Ochrona sygnalistów. Komentarz

Komentarz zawiera szczegółowe omówienie przepisów ustawy z 14.06.2024 r. o ochronie sygnalistów, implementującej do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23.10.2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.

Stanowi on kompendium wiedzy, będące efektem wspólnych działań podjętych przez ekspertów – praktyków i przedstawicieli nauki.

Szczególną uwagę autorzy poświęcili takim zagadnieniom jak:

• wewnętrzna i zewnętrzna procedura naruszeń,
• ochrona sygnalistów, osób pomagających w dokonaniu zgłoszenia oraz osób powiązanych z sygnalistą przed działaniami odwetowymi,
• ochrona tożsamości sygnalistów i osób, których zgłoszenie dotyczy.

Książka przeznaczona jest dla prawników praktyków – adwokatów, radców prawnych i sędziów, a także aplikantów i absolwentów studiów na kierunku prawo.

Będzie cennym źródłem wiedzy dla pracowników działów HR, osób odpowiedzialnych w organizacji za obszar compliance, jak też – z uwagi na zawarte w komentowanej ustawie odniesienie do przepisów o ochronie danych osobowych – inspektorów ochrony danych oraz innych osób zaangażowanych w ochronę danych osobowych w organizacji. Będzie również przydatna wszystkim osobom dokonującym zgłoszeń naruszenia prawa, które działają w dobrej wierze.

