Międzynarodowe prawo rodzinne. Filiacja. Piecza nad dzieckiem. Alimentacja

Publikacja dotyczy zagadnień międzynarodowego prawa rodzinnego. Zawartość i układ książki wynikają z praktycznego podejścia do spraw z elementem zagranicznym, przykładowo takich, w których dziecko zamieszkuje w innym państwie niż jego matka, ojciec lub – za terminologią przyjętą w umowach międzynarodowych – inny podmiot odpowiedzialności rodzicielskiej. Regulowane są przez normy o różnych zakresach, funkcjach i genezie, a łączy je okoliczność, że w praktyce znajdują zastosowanie w sytuacjach międzynarodowych (transgranicznych).

W publikacji omówiono takie kwestie, jak:
- filiacja, czyli prawne pochodzenie dziecka, w tym uznanie i sądowe ustalenie oraz praktykę rejestracji stanu cywilnego;
- bieżące relacje między matką i ojcem a dzieckiem, czyli władzę rodzicielską, kontakty z dzieckiem, opiekę prawną i kuratelę, problemy prawne w razie uprowadzenia dziecka za granicę;
- obowiązek alimentacyjny i dochodzenie alimentów w sytuacjach międzynarodowych.

Publikacja swoim zakresem obejmuje też węzłowe zagadnienia materialnoprawne, w szczególności kwestię podstawowych zasad krajowego porządku prawnego, do których odnoszą się przepisy kolizyjne i z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego, rozwój jurysdykcyjnego i kolizyjnego łącznika zwykłego (stałego) pobytu dziecka oraz wybrane kwestie postępowania cywilnego w sprawach rodzinnych, ze szczególnym uwzględnieniem mediacji oraz postępowania w razie uprowadzenia dziecka za granicę. Przedstawiono także międzypaństwową współpracę w sprawach transgranicznych (w tym pomoc prawną), dorobek Organizacji Narodów Zjednoczonych i Rady Europy, jak też zagadnienia międzynarodowego prawa karnego.

Publikacja w sposób kompleksowy uwzględnia przepisy krajowego (w tym prawa prywatnego międzynarodowego i kodeksu postępowania cywilnego), konwencje haskie ( w tym z lat 1980, 1996 i 2007) oraz rozporządzenia unijne (w tym 2019/1111) wraz z projektowanymi na 2023 r. w tym zakresie zmianami ustawodawczymi.

Książka jest przeznaczona przede wszystkim dla adwokatów, radców prawnych i sędziów, a także notariuszy i komorników oraz pracowników urzędów stanu cywilnego.

Wykaz skrótów  | str. 23

Od redaktora naukowego  | str. 33

Część I

ZAGADNIENIA OGÓLNE

Rozdział 1

Zagadnienia konstrukcyjne międzynarodowego prawa rodzinnego (Piotr Mostowik)  | str. 39

