Filozofia przypadku. Literatura w świetle empirii / Stanisław Lem

Proponowana przez Lema nowatorska koncepcja odbioru dzieła literackiego wyprzedza o dobre kilkanaście lat trendy interpretacyjne w postaci modnego obecnie pragmatyzmu Stanleya Fisha. Zgodnie z nią utwór literacki jest tylko projektem, zbiorem znaków kryjącym w sobie gamę możliwych odczytań i tak naprawdę zawdzięcza swoje istnienie aktywności odbiorców, która dopiero porządkuje go i powołuje do życia. Teoria dzieła literackiego stanowi jednak dla Lema jedynie punkt wyjścia do rutynowych poszukiwań uniwersalnej teorii wszystkiego. Jak pisał Henryk Markiewicz: "Filozofia przypadku" porusza wszelkie tematy – "od kosmologii poprzez powstanie życia na Ziemi i lingwogenezę aż do faszyzmu i stripteasu".

Przedmowa

Wstęp do II wydania

Komentarz do III wydania

I. Wstęp

II. Sformułowanie programu

III. Przedpole

Fenomenologiczna teoria dzieła

Problemy językowe, literackie i estetyczne

IV. Kreacja dzieła

V. Semantyka i pragmatyka

Znak i symbol

Język: introspekcja i substrat neuralny

Reprezentacja jako antynomia: obecna nieobecność

Matryce kulturowe semantyki

VI. Informacjonistyka i logika

Dzieło: informacja strukturalna i selektywna

Dzieło: ujęcie logiczne i empiryczne

VII. Cybernetyka stosowana

Wstęp

Ograniczenie metody

Sterowanie i gra

Mechanizmy odbioru

Szum w literaturze

Klasyfikacje kodów

Modelowanie w nauce i w literaturze

VIII. Los społeczny, czyli znaczenie dzieła

Wstęp

Sprawdziany społeczne znaczeń

Filtr, czyli znawcy literatury

Stochastyczny los dzieła

Arcydzieło zdemaskowane

Kariera falsyfikatu

IX. Nowoczesność, czyli przypadek

Wstęp

Rekapitulacja i krok naprzód

Nowa powieść i nowa fizyka

Nowa powieść i matematyka

X. Modele dzieła

Modele biologiczne dzieła

Granice modelu biologicznego. Model fikcji literackiej

Obiekty informacyjne i obiekty fizyczne

Stochastyczny model dzieła

Podsumowanie

XI. Granice wzrostu kultury

Sacrum i profanum

Kłopoty z definicją kultury

Skąd się wzięła kultura?

Losowość w kulturze

Patologia kultury

XII. Literatura i poznanie

Wstęp

Teoria i praktyka literatury

Czas przeszły dokonany

Imię róży

Mała medytacja pod mottem Habent sua fata libelli

Małej medytacji część druga

Jak stworzyć czytelników?

Czas przyszły lub inny

Wstęp

Wizja lokalna

Bilans

XIII. Wycieczka w genologię

Todorova typologia fantastyki

Literatura jako antynomia

Strukturalizm i aksjologia

XIV. Wprowadzenie w metakrytykę

Bezwiedność literatury

Dwa zbiory i jeden przykład

Model krytyki

Protokół lektury

Konkretyzacja i ocena

Metazoil

Zagadka języka

XV. Szczypta praktyki

XVI. Zakończenie

Posłowie

Nota wydawnicza

Przypisy