Kapitał finansowy banków spółdzielczych / Sławomir Czopur

Zarządzanie kapitałem finansowym banku, choć w coraz większym stopniu oparte na przesłankach naukowych pozostaje przede wszystkim dziedziną praktyczną. Największą sztuką jest właściwa ocena potrzeb kapitałowych, skuteczność w jego pozyskaniu, a następnie taka alokacja zgromadzonych zasobów pieniężnych w aktywa finansowe, której efektem będzie wzrost potencjału banku. Umiejętności te nabierają szczególnego znaczenia w przy­padku banków spółdzielczych, dla których wypracowane zyski są głównym źródłem wzrostu funduszy własnych. Jednym z najważniejszych obowiąz­ków każdego banku jest zapewnienie bezpieczeństwa depozytów, a sposób w jaki bank wykonuje ten obowiązek jest najbardziej wymierną podstawą oceny jego wiarygodności.

Książka stanowi kompendium wiedzy o bankowości spółdzielczej w kontekście kapitałów finansowych. Prezentuje genezę i specyfikę bankowości spół­dzielczej w Polsce i na świecie. Zawiera szczegółową analizę wpływu przemian gospodarczych na bankowość spółdzielczą w Polsce po 1989 roku oraz skutków administracyjnego podejścia do budowania struktur sektora spółdzielczego. W głównej części książki Czytelnicy znajdą szczegółowe infor­macje na temat funduszy i kapitałów w ujęciu prawa bankowego, standardów rachunkowości i unormowań nadzorczych, w tym i najnowszych, wyni­kających z Bazylei III, zasady wyznaczania wymogów kapitałowych, z tytułu różnych rodzajów ryzyka oraz określania wysokości funduszy własnych, ze specyficznymi uwarunkowaniami dotyczącymi sektora banków spółdzielczych. W szerokim zakresie omówione zostały depozytowe i pozadepozyto­we źródła finansowania działalności banków. Dokonano także analizy różnic w tym zakresie między bankami w formie spółek akcyjnych a bankami spół­dzielczymi.

Autor od 16 lat związany jest z Bankiem Spółdzielczym w Brodnicy. Zdobyte w trakcie wieloletniej pracy zawodowe doświadczenie pozwoliło na uzu­pełnienie zagadnień teoretycznych praktycznym komentarzem autorskim. Udział w licznych konferencjach, naradach i spotkaniach zarówno na poziomie zarządów banków spółdzielczych, jak i służb finansowych pozwolił na poznanie poglądów szerokiego grona ekspertów związanych z sektorem banko­wości spółdzielczej.

Książka jest połączeniem zagadnień teoretycznych i praktyki z zakresu zarządzania finansami oraz rachunkowości bankowej. Adresowana jest do wszystkich osób zainteresowanych problematyką finansowania działalności banków spółdzielczych, zarządzania ryzykiem bankowym i adekwatnością kapitałową.

Wprowadzenie 7

Rozdział 1
Kapitał finansowy w działalności banków spółdzielczych 11
1.1. Pojęcie i formy kapitału finansowego 11
1.2. Kapitał bankowy w działalności operacyjnej banków 13
1.3. Kapitały a fundusze banków spółdzielczych 17
1.3.1. Kapitał banków spółdzielczych w ujęciu rachunkowym 18
1.3.2. Fundusze banków spółdzielczych w świetle ustaw: Prawo bankowe i Prawo spółdzielcze 26
1.3.3. Fundusze banków spółdzielczych w świetle Nowej Umowy Kapitałowej 31
1.3.4. Elementy składowe funduszy własnych banków w III Umowie Kapitałowej 34
1.4. Determinanty poziomu i struktury kapitału finansowego w bankach spółdzielczych 38

