Zatrudnienie - prawne aspekty podatków i składek / Dorota Dzienisiuk, Maria Supera-Markowska

Publikacja przedstawia zagadnienia prawa podatkowego, ubezpieczeń społecznych oraz innych dziedzin związanych z obciążeniami daninowymi wynikającymi z zatrudnienia.

Autorki przybliżają problematykę podatku dochodowego od osób fizycznych, składek na ubezpieczenia społeczne, pozostałych danin publicznych oraz innych obciążeń finansowych związanych z zatrudnianiem, które mogą zainteresować zarówno pracowników i pracodawców, jak również zleceniobiorców, zleceniodawców czy tzw. samozatrudnionych.

W książce omówiono takie kwestie jak:
• istota podatków i składek jako danin publicznych, z uwzględnieniem ich podobieństw i różnic,
• formy zatrudnienia w kontekście zagadnienia źródeł przychodów i tytułów ubezpieczeń,
• zasady ustalania przychodów i kosztów ich uzyskania dla poszczególnych źródeł przychodów,
• składki na ubezpieczenia społeczne, które podlegają odliczeniu od dochodu w celu ustalenia podstawy obliczenia podatku lub zaliczki na podatek,
• przedłużenie możliwości skorzystania z ulgi dla przedsiębiorców (tzw. mały ZUS).

Publikacja jest przeznaczona dla praktyków zajmujących się rozliczeniami podatkowymi i składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Może zainteresować również przedsiębiorców w zakresie planowania kosztów prowadzenia działalności.

Wykaz skrótów ...........................................................................................................
Wstęp ............................................................................................................................
Rozdział I
Podatki oraz składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne jako daniny
publiczne .....................................................................................................................
1. Pojęcie podatku oraz składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne .........
1.1. Daniny publiczne – pojęcie i istota .............................................................
1.2. Definicja podatku ..........................................................................................
1.3. Definicja składki ............................................................................................
1.4. Podatki a składki ...........................................................................................
1.5. Funkcje podatków a funkcje składek .........................................................
2. Podatkowe skutki zatrudnienia ............................................................................
2.1. System podatkowy i podatkowa zasada sprawiedliwości ........................
2.2. Opodatkowanie dochodów z zatrudnienia ...............................................
2.2.1. Istota podatków dochodowych i opodatkowanie z tytułu
zatrudnienia .......................................................................................
2.2.2. Zakres podmiotowy opodatkowania ..............................................
2.2.3. Zakres przedmiotowy opodatkowania ...........................................
2.3. Prawnopodatkowe stosunki prawne związane z zatrudnieniem ............
2.3.1. Dłużnicy i wierzyciele podatkowi ...................................................
2.3.2. Podatnicy i zobowiązania podatkowe ............................................
2.3.3. Płatnicy i zobowiązania pomocnicze ..............................................
2.4. Odpowiedzialność za zaległości podatkowe i inne nieprawidłowości
w zakresie rozliczeń podatkowych ..............................................................
2.4.1. Pojęcie zaległości podatkowej i odpowiedzialność
za niewpłacone należności ...............................................................
2.4.2. Uchylanie się a unikanie opodatkowania .......................................
2.4.3. Odpowiedzialność karnoskarbowa .................................................
2.5. Administracja skarbowa ..............................................................................
2.5.1. Krajowa Administracja Skarbowa i jej zadania .............................
2.5.2. Organy KAS jako organy podatkowe .............................................
2.5.3. Organy właściwe i prowadzenie postępowań w sprawach
z zakresu opodatkowania dochodów z zatrudnienia ...................
3. Składki związane z zabezpieczeniem społecznym .............................................
3.1. Ubezpieczenia społeczne .............................................................................
3.1.1. System ubezpieczeń społecznych i rodzaje ubezpieczeń
społecznych ........................................................................................
3.1.2. Stosunki prawne ubezpieczeń społecznych i ich uczestnicy .......
3.1.3. Rola i wynagrodzenie płatnika składek ..........................................
3.2. Odrębność rolniczego ubezpieczenia społecznego ..................................
3.3. Składki poza systemem ubezpieczeń społecznych ...................................
3.4. Zabezpieczenie społeczne bez składek .......................................................
3.5. Konsekwencje nieprawidłowości w opłacaniu składek ............................
3.6. Rola ZUS w pobieraniu składek ..................................................................
3.6.1. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych ................................................
