Ustawa o transporcie kolejowym. Komentarz

W komentarzu w sposób szczegółowy i praktyczny omówiono przepisy ustawy o transporcie kolejowym. Zwrócono uwagę na zasady korzystania, zarządzania i utrzymania infrastruktury kolejowej. Przybliżono zasady prowadzenia ruchu kolejowego i wykonywania przewozów kolejowych, warunki techniczne eksploatacji pojazdów kolejowych, szczególne zasady i warunki przygotowania inwestycji dotyczących linii kolejowych o znaczeniu państwowym – w tym warunki lokalizacji i nabywania nieruchomości na ten cel. Wskazano też zasady ochrony praw pasażerów w transporcie kolejowym.

W najnowszym wydaniu uwzględnione zostały liczne zmiany, w tym dotyczące wprowadzenia:
• zezwolenia na wprowadzenie pojazdu do obrotu w miejsce dotychczasowego zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji pojazdu kolejowego;
• jednolitego certyfikatu bezpieczeństwa w miejsce dotychczasowych certyfikatów bezpieczeństwa;
• obowiązku współpracy Prezesa Urzędu Transpotu Kolejowego z innymi krajowymi organami ds. bezpieczeństwa oraz z Agencją Kolejową Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa, interoperacyjności i nadzoru;
• nowych definicji, np. obszaru użytkowania pojazdu, punktu kompleksowej obsługi, rodzaju działalności, zakresu działalności oraz obszaru działalności, a także rozszerzenia katalogu zadań Prezesa UTK, m.in. o konsultowanie kierunków rozwoju ze wszystkimi podmiotami i zainteresowanymi stronami, w tym z zarządcami, przewoźnikami kolejowymi, producentami, dostawcami usług utrzymania oraz przedstawicielami personelu i użytkowników.

Autorami publikacji są zarówno przedstawiciele świata nauki z Uniwersytetów Warszawskiego i Wrocławskiego, oraz adwokaci z bogatym doświadczeniem zawodowym, jak i pracownicy Urzędu Transportu Kolejowego, którzy uczestniczyli w pracach nad tworzeniem ustawy o transporcie kolejowym oraz biorą aktywny udział w procesie jej praktycznego stosowania i wykładni.

Komentarz jest przeznaczony dla menedżerów, specjalistów i przedstawicieli zawodów prawniczych związanych z sektorem kolejowym. Zainteresuje również pracowników administracji i teoretyków prawa administracyjnego.

Wykaz skrótów | str. 21

Wstęp | str. 43

Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym(tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 1984 ze zm.) | str. 47

Rozdział 1. Przepisy ogólne | str. 49

Art. 1.              [Zakres zastosowania regulacji] | str. 49

Art. 2.              (uchylony) | str. 55

Art. 3.              [Wyłączenia stosowania przepisów ustawy o transporcie kolejowym] | str. 55

Art. 3a.            [Wyłączenie stosowania przepisów UE dotyczących praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym] | str. 66

Art. 4.              [Definicje] | str. 69

Rozdział 2. Infrastruktura kolejowa | str. 171

Art. 5.              [Zadania zarządcy infrastruktury] | str. 171

Art. 5a.            [Wyłączenie przepisów o partnerstwie publiczno­‑prywatnym] | str. 187

Art. 5b.           [Obowiązki zarządcy wobec organizatora publicznego transportu kolejowego] | str. 188

Art. 5c.            [Delegacja ustawowa – zakres i tryb udzielania informacji organizatorowi publicznego transportu kolejowego] | str. 189

Art. 6.              [Podział linii kolejowych] | str. 191

Art. 7.              [Połączenie linii kolejowych] | str. 196

Art. 8.              [Zwolnienie od opłat z tytułu użytkowania wieczystego] | str. 197

Art. 9.              (uchylony) | str. 199

Rozdział 2a. (uchylony) | str. 200

Art. 9a–9m. (uchylone) | str. 200

Rozdział 2aa. Gwarancje niezależności i bezstronności zarządcy | str. 201

Art. 9ma.        [Warunki dopuszczalności zlecenia wykonywania zadań zarządcy infrastruktury innemu podmiotowi] | str. 201