Rozdział 2
Fundusze własne banków spółdzielczych 45
2.1. Fundusze zasadnicze 45
2.1.1. Fundusz udziałowy 45
2.1.2. Fundusz zasobowy 50
2.1.3. Fundusz rezerwowy 52
2.2. Pozostałe fundusze rezerwowe i uzupełniające 53
2.2.1. Fundusz ogólnego ryzyka 54
2.2.2. Kapitał z aktualizacji wyceny 55
2.2.3. Dodatkowa kwota odpowiedzialności członków banku spółdzielczego 57
2.2.4. Zobowiązania podporządkowane banków spółdzielczych 59
2.3. Pozostałe zobowiązania zaliczane do funduszy własnych banków spółdzielczych 61
2.4. Fundusze własne a zakres działalności banków spółdzielczych 68

Rozdział 3
Procesy konsolidacyjne a pozycja kapitałowa banków spółdzielczych 73
3.1. Powstanie i rozwój bankowości spółdzielczej w Polsce 73
3.2. Zmiany w organizacji polskiego spółdzielczego sektora bankowego po 1989 roku 75
3.2.1. Przemiany w sektorze banków spółdzielczych w początkowym okresie transformacji systemowej 76
3.2.2. Ustawa o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej 79
3.2.3. Ustawa o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających 81
3.3. Przyczyny i przebieg konsolidacji banków spółdzielczych 82
3.4. Skutki procesów konsolidacyjnych w sektorze bankowości spółdzielczej 87
3.4.1. Zmiany w strukturze spółdzielczego sektora bankowego 87
3.4.2. Efektywność spółdzielczego sektora bankowego w procesach konsolidacji 93
3.4.3. Analiza zmian wielkości i struktury funduszy własnych banków spółdzielczych w latach 1994-2011 99

Rozdział 4
Kapitał regulacyjny banków spółdzielczych wobec wymogów Nowej Umowy Kapitałowej 107
4.1. Struktura Nowej Umowy Kapitałowej 107
4.1.1. Filar I - minimalne wymogi kapitałowe 109
4.1.2. Filar II - proces analizy nadzorczej 114
4.1.3. Filar III - dyscyplina rynkowa 115
4.2. Adekwatność kapitałowa w bankach spółdzielczych 117
4.2.1. Zasady wyznaczania kapitału regulacyjnego w bankach spółdzielczych 119
4.2.2. Wewnątrzbankowy proces oceny adekwatności kapitału 126
4.2.3. Współczynnik adekwatności kapitałowej banków spółdzielczych w latach 1993-2011 127
4.3. Postanowienia III Umowy Kapitałowej w zakresie adekwatności kapitałowej i jej wpływ na działalność banków spółdzielczych 129
4.3.1. Nowe wymogi kapitałowe 129
4.3.1. Wymagania dotyczące płynności krótko- i długoterminowej 133
4.3.3. Konsekwencje Bazylei III dla sektora banków spółdzielczych 135

Rozdział 5
Kapitały obce w finansowaniu działalności banków spółdzielczych 139
5.1. Depozyty podmiotów niefinansowych 141
5.1.1. Istota i rodzaje depozytów bankowych 141
5.1.2. Czynniki kształtowania poziomu i struktury depozytów w bankach spółdzielczych 148
5.1.3. Zmiany poziomu i struktury depozytów w bankach spółdzielczych w latach 2000-2011 152
5.2. Pozadepozytowe źródła funduszy obcych banku spółdzielczego 157
5.2.1. Rola banków zrzeszających w pozyskiwaniu kapitału finansowego przez banki spółdzielcze 156
5.2.2. Lokaty międzybankowe w procesie pozyskiwania kapitałów finansowych banków spółdzielczych 160
5.2.3. Emisje papierów wartościowych przez banki spółdzielcze w świetle prawa bankowego 163
5.3. Perspektywy wykorzystania pozadepozytowych źródeł kapitałów obcych w finansowaniu działalności banków spółdzielczych 167

Bibliografia 169
Wykaz aktów prawnych 174
Spis tabel 176
Spis rysunków 177