3.6.2. Zakład Ubezpieczeń Społecznych i jego zadania ..........................
3.6.3. Regulacja postępowania w sprawach związanych ze składkami
na ubezpieczenia społeczne .............................................................
4. Źródła prawa ...........................................................................................................
4.1. Ustawy i inne akty prawa krajowego ..........................................................
4.2. Prawo międzynarodowe i UE ......................................................................
4.2.1. Ogólna charakterystyka i znaczenie dla zatrudniającego
oraz zatrudnianego ...........................................................................
4.2.2. Przeciwdziałanie międzynarodowemu podwójnemu
opodatkowaniu przy zatrudnieniu ..................................................
4.2.3. Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego ...................
4.2.3.1. Koordynacja na podstawie prawa krajowego
i dwustronnych umów międzynarodowych ...................
4.2.3.2. Wielostronna koordynacja w Unii Europejskiej ............
4.3. Interpretacje i informacje o przepisach udzielane przez administrację
skarbową i ZUS .............................................................................................
Rozdział II
Formy zatrudnienia i ich znaczenie dla rozliczeń podatkowych i z tytułu
składek .........................................................................................................................
1. Formy zatrudnienia ................................................................................................
1.1. Osoby zatrudnione i samozatrudnione ......................................................
1.2. Pracownicy i stosunek prac .........................................................................
1.3. Osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenia i o dzieło .................
1.4. Samozatrudnienie w ramach pozarolniczej działalności
gospodarczej ..................................................................................................
2. Formy zatrudnienia a źródła przychodów w podatku dochodowym od osób
fizycznych ................................................................................................................
2.1. Istota i kategorie źródeł przychodów .........................................................
2.2. Źródła przychodów związane z zatrudnieniem ........................................
2.2.1. Stosunek pracy i stosunki pokrewne oraz emerytury i renty ......
2.2.1.1. Katalog ................................................................................
2.2.1.2. Stosunek pracy ...................................................................
2.2.1.3. Spółdzielczy stosunek pracy .............................................
2.2.1.4. Stosunek służbowy .............................................................
2.2.1.5. Członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej
lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją
rolną .....................................................................................
2.2.1.6. Praca nakładcza ..................................................................
2.2.1.7. Emerytury i renty ...............................................................
2.2.2. Działalność wykonywana osobiście ................................................
2.2.2.1. Katalog ................................................................................
2.2.2.2. Osobiście wykonywana działalność artystyczna,
literacka, naukowa, trenerska, oświatowa
i publicystyczna, udział w badaniach i eksperymentach
oraz działalność związana ze sportem ............................
2.2.2.3. Działalność duchownych ..................................................
2.2.2.4. Działalność polskich arbitrów uczestniczących
w procesach arbitrażowych z partnerami
zagranicznymi ....................................................................
2.2.2.5. Czynności związane z pełnieniem obowiązków
społecznych lub obywatelskich ........................................
2.2.2.6. Czynności zlecone przez organy publiczne oraz udział
w komisjach powoływanych przez te organy .................
2.2.2.7. Przynależność do składu zarządów, rad nadzorczych,
komisji lub innych organów stanowiących osób
prawnych .............................................................................
2.2.2.8. Członkostwo w Radzie Mediów Narodowych ...............
2.2.2.9. Wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia
lub umowy o dzieło ...........................................................
2.2.2.10. Umowy o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontrakty
menedżerskich lub umowy o podobnym
charakterze ..........................................................................
2.2.3. Samozatrudnienie w ramach pozarolniczej działalności
gospodarczej ......................................................................................
2.2.3.1. Definicje na potrzeby podatku dochodowego od osób
fizycznych ............................................................................
2.2.3.2. Stosunek pracy a pozarolnicza działalność
gospodarcza ........................................................................
2.2.3.3. Specyfika opodatkowania w przypadku
samozatrudnienia ..............................................................
2.2.4. Prawa majątkowe ...............................................................................
2.2.4.1. Katalog ................................................................................
2.2.4.2. Prawa autorskie i prawa pokrewne w rozumieniu
odrębnych przepisów ........................................................