Art. 9mb.       [Odrębność prawna i niezależność zarządcy infrastruktury] | str. 210

Art. 9mc.        [Zakaz łączenia funkcji u zarządcy infrastruktury i przewoźnika kolejowego] | str. 214

Art. 9md.       [Zakaz otrzymywania premii i wynagrodzeń] | str. 216

Art. 9me.       [Zasady korzystania przez zarządcę infrastruktury i podmioty wchodzące w skład przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo ze wspólnego systemu teleinformatycznego] | str. 218

Art. 9mf.        [Zakaz wywierania decydującego wpływu na mianowanie i zwalnianie osób podejmujących kluczowe decyzje w ramach przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo przez podmioty inne niż zarządca infrastruktury] | str. 220

Art. 9mg.        [Zakaz łączenia funkcji u zarządcy infrastruktury i przewoźnika kolejowego] | str. 222

Art. 9mh.       [Przekazywanie przez zarządcę infrastruktury informacji o wystąpieniu zakłócenia w prowadzeniu ruchu pociągów] | str. 225

Art. 9mi.         [Zasada wykorzystywania uzyskiwanego przez zarządcę infrastruktury dochodu wyłącznie do finansowania działalności własnej tego zarządcy] | str. 226

Art. 9mj.         [Zakaz wzajemnego udzielania pożyczek] | str. 230

Art. 9mk.        [Zasady świadczenia przez podmiot wchodzący w skład przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo usług na rzecz zarządcy infrastruktury] | str. 232

Art. 9ml.         [Odrębna rachunkowość zarządcy infrastruktury wchodzącego w skład przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo] | str. 234

Art. 9mm.      [Umowy o współpracy między zarządcą infrastruktury a przewoźnikami kolejowymi] | str. 236

Rozdział 2b. Szczególne zasady i warunki przygotowania inwestycji dotyczących linii kolejowych | str. 241

Art. 9n.           [Zakres przedmiotowy stosowania przepisów] | str. 241

Art. 9o.           [Wniosek o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej] | str. 258

Art. 9oa.         [Uzgodnienie kolizji przebiegu sieci] | str. 290

Art. 9p.           [Wyłączenie konieczności uzyskiwania decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej] | str. 291

Art. 9q.           [Zawartość decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej] | str. 295

Art. 9r.            [Postępowanie odwoławcze] | str. 313

Art. 9s.            [Skutki wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej] | str. 318

Art. 9t.            [Roszczenie o wykup pozostałej części nieruchomości] | str. 330

Art. 9u.           [Egzekucja obowiązków wynikających z decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej] | str. 333

Art. 9w.          [Rygor natychmiastowej wykonalności] | str. 334

Art. 9x.            [Inne skutki prawne wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej] | str. 343

Art. 9y.            [Odszkodowanie] | str. 345

Art. 9ya.         [Nieodpłatne zajęcie pasa drogowego] | str. 356

Art. 9yb.         [Wycinka drzew lub krzewów] | str. 357

Art. 9yc.          [Wyłączenie stosowania przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz o ochronie przyrody] | str. 358

Art. 9yd.         [Objęcie decyzją o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej rodzinnych ogrodów działkowych] | str. 359

Art. 9z.            [Zaliczka na poczet odszkodowania] | str. 360

Art. 9aa–9ab. (uchylone) | str. 361

Art. 9ac.          [Pozwolenie na budowę linii kolejowej] | str. 361

Art. 9ad.         [Przepis odsyłający] | str. 375

Art. 9ae.         [Zakaz nakładania dodatkowych obowiązków] | str. 380

Art. 9af.          [Udzielenie zgody wodnoprawnej] | str. 380

Art. 9ag.         [Zadanie polegające na budowie, przebudowie drogi publicznej, sieci lub urządzenia wodnego] | str. 382

