Świt narodów europejskich / Benedykt Zientara

W bogatym dorobku profesora Benedykta Zientary to pozycja szczególna. Zawiera analizę rozwoju więzi etnicznych w krajach powstałych po rozpadzie monarchii frankijskiej, a więc w krajach całej zachodniej Europy, gdzie w czasach wczesnego średniowiecza wykuwały się też wzorce łączenia rzymskiego dziedzictwa kulturalnego z chrześcijańskimi zasadami. Rysując bardzo szerokie tło procesów społecznych, jakie formowały Europejczyków wieków miedzy IX a XIII, autor objął także środkową i wschodnią część naszego kontynentu z jej ludami i tradycjami.

Benedykt Zientara (1928–1983), autor wielu prac z dziedziny mediewistyki, tę książkę poświęcił analizie rozwoju więzi etnicznych w państwach powstałych po rozpadzie monarchii frankijskiej. Szeroko zarysował tło społeczno-polityczne procesów zachodzących w świadomości społeczeństw zachodniej Europy od IX do XIII w. Nie pominął również innych terytoriów, obejmując ramowymi badaniami środkową i wschodnią Europę. Praca przeznaczona jest nie tylko dla historyków, lecz także i dla szerszego kręgu czytelników zainteresowanych zagadnieniem genezy narodów.

Spis ilustracji i map

Marek Barański Wstęp do niniejszego wydania

Przedmowa

I. WSTĘP

1. Europa średniowieczna: wieża Babel czy zgodny chór?

2. Co to znaczy: naród?

3. Nationes – gentes – populi

4. Patria

II. PUNKT WYJŚCIA

1. Świadomość plemienna

2. Rzymianie a barbarzyńcy

3. Rozpad i nowe więzi

4. Wandalowie i Ostrogoci

5. Hiszpania wizygocka

III. SANCTA GENS FRANCORUM

1. Geneza Franków

2. Budowa państwa Franków

3. Frankowie i „Francia”: struktura terytorialna, językowa, świadomość

4. Mesjanizm frankijski jako fundament imperium karolińskiego

5. Czynniki odśrodkowe: Akwitania

6. Czynniki odśrodkowe: Burgundia

7. Marginalne terytoria na zachodzie: Bretania i Waskonia

8. Marginalne terytoria na wschodzie: Alemania, Bawaria, Turyngia

9. Ostatnie nabytki: Fryzowie, Sasi, Goci

10. Rozkład wspólnoty frankijskiej: przesłanki i siły działające

IV. «LA DOLCE FRANCE, TERE MAJOR»

1. Siły odśrodkowe i tradycja karolińska w królestwie zachodniofrankijskim

2. Król symbolem jedności Francji i ośrodkiem kształtowania świadomości francuskiej

3. Tradycja frankijsko-karolińska a francuska świadomość narodowa

4. Naród francuski a regionalizmy i patriotyzmy dzielnicowe

V. «TERRA NATIVITATIS, DELECTABILIS GERMANIA»

1. Królestwo wschodniofrankijskie: wyodrębnienie i wspólnoty plemienne

2. Początki świadomości niemieckiej

3. Pozytywny i negatywny wpływ idei Cesarstwa na kształtowanie niemieckiej świadomości narodowej

VI. ITALIA – DILETTO ALMO PAESE

1. Italia bizantyjska i Italia longobardzka

2. Tendencje unifikacyjne i odśrodkowe: od Karola Wielkiego do Ottona

3. Odnowienie tradycji rzymskich w oczach mieszkańców Italii

4. Idea jedności: Fryderyk II i Dante

VII. AMBORUM NEUTRUM

1. Regnum Lotharii i jego rozpad

2. Usamodzielnienie i wyodrębnienie niderlandzkich organizmów politycznych

VIII. ŚREDNIOWIECZNA ŚWIADOMOŚĆ NARODOWA: DROGI ROZWOJU, PRZESZKODY I MANOWCE

Zakończenie

Wykaz skrótów

Bibliografia i przypisy

Uzupełnienie bibliografii

Ilustracje