1. Intensyfikacja obrotu osobowego z zagranicą  | str. 39

2. Wieloaspektowość spraw rodzicielskich i opiekuńczych  | str. 40

2.1. Filiacja (pochodzenie dziecka, macierzyństwo i ojcostwo, stan cywilny)  | str. 41

2.2. Bieżące prawa i obowiązki rodziców lub opiekuna oraz dziecka  | str. 41

2.3. Obowiązek alimentacyjny  | str. 44

2.4. Skutki adopcji – wzmianka  | str. 44

3. Kompleksowe ujęcie obrotu prawnego z zagranicą  | str. 45

3.1. Jurysdykcja krajowa (międzynarodowa właściwość sądów)  | str. 46

3.1.1. Norma jurysdykcyjna  | str. 46

3.1.2. Podstawy jurysdykcji  | str. 47

3.1.3. Zawisłość sprawy za granicą a wykonywanie jurysdykcji krajowej  | str. 49

3.1.4. Immunitet personalny  | str. 50

3.1.5. Jurysdykcja przemienna  | str. 51

3.1.6. Jurysdykcja zapasowa  | str. 51

3.1.7. Jurysdykcja pochodna  | str. 52

3.1.8. Perpetuatio iurisdictionis i sanowanie pierwotnego braku jurysdykcji  | str. 53

3.2. Wskazanie prawa właściwego dla sprawy  | str. 55

3.2.1. Norma kolizyjna  | str. 55

3.2.2. Łączniki kolizyjne  | str. 57

3.2.3. Dookreślenie wskazania w razie niejednolitości prawa  | str. 57

3.2.4. Kwestia odesłania mocą obcych norm kolizyjnych  | str. 58

3.2.5. Kwestia wstępna (powiązanie spraw)  | str. 59

3.2.6. Kaskadowe ujęcie łączników  | str. 61

3.2.7. Korekcyjne ujęcie łączników  | str. 62

3.2.8. Subsydiarna właściwość prawa polskiego  | str. 62

3.2.9. Zastrzeżenie nienaruszania przez obce prawo podstawowych zasad porządku państwa sądu  | str. 62

3.2.10. Przepisy koniecznego zastosowania państwa sądu  | str. 65

3.3. Kwestia powrotu dziecka do państwa zamieszkania przed uprowadzeniem – wzmianka  | str. 66

3.4. Uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeń  | str. 68

3.4.1. Kwestia potrzeby postępowania delibacyjnego (exequatur)  | str. 68

3.4.2. Jurysdykcja wyłączna i jurysdykcja pośrednia a skuteczność obcego orzeczenia  | str. 70

3.4.3. Brak sprzeczności z podstawowymi zasadami porządku prawnego państwa sądu  | str. 71

3.5. Kwestia jednolitego ponadpaństwowego prawa materialnego  | str. 72

4. Rozbudowany układ źródeł prawa o różnej genezie  | str. 73

4.1. Zmiany stanu normatywnego w XXI w.  | str. 73

4.2. Krajowe oraz międzynarodowe i unijne normy jurysdykcyjne  | str. 76

4.3. Krajowe oraz konwencyjne i unijne normy kolizyjne  | str. 78

4.4. Krajowe oraz konwencyjne i unijne reguły uznawania i wykonywania zagranicznych orzeczeń  | str. 79

4.5. Współpraca międzynarodowa i pomoc prawa – wzmianka  | str. 80

4.6. Umowy międzynarodowe dwustronne – wzmianka  | str. 80

Rozdział 2

Ustrojowe zasady prawa rodzicielskiego (Witold Borysiak, Marcin Stębelski)  | str. 82

1. Podstawowe pojęcia konstytucyjne  | str. 82

1.1. Rodzina  | str. 82

1.2. Rodzicielstwo i macierzyństwo  | str. 85

1.3. Rodzice  | str. 89

1.4. Dziecko  | str. 90

2. Konstytucyjne podstawy relacji rodzice – dzieci  | str. 92

2.1. Kontekst historyczny  | str. 92

2.2. Prawa i obowiązki rodziców  | str. 94

2.3. Zarys problematyki praw dziecka  | str. 100

2.4. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich  | str. 102

3. Konstytucyjne podstawy relacji filiacyjnych  | str. 105

3.1. Kontekst historyczny  | str. 105

3.2. Rzeczywistość biologiczna jako podstawa relacji między rodzicami a dziećmi  | str. 106

3.3. Ustalanie pochodzenia dziecka a konstytucyjna zasada jego ochrony  | str. 109

4. Konstytucyjne podstawy obowiązku alimentacyjnego  | str. 111

4.1. Kontekst historyczny  | str. 111

4.2. Alimentacja jako element opieki rodzicielskiej  | str. 113

4.3. Alimentacja a obowiązek wychowania dzieci  | str. 114

4.4. Alimentacja a pomoc państwa  | str. 116

Rozdział 3

Zwykły (stały) pobyt dziecka jako łącznik jurysdykcyjny i kolizyjny oraz wyznacznik zastosowania prawa międzynarodowego (Olga Bobrzyńska)  | str. 118