Rozdział 3. Prezes Urzędu Transportu Kolejowego | str. 386

Art. 10.            [Pozycja prawnoustrojowa Prezesa UTK] | str. 386

Art. 11.            [Procedura powołania Prezesa UTK] | str. 389

Art. 11a.         [Podejmowanie innych zajęć przez Prezesa UTK; zakaz przynależności do partii politycznej i związku zawodowego] | str. 394

Art. 11b.         [Kadencja i odwołanie Prezesa UTK] | str. 396

Art. 12.            [Urząd Transportu Kolejowego] | str. 399

Art. 13.            [Kompetencje Prezesa UTK] | str. 401

Art. 13a.         [Stosowanie przepisów k.p.a.; wnioski składane w postaci elektronicznej] | str. 413

Art. 13aa.       [Ograniczenie prawa wglądu do materiału dowodowego załączonego do akt sprawy] | str. 414

Art. 13ab.       [Załatwianie spraw za pośrednictwem punktu kompleksowej obsługi] | str. 416

Art. 13ac.       [Prezes UTK jako administrator danych osobowych] | str. 419

Art. 13b.         [Decyzje wydawane w przypadku naruszenia przepisów; odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów] | str. 420

Art. 13c.          [Rygor natychmiastowej wykonalności; publikacja decyzji] | str. 422

Art. 14.            [Kompetencje Prezesa UTK; tymczasowe środki bezpieczeństwa] | str. 423

Art. 14a.         [Skargi pasażerskie dotyczące rozporządzenia 1371/2007] | str. 426

Art. 14aa.       [Pisemne ostrzeżenie] | str. 429

Art. 14b.         [Ochrona zbiorowych interesów pasażerów] | str. 432

Art. 15.            [Kontrola sprawowana przez Prezesa UTK; żądanie ograniczenia przetwarzania danych osobowych a przebieg kontroli i uprawnienie Prezesa UTK do nałożenia kary] | str. 435

Art. 15a.         [Współpraca z organami regulacyjnymi z innych państw członkowskich UE w zakresie regulacji transportu kolejowego] | str. 438

Art. 15aa.       [Współpraca z organami do spraw bezpieczeństwa z innych państw członkowskich UE w zakresie bezpieczeństwa, interoperacyjności i nadzoru] | str. 440

Art. 15ab.       [Współpraca z Agencją Kolejową UE] | str. 442

Art. 15b.         [Sprawozdania publikowane przez Prezesa UTK] | str. 444

Art. 16.            [Opłaty za czynności wykonywane przez Prezesa UTK w ramach nadzoru] | str. 445

Rozdział 3a. Rzecznik Praw Pasażera Kolei oraz pozasądowe rozwiązywanie sporów konsumenckich | str. 451

Art. 16a.         [Kompetencje Rzecznika] | str. 451

Art. 16b.         [Propozycja rozwiązania sporu] | str. 456

Art. 16c.          [Rzecznik jako podmiot uprawniony do pozasądowego rozwiązywania sporów konsumenckich] | str. 457

Art. 16d.         [Powołanie i odwołanie Rzecznika] | str. 462

Art. 16e.         [Postępowanie przed Rzecznikiem] | str. 471

Art. 16f.          [Zespół] | str. 484

Art. 16g.         [Delegacja ustawowa] | str. 488

Rozdział 4. Bezpieczeństwo transportu kolejowego | str. 491

Art. 17.            [Podstawowe obowiązki zarządców i przewoźników kolejowych oraz użytkowników bocznic kolejowych] | str. 491

Art. 17a.         [Systemy zarządzania bezpieczeństwem] | str. 500

Art. 17aa.       [Obowiązki informacyjne przewoźnika kolejowego po poważnym wypadku] | str. 511

Art. 17ab.       [Raporty w sprawie bezpieczeństwa] | str. 512

Art. 17ac.       [Delegacja ustawowa – wspólne wskaźniki bezpieczeństwa (CSI)] | str. 515

Art. 17b.         (uchylony) | str. 515

Art. 17c.          [Działalność jednostek oceniających] | str. 515

Art. 17d.         [Autoryzacja bezpieczeństwa i świadectwo bezpieczeństwa] | str. 516

Art. 17e.         [Obowiązek posiadania jednolitego certyfikatu bezpieczeństwa lub świadectwa bezpieczeństwa] | str. 519

