Zasadnicza wykładnia znamion przestępstw. Pozycja metody językowej oraz rezultatów jej użycia / Jarosław Wyrembak

"Praca Jarosława Wyrembaka jest bardzo dobrym przykładem połączenia w naukach prawnych trzech typów rozważań: teoretycznoprawnych, prawno-dogmatycznych oraz prawno-empirycznych. Te pierwsze skupiają się na problematyce wykładni prawa i na wyborze do dalszych badań jednego z możliwych w jej obrębie podejść. Autor skłania się ku językowej wersji wykładni przepisów i przekonująco uzasadnia swój wybór. W zakresie kwestii prawno-dogmatycznych badania Jarosława Wyrembaka wiążą się z analizą obowiązujących przepisów prawa karnego materialnego i procesowego odnoszących się do instytucji zasadniczej wykładni przepisów, do której przeprowadzania upoważniony jest w pewnych przypadkach Sąd Najwyższy. Trzeci, podstawowy nurt rozważań Autora ma charakter empiryczny. Koncentruje się bowiem wokół przeglądu znacznej liczby orzeczeń Sądu Najwyższego, w których zawarta została zasadnicza wykładnia przepisów prawa karnego. W oparciu o wyniki tego przeglądu Jarosław Wyrembak wyprowadza wnioski o charakterze ogólnym. Praca ta może mieć istotne znaczenie nie tylko dla akademickiej nauki prawa, ale także dla praktyki jego stosowania - przede wszystkim stosowania sądowego."



Wykaz skrótów 11 Wprowadzenie 13
CZĘŚĆ I 19
Rozdział I. Zasadnicza wykładnia ustaw 21
1. Wstępne zastrzeżenia terminologiczne 21 2. Podstawy normatywne zasadniczej wykładni ustaw 25 3. Przesłanki dopuszczalności zasadniczej wykładni ustaw 31 4. Przedmiot zasadniczej wykładni 40 5. Cel zasadniczej wykładni 43 6. Istota zasadniczej wykładni 52 7. Zastrzeżenia szczególne odnoszone do zasadniczej wykładni ustaw 61 8. Konsekwencje zasadniczej wykładni 70
Rozdział II. Teoria wykładni autorstwa J. Wróblewskiego jako wyznacznik koncepcji pracy 78
1. Uwagi wprowadzające w problematykę wykładni 79 2. Teoria wykładni autorstwa J. Wróblewskiego 87 A. Uwagi ogólne 87 B. Język i jego charakterystyka 89 C. Podstawowa typologia wykładni 93 D. Teoretyczny model wykładni operatywnej. Dyrektywy wykładni pierwszego i drugiego szczebla 96 E. Decyzja interpretacyjna i jej uwarunkowania 99 3. Metoda językowa i jej dyrektywy według teorii J. Wróblewskiego 101 4. Negacja elementów teorii J. Wróblewskiego (w świetle twierdzeń wyznaczających kształt teorii wykładni autorstwa M. Zielińskiego) 103 A. Omnia sunt interpretanda versus clara non sunt interpretanda 104 B. Język prawny przed językiem "ogólnym" 110 C. Kumulacja metod wykładni zamiast interpretatio cessat in claris 114
Rozdział III. Metoda językowa i rezultaty jej użycia w ogólnej teorii prawa (w świetle współczesnej literatury prawniczej) 118
1. Uwagi wstępne - interpretacja lingwistyczna, analiza lingwistyczna, metoda językowa 118 2. Istota metody językowej 121 3. Pozycja metody językowej - ranga znaczeń tekstów prawnych identyfikowanych w rezultacie użycia metody językowej 131 A. Uwagi wprowadzające 131 B. Priorytet (pierwszeństwo) metody językowej - priorytet (pierwszeństwo) znaczeń aktów normatywnych ustalanych na jej podstawie. Pozycja metody językowej w relacji do pozycji metod: systemowej i funkcjonalnej. Rezultaty użycia metody językowej a rezultaty użycia metod: systemowej i funkcjonalnej. Poglądy doktryny 132 C. Możliwość odstępstw od rezultatów wynikających z użycia metody językowej. Poglądy doktryny 142 D. Priorytet metody językowej - priorytet rezultatów użycia metody językowej a praktyka stosowania prawa 150
Rozdział IV. Wykładnia przepisów prawa karnego materialnego. Istota i ranga metody językowej oraz rezultatów jej użycia w świetle literatury z zakresu prawa karnego materialnego i orzecznictwa Sądu Najwyższego w sprawach karnych 153