1. Wprowadzenie  | str. 118

2. Rozwiązania umów międzynarodowych i rozporządzeń unijnych  | str. 120

2.1. Dorobek Haskiej Konferencji Prawa Prywatnego Międzynarodowego  | str. 120

2.1.1. Konwencja haska z 1902 r.  | str. 120

2.1.2. Konwencja haska z 1961 r.  | str. 121

2.1.3. Konwencje haskie z 1973 r.  | str. 122

2.1.4. Konwencja haska z 1980 r.  | str. 123

2.1.5. Konwencja haska z 1993 r.  | str. 125

2.1.6. Konwencja haska z 1996 r.  | str. 127

2.1.7. Protokół i konwencja haska z 2007 r.  | str. 128

2.2. Prawo Unii Europejskiej  | str. 130

2.2.1. Rozporządzenie nr 44/2001 i konwencja lugańska z 2007 r.  | str. 130

2.2.2. Rozporządzenie nr 4/2009  | str. 131

2.2.3. Rozporządzenia nr 1347/2000, 2201/2003 i 2019/1111  | str. 132

3. Rozumienie zwykłego (stałego) pobytu na tle przepisów o genezie międzynarodowej i unijnej  | str. 135

4. Kwestia koegzystencji zwykłego (stałego) pobytu i miejsca zamieszkania w przepisach krajowych  | str. 143

5. Uwagi końcowe  | str. 145

Część II

FILIACJA (POCHODZENIE DZIECKA)

Rozdział 4

Jurysdykcja krajowa, prawo właściwe i skuteczność zagranicznych orzeczeń w sprawach pochodzenia dziecka oraz macierzyństwa i ojcostwa (Nikodem Rycko) | str. 149

1. Jurysdykcja krajowa  | str. 149

1.1. Regulacje prawa polskiego  | str. 149

1.2. Postanowienia dwustronnych umów międzynarodowych  | str. 157

2. Prawo właściwe  | str. 157

2.1. Wprowadzenie  | str. 157

2.2. Statut pochodzenia dziecka (filiacji) w ustawie – Prawo prywatne międzynarodowe  | str. 160

2.3. Obywatelstwo jako kryterium wskazania prawa właściwego  | str. 164

2.4. Zakres zastosowania miarodajnych norm kolizyjnych  | str. 168

2.5. Postanowienia dwustronnych umów międzynarodowych  | str. 173

2.6. Klauzula porządku publicznego  | str. 176

3. Skuteczność zagranicznych orzeczeń  | str. 178

3.1. Regulacje prawa polskiego  | str. 178

3.2. Postanowienia dwustronnych umów międzynarodowych  | str. 183

4. Przysposobienie dziecka – wzmianka  | str. 186

4.1. Wprowadzenie  | str. 186

4.2. Jurysdykcja krajowa  | str. 186

4.3. Prawo właściwe  | str. 187

4.4. Znaczenie konwencji międzynarodowych  | str. 188

Rozdział 5

Filiacja w obrocie z zagranicą z perspektywy rejestracji stanu cywilnego (Piotr Kasprzyk)  | str. 190