Art. 17f.          [Świadectwo bezpieczeństwa w zakresie zarządzania infrastrukturą i wykonywania przewozów w metrze] | str. 520

Art. 18.            [Uprawnienia maszynistów] | str. 521

Art. 18a.         [Autoryzacja bezpieczeństwa] | str. 526

Art. 18b.         [Wydanie jednolitego certyfikatu bezpieczeństwa] | str. 534

Art. 18ba.       [Złożenie wniosku o wydanie jednolitego certyfikatu bezpieczeństwa do Agencji Transportu Kolejowego UE – czynności Prezesa UTK] | str. 537

Art. 18bb.      [Decyzja Prezesa UTK w sprawie wniosków o wydanie jednolitych certyfikatów bezpieczeństwa; obowiązki informacyjne wobec Agencji Transportu Kolejowego UE] | str. 539

Art. 18bc.       [Aktualizacja lub przedłużenie jednolitego certyfikatu bezpieczeństwa] | str. 540

Art. 18bd.      [Obowiązki informacyjne przewoźnika kolejowego wobec Prezesa UTK – rozpoczęcie przewozów na zmienionych warunkach, zmiany dotyczące kategorii zawodowej pracowników lub typów użytkowanych pojazdów] | str. 542

Art. 18be.      [Nadzór Prezesa UTK w zakresie stosowania systemu zarządzania bezpieczeństwem] | str. 542

Art. 18bf.       [Ograniczenie lub cofnięcie jednolitego certyfikatu bezpieczeństwa] | str. 544

Art. 18c.          [Publikacja w BIP przewodnika dotyczącego wydawania, aktualizacji i przedłużania jednolitych certyfikatów bezpieczeństwa oraz autoryzacji bezpieczeństwa] | str. 546

Art. 18d.         [Szkolenia dla pracowników] | str. 547

Art. 18e–18f. (uchylone) | str. 551

Art. 19.            [Świadectwo bezpieczeństwa] | str. 551

Art. 20.            [Delegacja ustawowa – warunki techniczne eksploatacji pojazdów kolejowych] | str. 555

Art. 20a.         [Delegacja ustawowa – procedury techniczne utrzymania i eksploatacji w transporcie kolejowym] | str. 556

Art. 21.            [Odstępstwo od warunków technicznych eksploatacji pojazdów kolejowych oraz prowadzenia ruchu kolejowego i sygnalizacji] | str. 557

Art. 22.            [Licencja maszynisty] | str. 558

Art. 22a.         [Rejestry i listy prowadzone przez Prezesa UTK] | str. 573

Art. 22aa.       [Sprostowanie, zmiana danych] | str. 600

Art. 22ab.       [Termin dokonania wpisu] | str. 600

Art. 22ac.       [Decyzja o zakazie wykonywania przez przedsiębiorcę działalności] | str. 601

Art. 22ad.       [Ponowny wpis do rejestru] | str. 601

Art. 22ae.       [Wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru] | str. 602

Art. 22b.         [Świadectwo maszynisty] | str. 602

Art. 22c.          [Zwrot kosztów szkolenia; umowa] | str. 627

Art. 22ca.       [Zarządzanie ryzykiem zmęczonego maszynisty] | str. 629

Art. 22d.         [Pracownicy kolejowi] | str. 632

Art. 22e.         [Ocena systemu uzyskiwania licencji maszynisty] | str. 639

Art. 22f.          [Dopuszczenie do eksploatacji] | str. 641

Art. 22g.         [Wykonywanie badań technicznych] | str. 654

Art. 22h.         [Czasowe odstępstwa od wymagań dotyczących personelu kolejowego] | str. 657

Art. 23.            [Zasady dopuszczania do eksploatacji systemów strukturalnych] | str. 658

Art. 23a.         [Wpisy w europejskim rejestrze pojazdów kolejowych (EVR)] | str. 661

Art. 23b.         [Zezwolenie na wprowadzenie pojazdu kolejowego do obrotu] | str. 665

