Zatrudnianie cudzoziemców. Aspekty prawne, pracownicze i podatkowe / Paweł Majka, Małgorzata Rydzewska, Iwona Wieleba

W książce omówiono obowiązujące regulacje prawne dotyczące zatrudnienia cudzoziemców ze szczególnym uwzględnieniem obywateli Ukrainy. Autorzy rozstrzygają istotne problemy interpretacyjne z zakresu prawa pracy, administracyjnego oraz podatkowego.

Treść opracowania skupia się przede wszystkim na postępującej liberalizacji przepisów przejawiającej się m.in. poprzez:
- możliwość zatrudnienia cudzoziemców, m.in. z Ukrainy i Białorusi na podstawie oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi,
- zwolnienie z obowiązku przeprowadzania tzw. testu rynku pracy (procedura sprawdzająca czy potrzeby kadrowe pracodawcy mogą być zaspokojone na lokalnym rynku pracy),
- uprawnienie do korzystania z małego ruchu granicznego i ruchu bezwizowego,
- objęcie obywateli tych państw programem „Poland. Business Harbour” (kompleksowy pakiet, ułatwiający specjalistom IT, start-upom i innym firmom bezproblemową relokację na terytorium Polski).

Publikacja przeznaczona jest dla praktyków zajmujących się problematyką zatrudniania cudzoziemców (prawnicy, pracownicy działów HR, urzędów pracy, właściciele firm zatrudniających cudzoziemców).

Wykaz skrótów | str. 13

Wstęp | str. 17

Rozdział I

Zagadnienia ogólne | str. 19

1. Źródła prawa regulującego zatrudnianie cudzoziemców na terytorium RP | str. 19
2. Pojęcie „cudzoziemca” | str. 21
3. Pojęcie „wykonywania pracy” | str. 23
4. Postępowania administracyjne związane z uzyskaniem prawa do legalnego pobytu na terytorium RP | str. 24

4.1. Postępowania administracyjne prowadzone na podstawie ustawy z 13.06.2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | str. 28

4.1.1. Postępowanie administracyjne w sprawie udzielania ochrony międzynarodowej | str. 29

4.1.2. Postępowanie administracyjne w sprawie udzielenia ochrony czasowej | str. 35

4.1.3. Postępowanie administracyjne w sprawie uzyskania statusu azylanta | str. 35

4.2. Postępowanie administracyjne w sprawie przyznania Karty Polaka, regulowane w ustawie z 7.09.2007 r. o Karcie Polaka | str. 36

4.3. Postępowania administracyjne prowadzone na podstawie ustawy z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach | str. 38

4.3.1. Postępowanie administracyjne dotyczące odmowy wjazdu na teren RP | str. 44

4.3.2. Postępowanie administracyjne w sprawie wydania wizy | str. 46

4.3.3. Postępowanie administracyjne w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy | str. 51

4.3.4. Postępowanie administracyjne w sprawie zezwolenia na pobyt stały | str. 58

4.3.5. Postępowanie administracyjne w sprawie zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE | str. 60

4.3.6. Postępowania administracyjne związane z kontrolą legalności pobytu cudzoziemców na terytorium RP | str. 61

4.3.7. Postępowania administracyjne związane z wydawaniem dokumentów cudzoziemcom | str. 63

Rozdział II

Podstawy prawne dopuszczenia do zatrudnienia cudzoziemca w Polsce | str. 65

1. Ogólne informacje na temat zatrudniania cudzoziemców na terytorium RP | str. 65
2. Dokumenty potwierdzające legalność pobytu cudzoziemca na terytorium RP i inne dokumenty wydawane cudzoziemcom | str. 68
3. Przypadki, w których wymagane jest uzyskanie zezwolenia na pracę | str. 76