 1. Wprowadzenie  | str. 190

 2. Stan cywilny a obrót międzynarodowy w sprawach rodzinnych  | str. 191

 3. Rejestracja stanu cywilnego in genere z perspektywy międzynarodowej  | str. 193

 4. Właściwość polskich urzędów stanu cywilnego  | str. 194

 5. Międzynarodowa wymiana informacji w zakresie stanu cywilnego  | str. 195

 6. Kwestie dowodowe dokumentów stanu cywilnego w praktyce  | str. 195

 7. Wydawanie, legalizacja i uwierzytelnienie dokumentów zagranicznych dotyczących filiacji  | str. 197

 8. Rejestracja uznania ojcostwa przed kierownikiem USC  | str. 198

 9. Rejestracja uznania ojcostwa w trybie art. 751 § 1 k.r.o. przed kierownikiem USC  | str. 201

10. Przysposobienie zagraniczne i jego rejestracja  | str. 202

11. Transkrypcja zagranicznych dokumentów stanu cywilnego dotyczących pochodzenia dziecka oraz jego nazwiska  | str. 205

 11.1. Istota transkrypcji  | str. 205

 11.2. Przesłanki dokonania transkrypcji  | str. 208

 11.3. Legalizacja zagranicznych dokumentów stanu cywilnego będących podstawą sporządzania polskich aktów  | str. 208

 11.4. Zakres danych przenoszonych w wyniku transkrypcji do polskiego aktu oraz dostosowanie pisowni  | str. 209

 11.5. Odmowa transkrypcji  | str. 209

12. Imię i nazwisko w rejestracji stanu cywilnego z udziałem obcokrajowców  | str. 213

13. Odtworzenie zagranicznych dokumentów stanu cywilnego  | str. 216

14. Rejestracja w polskim rejestrze zdarzeń mających miejsce za granicą  | str. 216

15. Wzmianka lub przypisek na podstawie rozstrzygnięć  | str. 217

Część III

PIECZA NAD DZIECKIEM

Rozdział 6

Jurysdykcja krajowa w sprawach praw i obowiązków rodzicielskich i opiekuńczych (Piotr Rodziewicz)  | str. 221

1. Zagadnienia wprowadzające  | str. 221

2. Zakres zastosowania instrumentów prawnych wyznaczających jurysdykcję oraz ich wzajemna relacja  | str. 222

2.1. Zagadnienia wprowadzające  | str. 222

2.2. Zakres temporalny obowiązywania instrumentów prawnych  | str. 223

2.3. Zakres sytuacyjny i przedmiotowy zastosowania instrumentów prawnych zawierających normy jurysdykcyjne  | str. 225

3. Jurysdykcja na podstawie rozporządzeń Bruksela II bis oraz Bruksela II ter  | str. 230

 3.1. Zagadnienia wstępne  | str. 230

 3.2. Ogólna podstawa jurysdykcji krajowej w rozporządzeniach Bruksela II bis i Bruksela II ter oraz jej czasowa petryfikacja po zmianie miejsca zwykłego pobytu  | str. 231

 3.3. Jurysdykcja w przypadku bezprawnego uprowadzenia lub zatrzymania dziecka  | str. 234

 3.4. Przedłużenie jurysdykcji w sprawach małżeńskich na odpowiedzialność rodzicielską zgodnie z rozporządzeniem Bruksela II bis oraz inne szczególne podstawy jurysdykcji, w tym jurysdykcja konieczna  | str. 238

 3.5. Jurysdykcja na podstawie obecności dziecka  | str. 240

 3.6. Jurysdykcja oparta na przekazaniu właściwości z uwagi na lepsze umiejscowienie sądu do rozpoznania sprawy  | str. 240

 3.7. Jurysdykcja w przypadku braku podstaw właściwości na podstawie rozporządzeń Bruksela II bis oraz Bruksela II ter  | str. 243

 3.8. Jurysdykcja oparta na wyborze sądu  | str. 243

 3.9. Jurysdykcja w zakresie środków tymczasowych odnoszących się do odpowiedzialności rodzicielskiej  | str. 245

3.10. Jurysdykcja w sprawie odpowiedzialności rodzicielskiej jako kwestii ubocznej  | str. 245

3.11. Badanie istnienia jurysdykcji  | str. 246

4. Jurysdykcja w konwencji haskiej z 1996 r.  | str. 247

 4.1. Jurysdykcja ogólna  | str. 247

 4.2. Jurysdykcja oparta na pobycie dziecka  | str. 247

 4.3. Jurysdykcja w razie bezprawnego uprowadzenia lub zatrzymania dziecka  | str. 248

 4.4. Jurysdykcja oparta na lepszym umiejscowieniu do rozpoznania sprawy  | str. 248

4.5. Jurysdykcja pochodna wywodzona z jurysdykcji w sprawie o rozwód lub separację rodziców  | str. 250

4.6. Jurysdykcja w zakresie środków tymczasowych, w tym zabezpieczających  | str. 250

4.7. Badanie jurysdykcji  | str. 251

5. Jurysdykcja w Kodeksie postępowania cywilnego  | str. 251

5.1. Jurysdykcja w procesie  | str. 251

5.2. Jurysdykcja w postępowaniu nieprocesowym  | str. 251

5.3. Badanie jurysdykcji  | str. 252

Rozdział 7

Prawo właściwe dla pieczy nad osobą dziecka i jego majątkiem (Piotr Mostowik) | str. 253

