Status prawny związku metropolitalnego w Polsce a metropolii we Francji. Studium prawnoporównawcze / Monika Augustyniak, Bogdan Dolnicki, Roman Marchaj

Autorzy w sposób kompleksowy omawiają problematykę związaną z organizacją i funkcjonowaniem związku metropolitalnego w Polsce (na przykładzie województwa śląskiego) i metropolii we Francji (uwzględniając specyfikę dużych aglomeracji miejskich: Paryża, Lyonu i Marsylii) – w świetle wyzwań współczesnego samorządu terytorialnego.

Głównym celem opracowania są odpowiedzi m.in. na pytania:
• na czym polega instytucja metropolii i związku metropolitalnego w samorządzie terytorialnym w Polsce i we Francji;
• jakie są podstawy prawne tworzenia tego mechanizmu współpracy jednostek samorządu terytorialnego w zarządzaniu wspólnotą samorządową i jaki jest ich charakter prawny;
• czy regulacje prawne w zakresie organizacji i funkcjonowania metropolii oraz związku metropolitalnego wymagają znaczących modyfikacji prawnych, a także
• jak kształtuje się zakres zadań realizowanych przez metropolie i związek metropolitalny.

W publikacji uwzględniono aktualne poglądy wyrażone w doktrynie, piśmiennictwie i orzecznictwie polskiego i francuskiego prawa administracyjnego dotyczące problematyki metropolizacji.

Opracowanie jest przeznaczone dla pracowników administracji publicznej oraz adwokatów, radców prawnych i sędziów. Zainteresuje również pracowników naukowych i studentów wydziałów prawa i administracji, politologii, socjologii oraz geografii.

Wykaz skrótów | str. 13

Wstęp | str. 15

Rozdział I

Wokół pojęcia metropolii – koncepcje metropolitalne | str. 19

1. Metropolia, aglomeracja, obszar metropolitalny – problemy terminologiczne | str. 19
2. Geneza i kształtowanie się koncepcji związków      metropolitalnych w Polsce po 1990 r.  | str. 26

3. Specyfika konurbacji górnośląskiej | str. 60

Rozdział II

Związek metropolitalny w województwie śląskim – ujęcie ustrojowe i funkcjonalne | str. 67

1. Zakres regulacji zawartych w ustawie o związku metropolitalnym w województwie śląskim | str. 67

1.1. Wprowadzenie | str. 67

1.2. Ustawa o związku metropolitalnym w województwie         śląskim jako akt prawny z zakresu ustrojowego prawa administracyjnego | str. 69

1.3. Systematyka ustawy o związku metropolitalnym w województwie śląskim | str. 82

1.4. System odesłań zawarty w ustawie o związku         metropolitalnym w województwie śląskim | str. 91

1.4.1. Wprowadzenie | str. 91

1.4.2. Norma odsyłająca | str. 94

1.4.3. Odesłania zawarte w ustawie o związku            metropolitalnym w województwie śląskim | str. 95

2. Charakter prawny związku metropolitalnego w województwie śląskim | str. 100

2.1. Wprowadzenie | str. 100

2.2. Związek metropolitalny z perspektywy         art. 1 ust. 2 u.z.m.w.ś. | str. 103

2.3. Podmiotowość prawna związku metropolitalnego | str. 106

2.4. Powiązanie związku metropolitalnego z samorządem terytorialnym | str. 110

3. Organy związku metropolitalnego w województwie      śląskim | str. 115

3.1. Organy związku metropolitalnego jako organy         administracji publicznej | str. 115

3.2. Dualizm zadaniowo-kompetencyjny jako podstawa         działania organów związku metropolitalnego w województwie śląskim | str. 120