3.1. Rodzaj pracy wymagającej zezwolenia | str. 76

3.2. Rodzaje podstaw legalizacji pobytu na terenie RP umożliwiających podjęcie pracy | str. 77

3.2.1. Wizy | str. 78

3.2.2. Ruch bezwizowy | str. 81

3.2.3. Zezwolenie na pobyt czasowy | str. 83

4. Przypadki, w których powierzenie wykonania pracy cudzoziemcowi na terytorium RP jest dopuszczalne bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę | str. 87

4.1. Brak konieczności posiadania zezwolenia na pracę na podstawie przepisu art. 87 ust. 1 pkt 1–11a u.p.z. | str. 88

4.1.1. Posiadanie statusu uchodźcy | str. 88

4.1.2. Uzyskanie ochrony uzupełniającej | str. 89

4.1.3. Uzyskanie zezwolenia na pobyt stały | str. 90

4.1.4. Uzyskanie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE | str. 91

4.1.5. Uzyskanie zgody na pobyt ze względów humanitarnych | str. 91

4.1.6. Uzyskanie zgody na pobyt tolerowany w RP | str. 92

4.1.7. Uzyskanie ochrony czasowej w RP | str. 92

4.1.8. Przebywanie na terytorium RP w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa | str. 93

4.1.9. Przebywanie na terytorium RP w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej naukowca | str. 93

4.1.10. Przebywanie na terytorium RP w związku z korzystaniem z mobilności studenta | str. 94

4.2. Brak wymogu posiadania zezwolenia na pracę na podstawie przepisu art. 87 ust. 2 i 3 u.p.z. | str. 94

4.3. Przypadki wykonywania pracy na terytorium RP bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę, wynikające z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 21.04.2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania cudzoziemcowi na terytorium RP jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę | str. 95

5. Regulacje dotyczące obywateli Ukrainy | str. 100

5.1. Sytuacja prawna obywateli Ukrainy w okresie sprzed 24.02.2022 r.  | str. 100

5.1.1. Ułatwienia w legalizacji pobytu na terytorium RP | str. 100

5.1.2. Ułatwienia w procedurze związanej z uzyskaniem zezwolenia na pracę | str. 102

5.2. Sytuacja prawna obywateli Ukrainy po 24.02.2022 r.  | str. 103

5.2.1. Zakres podmiotowy ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa | str. 105

5.2.2. Dokumenty, na podstawie których obywatele Ukrainy mogą wjeżdżać do Polski | str. 106

5.2.3. Legalność pobytu obywateli Ukrainy, o których mowa w art. 2 ust. 1 i 2 u.p.o.u. na terytorium RP | str. 107

5.2.4. Rejestr PESEL | str. 109

5.2.5. Zatrudnienie | str. 111

Rozdział III

Postępowania administracyjne w sprawie udzielenia zezwoleń na pracę i wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi | str. 115

1. Postępowania administracyjne w sprawie udzielenia zezwoleń na pobyt czasowy i pracę na podstawie ustawy o cudzoziemcach | str. 117

1.1. Rodzaje zezwoleń oraz przesłanki ich uzyskania | str. 117

1.1.1. Rodzaje zezwoleń ze względu na cel w jakim są wydawane  | str. 118

1.1.2. Przesłanki do uzyskania zezwoleń | str. 120

1.2. Postępowanie administracyjne w sprawie wydania zezwolenia
na pobyt czasowy i pracę | str. 124

1.2.1. Organ właściwy | str. 124

1.2.2. Wnioskodawca, wniosek, dokumenty załączane do wniosku | str. 124

1.2.3. Odmowa wszczęcia postępowania | str. 127

1.2.4. Postępowanie dowodowe | str. 128

1.2.5. Decyzja | str. 129

1.3. Instytucja milczącego załatwienia sprawy w ustawie o cudzoziemcach | str. 132

2. Postępowania administracyjne w sprawie udzielenia zezwolenia na pracę na podstawie ustawy o promocji zatrudnienia oraz w sprawie wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi | str. 134