1. Konwencja haska z 1996 r.  | str. 253

2. Szeroki zakres przedmiotowy reguł kolizyjnych (odpowiedzialności rodzicielskiej)  | str. 254

3. Orzekanie w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej oraz jej powstanie z mocy prawa i wykonywanie  | str. 258

3.1. Stosowanie przez sąd własnego prawa (lex fori)  | str. 259

3.1.1. Kwestia zakresu zastosowania normy kolizyjnej z art. 15 ust. 1 konwencji haskiej z 1996 r.  | str. 259

3.1.2. Prawo właściwe jako pochodna wykonywania jurysdykcji  | str. 261

3.1.3. Klauzula ściślejszego związku  | str. 264

3.2. Powstanie i ustanie odpowiedzialności rodzicielskiej z mocy prawa lub porozumienia (art. 16 ust. 1–2 konwencji haskiej z 1996 r.)  | str. 264

3.3. Sprawowanie odpowiedzialności rodzicielskiej lub opiekuńczej (art. 17 konwencji haskiej z 1996 r.)  | str. 265

3.4. Pozbawienie odpowiedzialności rodzicielskiej lub stwierdzenie nieistnienia albo orzeczenie o zmianie sposobu jej wykonywania (art. 18 konwencji haskiej z 1996 r.)  | str. 266

4. Kontynuacja praw i obowiązków rodzicielskich lub opiekuńczych według prawa poprzedniego zwykłego pobytu dziecka oraz kwestia nowych podmiotów (art. 16 konwencji haskiej z 1996 r.)  | str. 268

4.1. Zasada kontynuacji statusu prawnego osób sprawujących pieczę rodzicielską  | str. 268

4.2. Nowe podmioty odpowiedzialności rodzicielskiej po zmianie zwykłego pobytu dziecka  | str. 270

4.3. Wykonywanie wcześniejszych środków ochrony (art. 15 ust. 3 konwencji haskiej z 1996 r.) i bieżącej odpowiedzialności rodzicielskiej (art. 17 konwencji haskiej z 1996 r.) oraz jej modyfikacja (art. 18 konwencji haskiej z 1996 r.) w państwie obecnego pobytu dziecka  | str. 271

5. Czynności prawne z udziałem przedstawiciela dziecka (art. 19 i 22 konwencji haskiej z 1996 r.)  | str. 273

6. Wpływ rozwiązań zaliczanych do części ogólnej  | str. 274

6.1. Klauzula porządku publicznego  | str. 275

6.2. Kwestia stosowania obcych norm kolizyjnych  | str. 277

Rozdział 8

Uznanie i stwierdzenie wykonalności zagranicznej orzeczeń w sprawach rodzicielskich i opiekuńczych (Jacek Gołaczyński)  | str. 279

1. Uwagi ogólne  | str. 279

1.1. Dotychczasowe rozporządzenia  | str. 279

1.2. Rozporządzenie Bruksela II ter  | str. 280

1.3. Zakres przedmiotowy  | str. 281

2. Relacja rozporządzenia Bruksela II ter do innych konwencji  | str. 281

2.1. Relacja rozporządzenia Bruksela II ter wobec konwencji wielostronnych  | str. 281

2.2. Wyłączenie stosowania konwencji wielostronnych  | str. 282

2.3. Pierwszeństwo rozporządzenia Bruksela II ter przed konwencjami: haską z 1961 r., luksemburską z 1967 r., haską z 1970 r. i europejską z 1980 r.  | str. 284