2.2.4.3. Prawa do projektów wynalazczych ..................................
2.2.4.4. Prawa do topografii układów scalonych .........................
2.2.4.5. Znaki towarowe ..................................................................
2.2.4.6. Wzory zdobnicze ...............................................................
2.2.5. Inne źródła .........................................................................................
2.2.5.1. Katalog ................................................................................
2.2.5.2. Zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego .............
2.2.5.3. Stypendia .............................................................................
2.2.5.4. Umowy o pomocy przy zbiorach .....................................
2.3. Źródła przychodów a kumulacja dochodów z poszczególnych źródeł
i rozliczanie strat ...........................................................................................
2.4. Przychody zwolnione z opodatkowania w ramach tzw. ulg ....................
2.4.1. Istota zwolnienia podatkowego .......................................................
2.4.2. Zwolnienie w ramach tzw. ulgi dla młodych .................................
2.4.3. Zwolnienie w ramach tzw. ulgi dla pracujących seniorów ..........
2.4.4. Zwolnienie w ramach tzw. ulgi dla rodzin wielodzietnych ..........
2.4.5. Zwolnienie w ramach tzw. ulgi na powrót .....................................
3. Formy zatrudnienia a tytuły ubezpieczeń społecznych .....................................
3.1. Koncepcja i znaczenie tytułu ubezpieczenia .............................................
3.1.1. Zakres podmiotowy ubezpieczenia ................................................
3.1.2. Zakres przedmiotowy ubezpieczenia .............................................
3.1.3. Definicja tytułu ubezpieczeń społecznych .....................................
3.1.4. Wykazanie tytułu ubezpieczenia .....................................................
3.1.5. Podleganie poszczególnym rodzajom ubezpieczeń
społecznych ........................................................................................
3.1.6. Katalog tytułów ubezpieczeń społecznych .....................................
3.1.7. Okres ubezpieczenia .........................................................................
3.1.8. Dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe ........................
3.2. Zbieg tytułów ubezpieczeń społecznych lub tytułu i prawa
do niektórych świadczeń ..............................................................................
3.2.1. Pojęcie zbiegu tytułów ubezpieczeń ................................................
3.2.2. Regulacja zbiegu tytułów ubezpieczeń ...........................................
3.2.3. Kumulacja tytułów ubezpieczeń .....................................................
3.2.4. Rozłączność tytułów ubezpieczeń ...................................................
3.2.5. Zbieg tytułów w różnych rodzajach ubezpieczeń .........................
3.2.6. Wpływ pobierania świadczeń z zabezpieczenia społecznego
na obowiązek ubezpieczeń ...............................................................
3.3. Zgłoszenie (identyfikacja) płatnika składek ..............................................
3.3.1. Zgłoszenie i wyrejestrowanie płatnika składek .............................
3.3.2. Profil informacyjny ...........................................................................
3.3.3. Konto płatnika i rachunek składkowy ............................................
3.4. Zgłaszanie ubezpieczonych do ubezpieczeń społecznych .......................
3.4.1. Zgłoszenie ubezpieczonego .............................................................
3.4.2. Konto ubezpieczonego i wybór dotyczący OFE ............................
3.4.3. Charakter i skutki prawne zgłoszenia do ubezpieczeń .................
Rozdział III
Przychody i koszty uzyskania przychodów z różnych form zatrudnienia .....
1. Pojęcia przychodów i kosztów ich uzyskania oraz ogólne zasady
ich ustalania .............................................................................................................
1.1. Przychody .......................................................................................................
1.1.1. Pojęcie .................................................................................................
1.1.2. Wartość pieniężna świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych
(częściowo odpłatnych) świadczeń .................................................
1.1.3. Ustalanie momentu powstania przychodu ....................................
1.2. Koszty uzyskania przychodów ....................................................................
1.2.1. Pojęcie oraz koszty rzeczywiste i normatywne ..............................
1.2.2. Brak możliwości rozliczania kosztów uzyskania przychodów ....
1.3. Przychody i koszty w walutach obcych ......................................................
2. Stosunek pracy i stosunki pokrewne oraz emerytury i renty ...........................
2.1. Przychody .......................................................................................................
2.1.1. Podstawowe kategorie .......................................................................
2.1.2. Związek przychodów ze stosunkiem pracy lub stosunkami
pokrewnymi i pojęcie pracownika ..................................................