Słowo wstępne 9
Wykaz skrótów 11
Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów
Rozdział 1. Przepisy ogólne 17
Art. 1. [Przedmiot regulacji] 17
Art. 2. [Definicje] 21
1. Działanie następcze 22
2. Działanie odwetowe 24
3. Informacja o naruszeniu prawa 27
4. Informacja zwrotna 28
5. Kontekst związany z pracą 32
6. Organ publiczny 34
7. Osoba, której dotyczy zgłoszenie 36
8. Osoba pomagająca w dokonaniu zgłoszenia 37
9. Osoba powiązana z sygnalistą 39
10. Podmiot prawny 42
11. Podmiot prywatny 43
12. Podmiot publiczny 47
13. Postępowanie prawne 49
14. Ujawnienie publiczne 50
15. Zgłoszenie 51
16. Zgłoszenie wewnętrzne 53
17. Zgłoszenie zewnętrzne 53
Art. 3. [Naruszenie prawa – definicja] 54
1. Wprowadzenie 55
2. Naruszenie prawa na gruncie dyrektywy 2019/1937 55
3. Naruszenie prawa na gruncie ustawy o ochronie sygnalistów 58
4. Obligatoryjny wykaz naruszeń prawa na gruncie ustawy 59
5. Naruszenia, których zgłaszanie podmiot prawny może dodatkowo przewidzieć 62
Art. 4. [Sygnalista – definicja] 65
Art. 5. [Informacje i naruszenia prawa wyłączone spod przepisów ustawy; podmioty właściwe w zakresie przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych dotyczących naruszenia prawa przez służby specjalne] 73
Art. 6. [Warunki objęcia sygnalisty ochroną] 82
Art. 7. [Anonimowe zgłoszenie naruszenia prawa] 90
Art. 8. [Ujawnienie danych osobowych sygnalisty; zasady przetwarzania danych osobowych w związku z przyjęciem zgłoszenia lub podjęciem działań następczych] 94
Art. 9. [Przepisy ustawy a prawa pracowników do konsultacji ze związkami zawodowymi, prawo do zrzeszania się i do zawierania układów zbiorowych] 110
Art. 10. [Relacja między przepisami ustawy a przepisami odrębnych aktów prawnych] 112
Rozdział 2. Zakaz działań odwetowych i środki ochrony 115
Art. 11. [Zakaz podejmowania działań odwetowych wobec sygnalisty] 115
Art. 12. [Zakaz podejmowania działań odwetowych w przypadku pracy świadczonej na podstawie stosunku pracy] 121
Art. 13. [Zakaz podejmowania działań odwetowych w przypadku pracy lub usług świadczonych na podstawie innych stosunków prawnych] 126
Art. 14. [Odszkodowanie należne sygnaliście] 128
Art. 15. [Odszkodowanie lub zadośćuczynienie należne od sygnalisty] 135
Art. 16. [Dokonanie zgłoszenia lub ujawnienia publicznego jako podstawa odpowiedzialności sygnalisty] 141
Art. 17. [Niedopuszczalność zrzeczenia się praw przysługujących sygnaliście] 145
Art. 18. [Wyłączenie postanowień układów zbiorowych pracy, porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów wyłączających lub ograniczających uprawnienia sygnalistów] 147
Art. 19. [Nieważność postanowień umów i innych aktów będących podstawą świadczenia pracy, wyłączających lub ograniczających uprawnienia sygnalisty] 150
Art. 20. [Nieważność postanowień innych umów i aktów wyłączających lub ograniczających uprawnienia sygnalisty] 152
Art. 21. [Stosowanie przepisów rozdziału do osoby lub jednostki pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub powiązanej z sygnalistą] 155
Art. 22. [Stosowanie przepisów rozdziału do przypadków zgłoszeń dokonanych do instytucji, organów lub jednostek UE] 157
Rozdział 3. Zgłoszenia wewnętrzne 159
Art. 23. [Podmioty objęte przepisami rozdziału] 159
Art. 24. [Ustalenie procedury zgłoszeń wewnętrznych] 169
Art. 25. [Treść procedury zgłoszeń wewnętrznych] 183
Art. 26. [Sposoby przekazywania zgłoszeń wewnętrznych] 199
Art. 27. [Obowiązek zapewnienia ochrony poufności tożsamości sygnalisty] 208
Art. 28. [Umowa w sprawie upoważnienia podmiotu zewnętrznego do przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych; ustalenie wspólnej procedury zgłoszeń wewnętrznych obejmującej kilka podmiotów] 216
Art. 29. [Rejestr zgłoszeń wewnętrznych] 226
Rozdział 41. Zgłoszenia zewnętrzne 235
Art. 30. [Dokonanie zgłoszenia zewnętrznego] 235
Art. 31. [Kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich w ramach procedury przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych] 240
Art. 32. [Wstępna weryfikacja zgłoszenia zewnętrznego; przekazanie zgłoszenia zewnętrznego do właściwego organu publicznego] 246
Art. 33. [Ustalenie przez organ publiczny procedury zgłoszeń zewnętrznych] 251
Art. 34. [Zadania organu publicznego w ramach procedury zgłoszeń zewnętrznych] 258
Art. 35. [Podanie przez sygnalistę adresu do kontaktu] 271
Art. 36. [Sposoby dokonywania zgłoszeń zewnętrznych] 273
Art. 37. [Przesłanie sygnaliście potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia zewnętrznego] 274
Art. 38. [Wydanie zaświadczenia potwierdzającego ochronę przysługującą sygnaliście] 276
Art. 39. [Przesłanie przez sygnalistę wyjaśnień lub dodatkowych informacji] 280
Art. 40. [Pozostawienie zgłoszenia zewnętrznego bez rozpoznania] 286
Art. 41. [Informacja zwrotna przekazywana sygnaliście] 289
Art. 42. [Kanały komunikacji wykorzystywane przez Rzecznika Praw Obywatelskich oraz organ publiczny do przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych] 294
Art. 43. [Ochrona poufności tożsamości sygnalisty] 304
Art. 44. [Upoważnienie do przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych, dokonywania ich wstępnej weryfikacji oraz informowania sygnalisty] 309
Art. 45. [Rejestr zgłoszeń zewnętrznych prowadzony przez Rzecznika Praw Obywatelskich] 313
Art. 46. [Rejestr zgłoszeń zewnętrznych prowadzony przez organ publiczny] 316
Art. 47. [Obowiązki sprawozdawcze organów publicznych i Rzecznika Praw Obywatelskich] 320
Art. 48. [Informacje dla sygnalistów umieszczane na stronach w BIP organów publicznych i Rzecznika Praw Obywatelskich] 323
Art. 49. [Przegląd procedury przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych] 327
Art. 50. [Uzupełniające stosowanie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego] 329
Rozdział 5. Ujawnienie publiczne 333
Art. 51. [Warunki objęcia ochroną sygnalisty dokonującego ujawnienia publicznego] 333
Art. 52. [Ocena odpowiedniości działania następczego] 339
Art. 53. [Wyłączenie stosowania przepisów w przypadku przekazania informacji o naruszeniu prawa bezpośrednio do prasy] 341
Rozdział 6. Przepisy karne 345
Art. 54. [Uniemożliwianie lub utrudnianie dokonania zgłoszenia] 345
Art. 55. [Podejmowanie działań odwetowych] 351
Art. 56. [Ujawnienie tożsamości sygnalisty, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą] 356
Art. 57. [Dokonanie zgłoszenia lub ujawnienia publicznego pomimo wiedzy o braku naruszenia prawa] 360
Art. 58. [Naruszenie obowiązku ustanowienia procedury zgłoszeń wewnętrznych] 362
Art. 59. [Tryb orzekania] 364
Rozdział 7. Przepisy zmieniające, dostosowujące i przepis końcowy 366
Art. 60. [Zmiany w ustawie o Rzeczniku Praw Obywatelskich] 366
Art. 61. [Pomoc prawna i poradnictwo prawne] 368
Art. 62. [Sprawozdania za rok 2025] 369
Art. 63. [Termin przekazania pierwszego sprawozdania Parlamentowi i Komisji Europejskiej] 370
Art. 64. [Wejście w życie] 371
Bibliografia 373
Autorzy 385