2.4. Relacja rozporządzenia Bruksela II ter w stosunku do konwencji haskiej z 1980 r.  | str. 284

2.5. Relacja rozporządzenia Bruksela II ter do innych umów międzynarodowych  | str. 284

2.6. Umowa między Stolicą Apostolską a Hiszpanią i Portugalią  | str. 284

2.7. Zakres podmiotowy  | str. 285

2.8. Rozporządzenie Bruksela II ter a Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej  | str. 285

2.9. Stosowanie rozporządzenia Bruksela II bis po brexicie  | str. 286

2.10. Umowy dwustronne a rozporządzenie Bruksela II ter  | str. 287

3. Zakres przedmiotowy i czasowy rozporządzenia Bruksela II ter  | str. 289

3.1. Zakres przedmiotowy i czasowy  | str. 289

3.2. Zakres przedmiotowy  | str. 289

3.3. Zakres czasowy  | str. 290

4. Warunki uznania lub stwierdzenia wykonalności  | str. 290

5. Podstawy odmowy uznania orzeczenia w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej  | str. 292

5.1. Sprzeczność z porządkiem publicznym  | str. 292

5.2. Orzeczenie zaoczne  | str. 293

5.3. Naruszenie odpowiedzialności rodzicielskiej  | str. 294

5.4. Relacja pomiędzy orzeczeniami dotyczącymi odpowiedzialności rodzicielskiej  | str. 294

5.5. Brak przestrzegania procedury z art. 82 rozporządzenia Bruksela II ter  | str. 295

5.6. Brak wysłuchania dziecka  | str. 295

5.7. Prawo dziecka do wyrażenia poglądu  | str. 295

5.8. Brak kontroli merytorycznej orzeczenia  | str. 296

5.9. Właściwość sądu  | str. 296

5.10. Tożsamość podstaw odmowy uznania i wykonalności  | str. 297

5.11. Uznanie i wykonalność orzeczeń uprzywilejowanych  | str. 297

5.12. Zaświadczenie jako warunek wykonania orzeczenia uprzywilejowanego  | str. 298

5.13. Uwzględnienie przyczyn i okoliczności wcześniejszego orzeczenia  | str. 299

5.14. Sprostowanie zaświadczenia  | str. 299

6. Tryb uznania  | str. 300

6.1. Brak postępowania w przedmiocie uznania orzeczenia  | str. 300

6.2. Dokumenty do wniosku o uznanie lub nieuznanie orzeczenia  | str. 301

6.3. Tłumaczenie lub transliteracja orzeczenia  | str. 302

6.4. Zawieszenie postępowania  | str. 302

6.5. Skutki prawne uznania orzeczenia  | str. 303

6.6. Podstawy odmowy uznania lub wykonalności orzeczenia uprzywilejowanego  | str. 303

7. Wykonalność orzeczeń  | str. 304

7.1. Wykonalność orzeczeń według rozporządzenia Bruksela II bis  | str. 304

7.2. Automatyczne wykonanie orzeczeń według rozporządzenia Bruksela II ter  | str. 306

7.3. Wykonanie orzeczenia zawierającego środek tymczasowy  | str. 306

7.4. Procedura powrotu dziecka  | str. 307

7.5. Zaświadczenie do wniosku o wykonanie orzeczenia  | str. 307

8. Wspólne przepisy w sprawie wykonania  | str. 308

8.1. Prawo właściwe dla wykonania orzeczenia  | str. 308

8.2. Organ właściwy do złożenia wniosku o wykonanie  | str. 309

8.3. Wykonanie orzeczenia w całości lub w części  | str. 310

8.4. Wykonanie orzeczenia o osobistej styczności z dzieckiem  | str. 310

8.5. Zawieszenie postępowania lub odmowa wykonania orzeczenia  | str. 311

8.6. Zawieszenie postępowania na wypadek poważnego ryzyka szkody  | str. 312

8.7. Sąd właściwy w sprawie odmowy wykonania orzeczenia  | str. 313

8.8. Stwierdzenie wykonalności ex lege  | str. 313

