Polskie wątki w życiu Michaiła Hellera / Jędrzej Piekara

Seria JERZY GIEDROYC I... to wspólne przedsięwzięcie Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura oraz Uniwersytetu Łódzkiego. Publikacje mają udostępniać i przybliżać historię oraz dorobek Instytutu Literackiego w Paryżu. Proponujemy Czytelnikom indywidualne i zbiorowe monografie naukowe; naukowe edycje archiwaliów i korespondencji z zasobów Archiwum Instytutu Literackiego oraz problemowe antologie tekstów z „Kultury” i „Zeszytów Historycznych”, a także reedycje wybranych książek opublikowanych w ramach Biblioteki „Kultury”.

To pierwsza książka o Michaile Hellerze – jednym z najbardziej znanych krytyków komunizmu w ostatnich dwóch dekadach istnienia ZSRR, który dzięki zdolności połączenia pracy naukowej z publicystyką oraz zainteresowań historycznych z tematyką współczesnej mu sytuacji społecznej i politycznej stał się historykiem niezwykle popularnym. Autor wydobywa polskie wątki z biografii Hellera, który pod pseudonimem Adam Kruczek publikował przez niemal trzydzieści lat comiesięczne felietony W sowieckiej prasie w „Kulturze” Jerzego Giedroycia.

*

Praca jest odkrywcza i wnosi wiele do stanu wiedzy o polsko-rosyjskich powiązaniach intelektualnych w XX wieku. Jędrzej Piekara jest znakomitym badaczem, dociera do publikacji, archiwów, przeprowadza rozmowy ze świadkami historii.

prof. dr hab. Piotr Mitzner

Książka dostarcza czytelnikowi bezcennego materiału, jest niesłychanie ważna dla badaczy relacji polsko-rosyjskich, badaczy emigracji polskiej, głównie tej skupionej wokół paryskiej „Kultury” (ale też londyńskiej), emigracji rosyjskiej, szczególnie tzw. „trzeciej fali”. Wartości publikacji nie determinuje li tylko bohater książki, jej niepodważalny atut zawiera się w podjęciu przez autora problemu spoza dotychczasowego horyzontu badań historycznych i historycz­noliterackich.

prof. dr hab. Tadeusz Sucharski

Wstęp 7

Podziękowania 17

Rozdział 1. Michaił Heller – życiorys emigranta 19

Okres sowiecki (lata 1922–1956) 22

Młodość i studia 22

Lata powojenne: praca i łagier 34

Okres polski (lata 1956–1968) 41

Repatriacja i pierwsze lata w Polsce 41

Praca i przyjaciele w Polsce 47

Emigracja do Francji 62

Okres francuski (lata 1968–1997) 69

Nowy dom – Francja 69

Początek pracy naukowej, redaktorskiej i publicystycznej 81

Rozwój kariery historyka i sowietologa 90

Ostatnie lata pracy 105

Eugenia Heller – towarzyszka życia 123

Młodość 124

Studia i życie w Związku Sowieckim 127

Powrót do Polski 130

Emigracja i życie we Francji 136

Rozdział 2. Michaił Heller – historyk, sowietolog i publicysta w relacjach z Polakami 141

Relacje warszawskie 141

Wiktor Woroszylski 142

Andrzej Wajda 172

Andrzej Drawicz 186

Inne znajomości z Warszawy 210

Relacje paryskie 213

Jerzy Giedroyc i „Kultura” paryska 214

Zygmunt i Zofia Hertzowie 253

Gustaw Herling-Grudziński 257

Józef Czapski 270

Inne znajomości z Paryża 291

Relacje londyńskie 294

Andrzej Stypułkowski 295

Nina Karsov 317

Jan Chodakowski 322

Leopold Łabędź 329

Zakończenie 337

Bibliografia 341

Indeks 355