Lektury subwersywne to lektury przekorne, w których teksty czyta się „pod włos”, wskazując na to, że zawarty w nich sens nie do końca pokrywa się z intencjami ich autorów. Jest on w pewnym sensie „mądrzejszy” od tego, co zamierzali powiedzieć, i często nie daje się z tym pogodzić. Efektem tego typu lektury jest przemieszczenie sensu tekstu, jego radykalne przewartościowanie. Tę przewrotną strategię interpretacyjną Dybel obiera zarówno w odniesieniu do wybranych filozoficznych tekstów Gadamera, Kanta, Derridy i Lacana, jak i do tekstów literackich Szekspira, Kafki, Schulza i Gombrowicza. Wyrafinowanie takiej strategii polega na tym, że starając się z dużą precyzją zrekonstruować sens tych tekstów, dociera do jego ukrytych założeń, co każe mu poza ów sens wykroczyć i ukazać go w nowym świetle. Jeśli więc dokładnie przyjrzymy się estetyce Kanta, okazuje się, że ‒ wbrew temu, co twierdzi Gadamer ‒ pojęcie piękna jest w niej ściśle powiązane z tym, co etyczne; przeformułowana przez Derridę relacja między ergonem i parergonem dzieła, przemieszczona na plan ludzkiej egzystencji, wskazuje na zdumiewające pokrewieństwo doświadczenia piękna z doświadczeniem śmierci; twierdzenie Felman, że literatura jest ślepą subwersywną plamką psychoanalizy, implikuje między nimi relację kolistą, w której inspirują się nawzajem; zablokowane pragnienie Hamleta nie bierze się stąd, że – jak sugeruje Freud ‒ chce on zająć miejsce ojca przy matce, ale stąd, że nie jest ona zdolna do żałoby po zamordowanym mężu; okrutny sposób, w jaki w Procesie Kafki funkcjonuje prawo, nie wynika z jego deformacji, ale z samych podstaw prawa pozytywnego, ukształtowanego w tradycji europejskiej. Na podobne paradoksy możemy wskazać, przyglądając się bliżej motywom mesjańskim w prozie Schulza czy toposowi „gęby” u Gombrowicza. Nasz tradycyjny sposób lektury tych tekstów zatem się załamuje i oto nagle skonfrontowani jesteśmy z całkiem nowymi pytaniami.
Od myślenia krytycznego do subwersywnego
CZĘŚĆ I. ESEJE FILOZOFICZNE
Rozdział I
NIEBO GWIAŹDZISTE NAD KROLEWCEM A PRAWO MORALNE
Dyskusja Gadamera z estetyką Kanta
1. Ambiwalentny stosunek Gadamera do estetyki Kanta
2. Estetyka Kanta a tradycja europejskiego humanizmu
3. „Wolne” piękno przyrody i „zależne” piękno dzieła sztuki
4. Pojęcia smaku i geniuszu u Kanta. Prymat wyobraźni nad intelektem
5. „Spoglądanie” artysty na pojęcia i ich „rozszerzanie”
6. Niebo nad Królewcem a prawo moralne
Rozdział II
POJĘCIA ERGONU I PARERGONU W JACQUES’A DERRIDY MYŚLI O SZTUCE
Uwagi na marginesie książki Prawda w malarstwie
1. Derridy strategia dekonstrukcji
2. Metafora złożenia w krypcie i Kanta ujęcie relacji ergonu do parergonu dzieła
3. Parergon jako immanentny brak ergonu
4. Samo-obrona parergonu dzieła przed dyseminującą robotą differance
5. Parergon jako kopia differance
6. Parergon i pisanie „na marginesie” dzieła
7. „Otchłannienie” koła sztuki i myśli o sztuce w estetyce Hegla
8. „Błędne” hermeneutyczne koło Heideggera myśli o sztuce?
9. Rożnica między ergonem a parergonem dzieła a jego materialny wymiar
10. Dekonstrukcja jako przemieszczenie/parergon tego, co dekonstruowane
Rozdział III
PIĘKNY TULIPAN, TRUP I BEZ CZYSTEGO CIĘCIA
Bez-duszna estetyka Derridy
1. Obrzeżenie kwiatu jako parergon
2. Parergon i „brak niczego”
3. Cięcie parergonu i cięcie śmierci
4. Piękno i darzenie trupem
Rozdział IV
DERRIDY SPOR Z LACANEM O FALLUSA
Pamięci Antony’ego Easthope’a
1. Dekonstrukcjonizm Derridy i „znaczące fallusa” Lacana
2. „Znaczące fallusa” Lacana jako transcendentalna podstawa języka?
3. Spor o relację głos‒litera
4. Trzy pojęcia fallusa według Lacana
5. Eks-centryczna pozycja fallusa symbolicznego wobec łańcucha znaczących
6. Czy Lacan był fallogocentrystą?
CZĘŚĆ II. INTERPRETACJE LITERACKIE
Rozdział V
LITERATURA ‒ WYZWANIE DLA PSYCHOANALIZY?
1. Psychoanalityczny dyskurs Freuda i literatura
2. Literatura jako „ciało języka”, psychoanaliza jako „ciało wiedzy”
3. Psychoanaliza „rozwija” w swoim dyskursie „zwinięty” dyskurs literacki
4. Literatura jako „subwersywna ślepa plamka” psychoanalizy
5. Trójkąt edypalny
6. Freudowskie metafory „pępka” marzenia sennego i „grzybni”
7. Dotyk Realnego w marzeniach sennych. Ojciec i płonący syn
8. Tekst literacki jako podmiot wiedzy i a-topiczna pozycja interpretatora
9. Dylematy interpretacji psychoanalitycznej
Rozdział VI
CZEGO PRAGNĄŁ HAMLET?
Uwagi wokół seminarium Jacques’a Lacana Le desir et son interpretation
1. Dzieło Szekspira i psychoanaliza. Hamleta interpretacja Freuda
2. „Pragnienie i jego interpretacja” ‒ seminarium Lacana o Hamlecie
3. Hamlet chrześcijanin i jego czekanie na „swoją godzinę”
4. Hamlet, matka i fallus Klaudiusza
5. Czego pragnął Hamlet?
Rozdział VII
„WSZYSCY OSKARŻENI SĄ PIĘKNI…”
Antynomie doświadczenia prawa w Procesie Franza Kafki
1. Kafka i sadystyczny ojciec. Pojęcie Prawa Jahwe
2. Franz jako Nikt dla ojca
3. Zapętlenie prawa pozytywnego i wina podmiotu
4. Adwokat Huld jako Mesjasz zdegradowany
5. Mityczne „wnętrze prawa”, którego nie ma
6. Bezgłowy Bóg prawa i jego ofiary
Rozdział VIII
SCHULZ, NIETZSCHE I ŚMIERĆ BOGA
1. Dlaczego Bóg umarł?
2. Opowiadanie Sierpień i biblijna opowieść o Abrahamie i Izaaku
3. Śmierć Boga u Schulza
4. Pusty czas matriarchatu i tęsknota za Mesjaszem
Rozdział IX
GOMBROWICZA GRA W GĘBY ALBO GRA GĄB
1. Forma jako styl
2. Walka gąb i poszukiwanie Formy jako Nad-Gęby
3. Śniące cogito Gombrowicza i Descartes’a
4. Od gęby własnej i innego nie ma ucieczki
5. Dialektyka relacji Pan‒Parobek. Różnica z Heglem
6. Czym jest Forma u Gombrowicza?
7. „Trzeci człowiek” i Wielki Inny
8. W pościgu za Formą
Indeks nazwisk
Zaloguj się
0,00zł
Dodano do koszyka