2.1.3. Szczególne zasady dotyczące świadczeń w naturze
i innych nieodpłatnych (częściowo odpłatnych) świadczeń
dla pracowników ...............................................................................
2.1.4. Przychody z członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej
lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną ...................
2.1.5. Przychody z pracy nakładczej .........................................................
2.1.6. Przychody z emerytur i rent ............................................................
2.1.7. Zwolnienia przedmiotowe istotne dla przychodów ze stosunku
pracy i stosunków pokrewnych .......................................................
2.2. Koszty uzyskania przychodów ....................................................................
2.2.1. Zryczałtowane koszty kwotowe .......................................................
2.2.2. Rozliczenie kosztów jako wydatków faktycznie poniesionych
na dojazdy do pracy ..........................................................................
2.2.3. Zryczałtowane koszty procentowe ..................................................
2.2.4. Brak prawa do odliczenia kosztów ..................................................
2.2.5. Koszty uzyskania przychodów a tzw. ulgi ......................................
3. Działalność wykonywana osobiście .....................................................................
3.1. Przychody .......................................................................................................
3.2. Zryczałtowane koszty procentowe ..............................................................
3.3. Zryczałtowane koszty kwotowe ..................................................................
4. Samozatrudnienie w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej ..........
4.1. Ustalanie dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej ...............
4.1.1. Księgi podatkowe ..............................................................................
4.1.2. Przychody ...........................................................................................
4.1.3. Koszty uzyskania przychodów .......................................................
4.1.4. Samozatrudnienie a inne formy świadczenia pracy zarobkowej
w rozliczeniach podatkowych .........................................................
4.2. Tak zwane podatek liniowy i ulga IP Box ..................................................
4.3. Zryczałtowany podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów
ewidencjonowanych lub karty podatkowej ...............................................
5. Prawa majątkowe ....................................................................................................
6. Inne źródła ..............................................................................................................
Rozdział IV
Składki na ubezpieczenia społeczne ......................................................................
1. Uwagi wstępne ........................................................................................................
1.1. Regulacja prawna ..........................................................................................
1.2. Podstawowe zasady .......................................................................................
2. Stopy procentowe składek .....................................................................................
2.1. Składki na poszczególne rodzaje ubezpieczeń ..........................................
2.2. Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe ........................
3. Finansowanie składek ............................................................................................
3.1. Środki na składki ...........................................................................................
3.2. Współfinansowanie składek ........................................................................
3.3. Finansowanie składek z jednego źródła .....................................................
3.4. Finansowanie a opłacanie składek ..............................................................
3.5. Finansowanie całości składek przez płatnika w przypadku
niepotwierdzenia na piśmie rodzaju umowy o pracę lub zaniżenia
podstawy wymiaru składek pracowników .................................................
4. Podstawa wymiaru składek ...................................................................................
4.1. Pojęcie i regulacja prawna podstawy wymiaru składek ..........................
4.2. Przychód jako podstawa wymiaru składek ...............................................
4.2.1. Zakres .................................................................................................
4.2.2. Pojęcie przychodu .............................................................................
4.2.3. Wyłączenia z podstawy wymiaru składek ......................................
4.2.4. Składniki przychodu wyłączone z podstawy wymiaru składek
na podstawie rozporządzenia ..........................................................
4.2.5. Kompetencje ZUS do podważenia podstawy wypłaty
przychodu ...........................................................................................
4.3. Deklarowana podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne ........................................................................................................
4.3.1. Osoba prowadząca pozarolniczą działalność ................................
4.3.2. Przedsiębiorca ....................................................................................
4.3.3. Dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe
oraz zleceniobiorcy ...........................................................................
4.3.4. Modyfikacje minimalnej podstawy ................................................
4.4. Kwota uzyskiwanego świadczenia jako podstawa wymiaru składki ......
4.5. Ustawowe wskazanie kwoty stanowiącej podstawę wymiaru składek ...
4.6. Metody mieszane ..........................................................................................
5. Ograniczenia wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne .................................................................................................................
5.1. Funkcje ograniczania składek .....................................................................
5.2. Ograniczenie rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe ....................................................................................
5.3. Maksymalna miesięczna podstawa składki na dobrowolne