2.1. Zależność pomiędzy jednolitymi zezwoleniami na pracę a zezwoleniami na pracę wydawanymi na podstawie ustawy o promocji zatrudnienia | str. 135

2.2. Ubiegania się o zezwolenie na pracę sezonową  | str. 136

2.3. Warunki uzyskania zezwolenia na pracę  | str. 137

2.4. Postępowanie w sprawie wydania zezwolenia | str. 144

2.4.1. Organ właściwy | str. 145

2.4.2. Wnioskodawca, wniosek, dokumenty załączane do wniosku | str. 146

2.4.3. Postępowanie dowodowe | str. 149

2.4.4. Decyzja | str. 150

2.5. Oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi | str. 155

2.5.1. Charakter prawny oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi | str. 155

2.5.2. Organ właściwy | str. 161

2.5.3. Wnioskodawca, elementy oświadczenia  | str. 161

2.5.4. Postępowanie dowodowe | str. 161

2.5.5. Termin na dokonanie wpisu do ewidencji | str. 162

2.5.6. Decyzja o odmowie wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji  | str. 163

2.5.7. Opłaty za wpis oświadczenia | str. 164

Rozdział IV

Regulacje z zakresu prawa pracy dotyczące zatrudnienia cudzoziemców | str. 165

1. Wprowadzenie | str. 165

1.1. Podmiot powierzający wykonywanie pracy | str. 165

1.2. Poszukujący pracy | str. 167

1.3. Pracownik odbywający staż | str. 169

1.4. Specjalista | str. 170

1.5. Pracodawca  | str. 171

1.6. Pracodawca macierzysty | str. 173

1.7. Pracodawca użytkownik | str. 174

2. Wykonywanie pracy przez cudzoziemca, wykonywanie pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji, inna praca zarobkowa | str. 175
3. Zawody, w przypadku których wiedzę, umiejętności i kompetencje poświadczone liczbą wymaganych lat odpowiedniego doświadczenia zawodowego uznaje się do celów stosowania niebieskiej karty UE za równoważne z wiedzą, umiejętnościami i kompetencjami poświadczonymi kwalifikacjami uzyskanymi w ramach kształcenia
   na poziomie wyższym | str. 178
4. Określenie istotnych warunków zatrudnienia w oświadczeniu, wniosku o zezwolenie na pracę | str. 180
5. Obowiązki i uprawnienia pracodawcy zatrudniającego cudzoziemca | str. 193

5.1. Obowiązki dotyczące umowy z cudzoziemcem | str. 193

5.2. Obowiązki informacyjne w stosunku do cudzoziemca  | str. 195

5.3. Obowiązki informacyjne w stosunku do wojewody | str. 197

5.4. Obowiązek uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne i konsekwencje ich nieuiszczenia | str. 197

6. Koszty pracy | str. 203
7. Uprawnienia i obowiązki pracownika cudzoziemca | str. 205

7.1. Uprawnienie do informacji | str. 205

7.2. Uprawnienie do pouczenia w sprawach zobowiązania cudzoziemca do powrotu, o roszczeniach przeciwko podmiotowi powierzającemu wykonywanie pracy w związku z zaległym wynagrodzeniem  | str. 206

8. Uzyskanie statusu bezrobotnego przez cudzoziemca | str. 207

Rozdział V

Zmiany warunków zatrudnienia oraz cofanie, przedłużanie, wygaśnięcie, uchylanie zezwoleń na pracę | str. 213

1. Zmiany podmiotowe i przedmiotowe warunków zatrudnienia i ich wpływ na wydane zezwolenia i złożone oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi | str. 213

1.1. Zmiany niewymagające wydania nowego zezwolenia na pracę czy wpisu nowego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi | str. 213