1. Wykładnia przepisów prawa karnego materialnego - uwagi ogólne 153 2. Istota metody językowej (stanowisko doktryny prawa karnego materialnego) 167 3. Pozycja metody językowej w zakresie wykładni przepisów prawa karnego materialnego (stanowisko doktryny prawa karnego). Ranga znaczeń tekstów prawnokarnych ustalanych na podstawie metody językowej 171 4. Wykładnia prawa, istota i pozycja metody językowej (oraz rezultatów jej użycia) w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego w sprawach karnych 179
Rozdział V. Wykładnia prawa w kontekście zasady demokratycznego państwa prawnego i zasady nullum crimen sine lege (ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia metody językowej oraz rezultatów jej użycia) 188
1. Zasada demokratycznego państwa prawnego. Proweniencja, istota, treść i status normatywny 188 2. Zasada demokratycznego państwa prawnego a zasada nullum crimen sine lege 195 3. Zasada demokratycznego państwa prawnego a wykładnia prawa 198 4. Zasada nullum crimen sine lege a wykładnia prawa 211
CZĘŚĆ II 225
Rozdział VI. Rzeczywista pozycja metody językowej oraz rezultatów jej użycia w zakresie zasadniczej wykładni przepisów wyrażających znamiona przestępstw. Prezentacja badań 227
1. Ekspozycja problemu badawczego. Cel, przedmiot i zakres badań 227 2. Podstawowa charakterystyka materiału badawczego. Formalnoprawne, przedmiotowe oraz chronologiczne kryteria jego doboru 234 A. Kryterium formalnoprawne 234 B. Kryterium przedmiotowe 235 C. Kryterium chronologiczne 240 D. Wykluczenia 241 3. Materiał badawczy z punktu widzenia współczesnej refleksji naukowej. Koncepcja badań wobec spostrzeżeń nauki dotyczących uzasadnień orzeczeń sądowych 242 A. "Uzasadnienia zewnętrzne" i "uzasadnienia wewnętrzne" a realizowana koncepcja badań 242 B. Dedukcyjne i niededukcyjne modele uzasadnień a realizowana koncepcja badań 244 C. Kontekst heurezy i kontekst uzasadnienia a realizowana koncepcja badań 246 D. Nauka o wykładni versus teoria argumentacji prawniczej a realizowana koncepcja badań 249 4. Hipotezy badawcze 250 5. Metoda badawcza. Kwestionariusz badawczy. Ustalenia badawcze 251 A. Prezentacja kwestionariusza. Podstawowa charakterystyka kwestionariusza 252 B. Ustalenia co do sposobu prowadzenia badań (co do sposobu stosowania kwestionariusza) 259
Rozdział VII. Analiza uchwał Sądu Najwyższego na podstawie opracowanego kwestionariusza badawczego 267
Rozdział VIII. Metoda językowa oraz rezultaty jej użycia a zasadnicza wykładnia przepisów wyrażających znamiona przestępstw - założenia teoretyczne i stan faktyczny. Prezentacja otrzymanych wyników badań. Próba ich analizy oraz interpretacji. Ostateczne wnioski i rekomendacje 268
1. Rezultaty badań w zakresie weryfikacji zasadności przyjętych hipotez badawczych 268 2. Katalog wskazywanych powodów dopuszczenia zasadniczej wykładni, zidentyfikowany na podstawie przeprowadzonych badań (w ramach przyjętych ustaleń badawczych) 271 3. Wizja istoty oraz pozycji metody językowej (i rezultatów jej użycia), zrekonstruowana na podstawie przeprowadzonych badań 276 4. Próba analizy oraz interpretacji otrzymanych wyników badań 287 5. Spostrzeżenia i uwagi dotyczące praktyki zasadniczej wykładni czynione na podstawie analizy materiału badawczego (poza weryfikacją zasadności hipotez badawczych) 299 6. Rekomendacje pod adresem praktyki zasadniczej wykładni przepisów wyrażających znamiona przestępstw (i przepisów je dookreślających) 318 A. Rekomendacje formułowane w kontekście założonych hipotez badawczych 318 B. Rekomendacje formułowane na podstawie analizy materiału badawczego poza kontekstem wyznaczanym przez założone hipotezy badawcze 319 7. Ostateczne wnioski 320 Bibliografia 329