Art. 23c.          (uchylony) | str. 671

Art. 23ca.       [Dążenie przez Prezesa UTK i Agencję Transportu Kolejowego UE do wypracowania wspólnego stanowiska w zakresie oceny dokumentacji dotyczącej postępowania o wydanie zezwolenia na wprowadzenie pojazdu kolejowego do obrotu] | str. 671

Art. 23d.         [Zezwolenie na wprowadzenie pojazdu kolejowego do obrotu a zezwolenie dla typu pojazdu; deklaracja zgodności z typem] | str. 672

Art. 23e.         [Załączniki do wniosku o wydanie zezwolenia na wprowadzenie pojazdu kolejowego do obrotu] | str. 675

Art. 23f.          (uchylony) | str. 675

Art. 23fa.        [Zapewnienie zgodności pojazdu kolejowego z zasadniczymi wymaganiami systemu kolei] | str. 676

Art. 23g.         (uchylony) | str. 680

Art. 23h.         [Sukcesja administracyjna uprawnień] | str. 680

Art. 23i.          [Wymóg uzyskania nowego zezwolenia w przypadku modernizacji pojazdu kolejowego] | str. 681

Art. 23j.          [Podmiot odpowiedzialny za utrzymanie pojazdu kolejowego (ECM); system utrzymania pojazdu kolejowego] | str. 684

Art. 23k.         [Czynności sprawdzające przed rozpoczęciem eksploatacji pojazdu kolejowego] | str. 693

Art. 24.            [Świadectwo sprawności technicznej] | str. 695

Art. 25.            [Delegacja ustawowa] | str. 698

Rozdział 4a. Warunki zapewnienia interoperacyjności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | str. 700

Art. 25a.         [Podział systemu kolei Unii na podsystemy] | str. 700

Art. 25b.         [Zakres zastosowania ustawy o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku do oceny zgodności podsystemów strukturalnych i składników interoperacyjności] | str. 701

Art. 25c.          (uchylony) | str. 702

Art. 25ca.       [Zasady przeprowadzania weryfikacji WE podsystemów strukturalnych i oceny zgodności składników inter­ope­ra­cyj­ności] | str. 703

Art. 25cb.       [Warunki i tryb przeprowadzania weryfikacji WE podsystemów strukturalnych] | str. 706

Art. 25cba.     [Certyfikat weryfikacji podsystemu] | str. 711

Art. 25cc.        [Warunki i tryb przeprowadzania oceny zgodności lub przydatności do stosowania składników interoperacyjności] | str. 714

Art. 25d.         [Wymagania krajowe w procesie zapewnienia inter­operacyjności – lista krajowych specyfikacji technicznych i dokumentów normalizacyjnych] | str. 721

Art. 25e.         [Dopuszczanie do eksploatacji podsystemów strukturalnych] | str. 724

Art. 25ea.       [Wniosek o zatwierdzenie proponowanych rozwiązań technicznych związanych z planowaną zabudową urządzeń przytorowych ERTMS] | str. 732

Art. 25f.          [Odstępstwa od obowiązku stosowania technicznych specyfikacji interoperacyjności] | str. 736

Art. 25g.         [Rejestry infrastruktury kolejowej] | str. 739

Art. 25ga.       (uchylony) | str. 741

Art. 25gb.       [Rejestracja pojazdu kolejowego w europejskim rejestrze pojazdów kolejowych (EVR)] | str. 741

Art. 25h.         [Autoryzacja jednostek oceniających zgodność] | str. 743

Art. 25i.          [Notyfikacja autoryzowanych jednostek oceniających zgodność] | str. 744

Art. 25ia.        [Uczestnictwo jednostek notyfikowanych w działaniach grupy ds. ERTMS] | str. 745

Art. 25ib.        [Zakaz powiązania wynagrodzenia z liczbą wykonanych ocen zgodności oraz ich wynikami] | str. 746

Art. 25ic.        [Przekazywanie Agencji Kolejowej UE certyfikatów wydawanych przez jednostkę notyfikowaną] | str. 746

Art. 25id.        [Uczestnictwo jednostek notyfikowanych w pracach sektorowej grupy jednostek notyfikowanych] | str. 747