(Kontr-)rewolucja oświatowa. Studium z polityki prawicowych reform edukacyjnych / Bogusław Śliwerski

Planowanie oświatowe w aspekcie prognoz rozwoju kraju ma u nas charakter stricte ideologiczny, a więc adaptacyjny, czyli taki sam, z jakim mieliśmy do czynienia w okresie PRL. Dominuje tu normatywna funkcja założeń i zasad polityki oświatowej, koncentrująca uwagę władz na określaniu celów i treści kształcenia i wychowania z uwzględnieniem stosunku szkolnictwa do spraw nauczania religii. [...] Po trzydziestu latach transformacji mamy w polskiej polityce oświatowej naprzemienność normatywnych imperatywów władzy politycznej w procesie wychowawczym szkół bez jakiegokolwiek odwołania do Konstytucji III RP [...]. Nie ma zatem w polityce oświatowej ani planowania oświatowego, które musiałoby odbywać się na podstawie naukowych badań i analiz kluczowych dla edukacji czynników, ani prognozowania oświatowego mającego na celu przewidywanie przyszłych zjawisk na podstawie także naukowych danych, gdyż żaden z ministrów nie wie, jak długo będzie mógł realizować własny (w sensie własnego zaplecza partyjnego) projekt oświatowy.

Ze Wstępu

Autor od wielu lat diagnozuje brak uspołecznienia szkół i stawia tezę, że ostatnio przeprowadzona reforma ma charakter radykalnej zmiany, której celem jest przywrócenie praktykowanych wcześniej rozwiązań, ale również stanowi ona w sferze filozoficzno-ideologicznej zwrot w kierunku konserwatyzmu. Rekonstruuje przebieg zdarzeń prowadzących do tej „kontrrewolucji” oraz dowodzi, że jest to konsekwencja sposobu prowadzenia od trzydziestu lat polityki oświatowej.

*

Publikacja ma naukowy charakter i została przygotowana przy wykorzystaniu bogatego materiału źródłowego, reprezentującego różne rodzaje wiedzy. Autor konsekwentnie uzasadnia swoje (często kontrowersyjne) tezy. Odwołuje się nie tylko do aktualnego stanu badań w pedagogice, lecz także korzysta z literatury socjologicznej, politologicznej, antropologicznej i innych.

Z recenzji prof. dr. hab. Romana Lepperta

Wstęp 9

Część I. Pojęcie, rodzaje i fazy (kontr-)rewolucji oświatowej 23

Prawo podwójnego odbicia w polityce oświatowe 29

Przesłanki filozoficzno-ideologiczne, aksjonormatywne kontrrewolucji oświatowej 39

Wstępna batalia ideologiczna o polską szkołę 43

Zasadnicza fala ideologicznej kontrrewolucji oświatowej prawicy 63

1. Zmiany ustrojowe i organizacyjne w szkolnictwie 69

2. Biurokracja 74

3. Deprecjacja nauczycieli (stymulowana) przez urzędników resortu edukacji 76

4. Ograniczenie nauczycielskich innowacji dydaktycznych 84

5. Podręczniki szkolne 85

6. Przedmioty szkolne 87

7. Egzaminy zewnętrzne 88

8. Monitoring w szkołach 88

9. Odwracanie uwagi opozycji 89

10. Propagandowa afirmacja reformy oraz pozorowane debaty społeczne 93

11. Opór wobec kontrrewolucji oświatowej 109

Część II. Społeczno-polityczne i pedagogiczne konteksty polityki oświatowej prawicy 133

Na początku była… zdrada 135

Socjotechnika pozorowania zmian w edukacji 145

Diagnoza kryzysu neoliberalnej samorządności w szkolnictwie III RP 153

Typologia postaw w społeczeństwie wobec anokracji 163

Wykorzystywanie naukowców do ideowo-politycznej rewolucji 175

Oświatowa nowomowa 185

Renesans krytyki Nowego Wychowania 195

Zakończenie 199

ANEKS 211

Kalendarium prawicowych reform oświatowych w latach 1989–2019 213

List otwarty Zespołu Pedagogiki Społecznej przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN do premier Beaty Szydło i minister edukacji Anny Zalewskiej 221

WSTYD – w odpowiedzi profesorowi Tadeuszowi Pilchowi 223

Załącznik nr 1 do Uchwały nr 21/2015/2016 Rady Wydziału Pedagogicznego z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie stanowiska Rady Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego na temat reform edukacyjnych zaplanowanych przez MEN 225

Apel do nauczycieli i pracowników oświaty środowiska naukowego, samorządów i społeczności lokalnych o wsparcie akcji zbierania podpisów za stabilizacją w oświacie „Razem dla gimnazjów!” 231

Stanowisko Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Kadry Kierowniczej Oświaty (OSKKO) ws. planowanej docelowej likwidacji gimnazjów, idących za tym zmian w funkcjonowaniu szkół podstawowych oraz skutków organizacyjnych, finansowych i społecznych tych zmian 233

Ekspertyza Sekcji Polityki Oświatowej KNP PAN z 26 kwietnia 2016 r. dotycząca projektów rozporządzeń MEN w zakresie charakterystyk I i II stopnia Polskiej Ramy Kwalifikacyjnej dla wszystkich poziomów kształcenia 237

List protestacyjny IBE wobec polityki reform ustrojowych w szkolnictwie 241

Zielonogórskie Forum Rodziców i Rad Rodziców, NIE DLA CHAOSU W SZKOLE, Zatrzymać Edukoszmar, Szkoła to nie eksperyment, Krajowe Porozumienie Rodziców i Rad Rodziców 243

Obywatelskie TEZY DO REFORMY EDUKACJI 245

List rodziców uczniów szkół artystycznych do ministra Piotra Glińskiego 247

List otwarty Rady Dzieci i Młodzieży przy Ministerstwie Edukacji Narodowej 251

Ekspertyza podstaw programowych kształcenia ogólnego dokonana przez profesorów Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN 253

Postulaty rodziców popierających akcję strajkową nauczycieli od marca 2017 r. 265

List 100. List otwarty – Poparcie dla dobrej zmiany w polskiej oświacie 267

Petycja przeciwko reformie szkolnej! Apel naukowców uczelni warszawskich z 26 kwietnia 2017 r. 269

Petycja ruchu Obywatele dla Edukacji z 30 stycznia 2018 r. 271

Apel nauczycieli Chełmna do klubów parlamentarnych 273

Opinia ks. prof. Mariana Nowaka na temat projektu rozporządzenia MEN w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach 277

Komunikat Krajowej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” z 2 stycznia 2019 r. 281

Narada Obywatelska o Edukacji (NOoE) 283

Apel członków oraz przewodniczących komitetów naukowych Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN z kwietnia 2019 r. 285

List otwarty nauczycieli z oddolnego ruchu „Protest z Wykrzyknikiem!” z 23 kwietnia 2019 r. 287

Bibliografia 289

Spis ilustracji, schematów i tabel 303