1.1.1. Zmiany niewymagające wydania nowego zezwolenia na pracę na podstawie ustawy o promocji zatrudnienia  | str. 213

1.1.2. Zmiany niewymagające wydania nowego zezwolenia lub niewymagające zmiany zezwolenia na pracę na podstawie ustawy o cudzoziemcach | str. 215

1.1.3. Zmiany niewymagające wpisu nowego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi | str. 216

1.2. Przypadki wymagające zmiany lub wydania nowego zezwolenia  | str. 216

2. Przedłużenie zezwolenia na pracę | str. 219

2.1. Wydanie kolejnego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę  | str. 219

2.2. Przedłużenie zezwolenia na pracę wydanego na podstawie ustawy o promocji zatrudnienia | str. 221

3. Legalność pracy po upływie okresu ważności oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi | str. 223
4. Cofnięcie zezwolenia | str. 224
5. Uchylenie zezwolenia | str. 226
6. Wygaśnięcie zezwolenia | str. 228

6.1. Wygaśnięcie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę na podstawie ustawy o cudzoziemcach | str. 228

6.2. Wygaśnięcie zezwolenia na podstawie ustawy o promocji zatrudnienia | str. 228

Rozdział VI

Kontrola legalności zatrudnienia cudzoziemców | str. 229

1. Pojęcie nielegalnej pracy zarobkowej cudzoziemca | str. 229
2. Organy kontroli | str. 230

Rozdział VII

Regulacje wprowadzone w związku ze stanem epidemii COVID-19 oraz wynikające z ustawy z 17.12.2021 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw | str. 239

Rozdział VIII

Opodatkowanie dochodów pracowników – cudzoziemców ze stosunku pracy | str. 245

1. Ogólne zasady opodatkowania dochodów uzyskanych ze stosunku pracy | str. 245

1.1. Pojęcie przychodu, kosztów uzyskania przychodu i dochodu ze stosunku pracy | str. 245

1.1.1. Pojęcie przychodu ze stosunku pracy | str. 245

1.1.2. Pracownicze koszty uzyskania przychodu  | str. 248

1.2. Stawka podatkowa i sposób opodatkowania | str. 250

1.3. Wybrane preferencje w zakresie opodatkowania dochodów pracowników | str. 252

1.3.1. Zagadnienia ogólne | str. 252

1.3.2. Ulga dla młodych | str. 254

1.3.3. Ulga na powrót | str. 256

1.3.4. Ulga dla rodzin wielodzietnych | str. 258

1.3.5. Ulga dla pracujących seniorów | str. 260

1.4. Zwolnienie przychodów pracownika uzyskanych z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz skutki dla pracodawcy | str. 261

1.5. Zasady opodatkowania dochodu pracownika – cudzoziemca | str. 263

2. Podwójne opodatkowanie dochodów z tytułu stosunku pracy i jego unikanie | str. 264

2.1. Rodzaje podwójnego opodatkowania  | str. 264

2.2. Problem podwójnego opodatkowania dochodów osób fizycznych  | str. 265

2.3. Charakter umów o unikaniu podwójnego opodatkowania | str. 269

2.4. Opodatkowanie dochodu ze stosunku pracy według Modelu Konwencji OECD | str. 271

2.5. Opodatkowanie dochodu ze stosunku pracy według Modelu Konwencji ONZ  | str. 276

2.6. Znaczenie pozostałych wzorców konwencji dotyczących unikania podwójnego opodatkowania | str. 277

3. Zasady opodatkowania dochodu ze stosunku pracy przewidziane w umowie polsko-ukraińskiej | str. 278
4. Opodatkowanie dochodów pracowniczych obywatela Ukrainy zatrudnionego w Polsce przez polskiego pracodawcę | str. 281

4.1. Opodatkowanie dochodów pracowniczych obywatela Ukrainy będącego rezydentem | str. 281

4.2. Opodatkowanie dochodów pracowniczych obywatela Ukrainy będącego nierezydentem | str. 284

Podsumowanie | str. 285

Bibliografia  | str. 289