3.3. Zasada jawności działania organów związku         metropolitalnego | str. 122

3.4. Zgromadzenie związku metropolitalnego w         województwie śląskim | str. 125

3.4.1. Podstawy prawne działania zgromadzenia związku metropolitalnego | str. 125

3.4.2. Charakterystyka prawna zgromadzenia związku metropolitalnego | str. 128

3.4.3. Zgromadzenie jako organ stanowiący związku metropolitalnego | str. 132

3.4.4. Zgromadzenie jako organ kontrolny związku metropolitalnego | str. 139

3.4.5.  Skład zgromadzenia związku metropolitalnego  | str. 155

3.5. Zarząd związku metropolitalnego w województwie         śląskim | str. 166

3.5.1. Podstawy prawne działania zarządu związku metropolitalnego | str. 166

3.5.2. Charakterystyka prawna zarządu związku metropolitalnego | str. 169

3.5.3. Skład zarządu związku metropolitalnego oraz procedura jego powoływania | str. 172

3.5.4. Pozycja prawna przewodniczącego zarządu | str. 175

3.6. Urząd metropolitalny | str. 177

3.7. Skarbnik i sekretarz związku metropolitalnego | str. 179

4. Zadania związku metropolitalnego oraz sposoby      ich wykonywania | str. 180

4.1. Zadania związku metropolitalnego | str. 180

4.1.1. Wprowadzenie | str. 180

4.1.2. Zakres zadań związku metropolitalnego | str. 183 

4.2. Charakterystyka prawna zadań związku         metropolitalnego | str. 184

4.3. Zadania związku metropolitalnego z zakresu publicznego transportu zbiorowego | str. 185

4.4. Zadania związku metropolitalnego na tle zadań jednostki samorządu terytorialnego | str. 189

4.5. Porozumienie | str. 194

4.6. Wnioski de lege lata | str. 195

4.7. Zasady prowadzenia gospodarki komunalnej przez związek metropolitalny | str. 196

Rozdział III

Francuska metropolizacja: w poszukiwaniu właściwej formy prawnej dla metropolii | str. 201

1. Pojawienie się idei metropolii i jej kontekst normatywny – geneza | str. 201

2. Konstytucyjne ramy prawne dla metropolii – wybór odpowiedniej formy prawnej | str. 212

3. Początek instytucjonalizacji metropolii – o istotnych raportach i sprawozdaniach dotyczących metropolii | str. 215
4. Instytucjonalizacja metropolii – etap pierwszy.

     Próba oceny | str. 219

4.1. Model metropolitalny współpracy międzygminnej na mocy ustawy RCT – EPCI z własnym         statusem podatkowym | str. 222

4.2. Próba oceny niedokończonego procesu metropolizacji         na mocy ustawy RCT | str. 227

5. Instytucjonalizacja metropolii – etap drugi. Próba oceny | str. 231

5.1. Podstawy organizacji i funkcjonowania metropolii         we Francji – metropolia na mocy ustawy MAPTAM (ogólne założenia) | str. 231

5.2. Tworzenie metropolii w oparciu o oś region –         metropolia | str. 234

5.3. Wzmocnione metropolie dostosowane do specyfiki         różnych dużych obszarów miejskich – rodzaje | str. 238

5.4. Próba oceny procesu metropolizacji wedle         ustawy MAPTAM | str. 240

5.5. Ustawa z 28.02.2017 r. (ustawa SPAM) –         o ewolucji instytucji metropolii | str. 244

Rozdział IV

Rodzaje francuskich metropolii – ujęcie ustrojowe i funkcjonalne | str. 249

1. Metropolie francuskie – zróżnicowanie statutów publicznych zakładów współdziałania międzygminnego | str. 249

1.1. Metropolie prawa powszechnego (des métropoles         de droit commun) | str. 250

1.1.1. Tworzenie metropolii prawa powszechnego – od dobrowolnego po obligatoryjne | str. 250

1.1.2. Organizacja i funkcjonowanie metropolii prawa powszechnego | str. 254

1.1.3. Zadania metropolii prawa powszechnego | str. 267

1.1.4. Próba oceny | str. 268

1.2. Metropolia Wielkiego Paryża (la métropole         du Grand Paris) | str. 270

1.2.1. Koncepcje metropolitalne dla Paryża | str. 270

1.2.2.  Powstanie metropolii Wielkiego Paryża (MGP) | str. 276

1.2.3. Organizacja i funkcjonowanie metropolii            Wielkiego Paryża | str. 278

1.2.4. Miasto Paryż (La Ville de Paris) – odrębności | str. 288

1.2.5. Zadania metropolii Wielkiego Paryża | str. 290

1.3. Metropolia Aix-Marseille-Provence (la métropole d’Aix-Marseille-Provence – AMP) | str. 293

1.3.1. Powstanie metropolii AMP | str. 293

1.3.2. Organizacja wewnętrzna metropolii AMP | str. 295

1.3.3. Zadania metropolii AMP | str. 303

1.3.4. Modyfikacja organizacyjno-kompetencyjna metropolii AMP – nowe wyzwania w procesie            metropolizacji | str. 304