8.9. Zwolnienie od obowiązku przedstawienia dokumentów  | str. 314

 8.10. Odmowa wykonania orzeczenia w jednym państwie członkowskim nie powoduje skutków w innych państwach  | str. 315

 9. Wykonanie orzeczeń uprzywilejowanych  | str. 316

 9.1. Wykonanie orzeczeń uprzywilejowanych według rozporządzenia Bruksela II bis  | str. 316

 9.2. Współpraca organów według rozporządzenia Bruksela II bis  | str. 318

 9.3. Wykonanie orzeczeń dotyczących osobistej styczności według rozporządzenia Bruksela II ter  | str. 319

 9.4. Dokumenty do wniosku o wykonanie orzeczenia uprzywilejowanego  | str. 319

 9.5. Zaświadczenie w celu wykonania orzeczenia uprzywilejowanego  | str. 320

 9.6. Sprostowanie orzeczenia  | str. 321

 9.7. Procedura cofnięcia zaświadczenia  | str. 321

 9.8. Odmowa wykonania orzeczeń uprzywilejowanych  | str. 322

10. Postępowanie odwoławcze  | str. 322

 10.1. Legitymacja czynna według rozporządzenia Bruksela II bis  | str. 322

 10.2. Legitymacja czynna według rozporządzenia Bruksela II ter  | str. 323

 10.3. Postępowanie odwoławcze  | str. 324

11. Dokumenty urzędowe i porozumienia  | str. 325

 11.1. Zakres przedmiotowy  | str. 325

 11.2. Pojęcie dokumentu urzędowego  | str. 325

 11.3. Automatyczne uznawanie i wykonywanie dokumentów urzędowych  | str. 325

 11.4. Podstawy odmowy uznania i wykonywania dokumentów urzędowych  | str. 326

12. Uwagi końcowe  | str. 327

Rozdział 9

Uprowadzenie dziecka za granicę (Jacek Wierciński)  | str. 329

1. Uwagi ogólne  | str. 329

2. Przesłanki zarządzenia powrotu dziecka leżące po stronie wnioskodawcy  | str. 331

2.1. Miejsce stałego pobytu dziecka przed uprowadzeniem  | str. 331

2.1.1. Uwagi ogólne  | str. 331

2.1.2. Wykładnia pojęcia  | str. 332

2.1.3. Moment utraty miejsca stałego pobytu przez dziecko  | str. 334

2.1.4. Możliwości nakazania powrotu dziecka do państwa, w którym opuszczony rodzic aktualnie mieszka, a które nie jest miejscem stałego pobytu dziecka  | str. 336

2.1.5. Skutki wyboru podstawy prawnej oddalenia wniosku  | str. 338

2.2. Prawo do opieki  | str. 340

2.3. Niewykonywanie prawa do opieki  | str. 343

2.4. Bezprawność uprowadzenia lub zatrzymania dziecka  | str. 344

2.5. Autonomiczna podstawa żądania nakazania powrotu z art. 18 konwencji haskiej z 1980 r.  | str. 344

3. Środki obrony uczestnika postępowania  | str. 346

3.1. Wszczęcie procedury konwencyjnej po upływie roku od uprowadzenia dziecka lub jego zatrzymania wobec przystosowania się dziecka do swego nowego środowiska  | str. 347

3.2. Zgoda na zmianę stałego pobytu dziecka  | str. 350

3.3. Poważne ryzyko, że powrót dziecka naraziłby je na szkodę fizyczną lub psychiczną  | str. 351

3.3.1. Ryzyko szkody fizycznej  | str. 354

3.3.2. Ryzyko szkody psychicznej – rozdzielenie z rodzicem  | str. 356

3.3.2.1. Znaczenie środków zabezpieczających i ustaleń  | str. 360

3.3.3. Ryzyko szkody psychicznej – rozdzielenie z rodzeństwem  | str. 362

3.4. Sytuacja nie do zniesienia  | str. 364

3.5. Sprzeciw małoletniego  | str. 365

3.5.1. Wysłuchanie małoletniego w Unii Europejskiej  | str. 365

3.5.2. Wiek i dojrzałość dziecka  | str. 367

3.5.3. Forma sprzeciwu  | str. 368

3.5.4. Motywy sprzeciwu  | str. 369