2. Zadania metropolii – uwagi szczegółowe | str. 307

2.1. Określenie zadań metropolii w oparciu o zasadę         specjalizacji (le principe de spécialité) | str. 307

2.2. Zadania metropolitalne dostosowane do wyzwań stojących przed największymi obszarami miejskimi | str. 309

2.3. Interes metropolitalny jako kryterium przekazania zadań | str. 317

2.4. Sposoby przekazywania zadań dla EPCI metropolitalnych | str. 319

2.4.1. Przekazywanie z mocy prawa zadań gmin | str. 319

2.4.2. Przekazywanie zadań regionalnych | str. 321

2.4.3. Przekazywanie zadań departamentów | str. 322

2.4.4. Przekazywanie zadań przez państwo | str. 325

2.5. Środki finansowe, majątkowe i kadrowe przeznaczone dla metropolii do realizacji ich zadań | str. 326

Rozdział V

Metropolia lyońska oraz miejsce metropolii we francuskim samorządzie terytorialnym | str. 333

1. Metropolia lyońska – wspólnota terytorialna o szczególnym statusie prawnym | str. 333

1.1. Szczególny status prawny metropolii lyońskiej – etapy tworzenia | str. 333

1.2. Organizacja metropolii lyońskiej | str. 339

1.2.1. Organy metropolii lyońskiej | str. 339

1.2.2. Inne organy i ciała koordynująco- -konsultacyjne | str. 345

1.3. Zadania metropolii Lyonu | str. 349

1.3.1. Określenie zadań metropolii Lyonu | str. 349

1.3.2. Wykonywanie zadań gminnych przez metropolię lyońską – Pakt spójności metropolitalnej (PCM) | str. 352

1.3.3. Przekazanie wszystkich zadań departamentalnych do metropolii lyońskiej | str. 358

2. Miejsce metropolii we francuskim samorządzie      terytorialnym | str. 359

2.1. Relacje „metropolia – region” – mechanizmy         współpracy | str. 359

2.2. Relacje „metropolia – departament” – likwidacja departamentu? | str. 368

2.3. Relacja „metropolia – gmina” – osłabienie         kompetencyjne gmin | str. 374

2.4. Metropolie jako czynnik ewolucji w zakresie współpracy jednostek międzygminnych (EPCI) | str. 375

2.5. Bieguny (klastry) metropolitalne (Les pôles métropolitains) i PETR – instytucjonalna współpraca wertykalna | str. 377

2.6. Relacje „metropolia – państwo” – państwo jako promotor procesu metropolizacji | str. 383

Rozdział VI

Metropolie we Francji a związek metropolitalny w Polsce – ujęcie porównawcze. Próba oceny | str. 389

1. Proces metropolizacji i jego kontekst normatywny – ujęcie porównawcze | str. 389

1.1. Etap przygotowawczy – od nowatorskich projektów, koncepcji i raportów po „wsteczne działania         ustawodawcy” | str. 391

1.2. Pierwszy etap instytucjonalizacji związku metropolitalnego i metropolii we Francji – formuła uniwersalna | str. 395

1.3. Drugi etap instytucjonalizacji związku metropolitalnego i metropolii we Francji – aktualny wzorzec | str. 398

1.4. Trzeci etap – niedokończony proces metropolizacji         w zakresie innych obszarów metropolitalnych | str. 400

2. Metropolie we Francji a związek metropolitalny w Polsce – ujęcie ustrojowe | str. 401

2.1. Uwagi ogólne | str. 401

2.2. Organy metropolii: struktura wewnętrzna i funkcje | str. 403

2.2.1. Rada metropolii i zgromadzenie związku | str. 406

2.2.2. Przewodniczący metropolii i zarząd związku | str. 409

2.2.3. Uwagi w zakresie mandatu radnego metropolitalnego i delegatów gmin, wchodzący w skład związku | str. 412

2.2.4. Uchwały rady metropolitalnej i zgromadzenia – tryb głosowań | str. 413

2.2.5. Kluby radnych metropolitalnych | str. 415

2.2.6. Jawność – aspekt zewnętrzny i wewnętrzny | str. 415

2.2.7. Komisje – organy wewnętrzne rady/zgromadzenia | str. 417

2.2.8. Diety | str. 418

2.3. Ciała koordynująco-doradcze. Odrębności francuskie | str. 418

2.4. Wnioski | str. 421

3. Metropolie we Francji a związek metropolitalny w Polsce – ujęcie funkcjonalne | str. 423

3.1. Uwagi ogólne | str. 423

3.2. Rodzaje zadań oraz ich charakter prawny | str. 424

3.3. Wnioski | str. 432

Zakończenie | str. 435

Bibliografia  | str. 439