Sądowe zniesienie ułamkowej współwłasności nieruchomości / Kamil Kuc, Jan Paweł Górski, Antoni Górski, Michał Górski

Książka wyczerpująco omawia materialnoprawną problematykę znoszenia współwłasności ułamkowej nieruchomości w postępowaniu sądowym oraz w niezbędnym zakresie kwestie procesowe, z uwzględnieniem odrębności zniesienia współwłasności gospodarstwa rolnego. Szeroko prezentuje wzajemne rozliczenia współwłaścicieli. Ponadto przedstawia najważniejsze różnice między postępowaniem o zniesienie współwłasności a wychodzeniem z innych form współwłasności, takich jak:

• dział spadku,
• podział majątku dorobkowego
• podział majątku spółki cywilnej.

Istotnym walorem książki jest jej praktyczny wymiar uzyskany m.in. dzięki uwzględnieniu aktualnego orzecznictwa sądowego i wykorzystaniu doświadczenia zawodowego autorów. Będzie ona pomocą w pracy zawodowej każdego prawnika zajmującego się omówioną problematyką. Na szczególną uwagę zasługują zamieszczone w niej wzory wniosków wszczynających postępowanie oraz wzory postanowień sądu o zniesieniu współwłasności, takich jak:

• Wniosek i postanowienie (podstawowe)
• Wniosek i postanowienie (zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego – z rozliczeniami, obniżeniem spłaty, rozłożeniem na raty, wydaniem, orzeczeniem o prawie do dalszego zamieszkiwania)

Zawarte w publikacji wzory pism są dostępne w wersji elektronicznej. Wzory można modyfikować i dostosowywać do indywidualnych potrzeb. (http://www.profinfo.pl/materialy-dodatkowe)

Książka przeznaczona jest dla praktyków – adwokatów, radców prawnych, sędziów, notariuszy i komorników. Zainteresuje ona też pracowników naukowych, stanowiąc podstawę do konfrontacji poglądów doktryny z omówioną w niej praktyką sądową.

SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów  15
Wprowadzenie  17
Rozdział I
Prawne określenie nieruchomości  21
1. Definicja prawna nieruchomości gruntowej  21
2. Definicja prawna nieruchomości rolnej i leśnej  22
3. Nieruchomość budynkowa i lokalowa  23
Rozdział II
Istota i rodzaje współwłasności; domniemanie równych udziałów  24
1. Uwagi wprowadzające  24
2. Współwłasność ułamkowa  25
2.1. Powstanie współwłasności ułamkowej  25
2.2. Istota współwłasności ułamkowej w doktrynie prawniczej  26
2.3. Istota współwłasności ułamkowej
w orzecznictwie  28
2.4. Współwłasność ułamkowa przymusowa  29
3. Współwłasność łączna  30
4. Domniemanie równych udziałów. Wzruszanie
domniemania  33
Rozdział III
Uprawnienia współwłaścicieli do rozporządzania swoim udziałem  35
1. Uwagi wprowadzające  35
2. Prawo do rozporządzania udziałem w nieruchomości. Wyjątki dotyczące gospodarstwa rolnego  35
3. Zakaz rozporządzania udziałem we współwłasności łącznej i przymusowej  36
4. Rozporządzanie składnikami majątku spadkowego lub wspólnego majątku małżonków  37
5. Zakaz ustanawiania służebności na udziale  38
Rozdział IV
Zarząd  39
1. Zarząd ustawowy  39
1.1. Uwagi wprowadzające  39
1.2. Czynności zwykłego zarządu i przekraczające jego zakres  40
1.3. Przykłady zarządu zwykłego  40
1.4. Przykłady czynności przekraczających zwykły zarząd  41
1.5. Zgoda współwłaściciela na czynność przekraczającą zwykły zarząd  42
1.6. Skutki dokonania czynności prawnej przekraczającej zwykły zarząd bez zgody współwłaścicieli  43
2. Zarząd umowny  44
3. Ingerencja sądu w wykonywanie zarządu współwłasnością  45
3.1. Uwagi wprowadzające  45
3.2. Rozstrzygnięcie sądu w razie braku zgody na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd  46
3.3. Upoważnienie do dokonania czynności zwykłego zarządu  47
3.4. Zapobieżenie czynności rażąco sprzecznej z zasadami prawidłowego zarządu  47
4. Zarząd sądowy  50
5. Odmienne uregulowania zarządem rzeczą wspólną  55
5.1. Małżeńska wspólność majątkowa i spółka cywilna  55
5.2. Zarząd nad wspólnotą mieszkaniową  55
5.3. Zarząd nad wspólnotą gruntową  57
Rozdział V
Uprawnienie do współposiadania i współkorzystania  58
1. Uwagi wprowadzające  58
2. Roszczenie o dopuszczenie do współposiadania  58
3. Roszczenia z art. 224 § 2 i art. 225 k.c. między współwłaścicielami  60
3.1. Dopuszczalność tzw. roszczeń uzupełniających między współwłaścicielami  60
3.1.1. Wcześniejsze orzecznictwo  60
3.1.2. Nowsze orzecznictwo – możliwość dochodzenia roszczeń z art. 224 § 2 i art. 225 k.c.  63
3.1.3. Roszczenia uzupełniające z art. 224 § 2
i art. 225 k.c. a roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia  70
3.1.4. Roszczenia uzupełniające a roszczenie
deliktowe  71
3.2. Roszczenia z art. 224 § 2 i art. 225 k.c. a dobra i zła wiara współposiadacza  72
3.3. Zakres i charakter roszczeń uzupełniających z art. 224 § 2 i art. 225 k.c.  75
3.4. Przedawnienie roszczeń z art. 224 § 2 i art. 225 k.c.  78
Rozdział VI
Udział w pożytkach i roszczenia z tytułu ich uzyskania  80
1. Uwagi wprowadzające  80
2. Definicja pożytków  80
3. Zakres i charakter oraz przedawnienie roszczenia
o pożytki  81
Rozdział VII
Udział współwłaścicieli w wydatkach i ciężarach związanych z rzeczą wspólną oraz roszczenia z tytułu ich poniesienia  84
1. Pojęcie wydatków i ciężarów związanych z rzeczą wspólną oraz zakres dochodzenia roszczeń z tytułu ich poniesienia  84
2. Wyjątki dotyczące udziału w wydatkach. Podział quoad
usum  87
3. Dobra lub zła wiara współwłaściciela czyniącego wydatki  90
4. Podmiot zobowiązany do zwrotu nakładów w przypadku zbycia udziałów  91
5. Wymagalność i przedawnienie roszczenia  94
Rozdział VIII
Czynności zachowawcze  96
1. Istota czynności zachowawczych – uwagi ogólne  96
2. Związanie treścią orzeczenia innych współwłaścicieli, niebiorących udziału w postępowaniu  97
3. Sprzeciw pozostałych współwłaścicieli wobec czynności zachowawczych  100
3.1. Uwagi ogólne  100
3.2. Forma sprzeciwu  102
4. Czynności zachowawcze a zarząd rzeczą wspólną na tle roszczeń o charakterze niepieniężnym  104
4.1. Uwaga ogólna  104
4.2. Poglądy doktryny  104
4.3. Stanowisko orzecznictwa  106
4.3.1. Wcześniejsze orzecznictwo  106
4.3.2. Nowsze orzecznictwo  106
4.3.3. Ustosunkowanie się do rozbieżności w ocenach prawnych  108
5. Czynności zachowawcze o charakterze roszczeń
pieniężnych  110
5.1. Wcześniejsze orzecznictwo  110
5.2. Nowsze orzecznictwo – uchwała III CZP 50/18  112
Rozdział IX
Żądanie zniesienia współwłasności – uwagi ogólne  116
1. Uwagi wprowadzające  116
2. Wyłączenia i ograniczenia w zakresie zniesienia współwłasności  117
2.1. Współwłasność przymusowa  117
2.2. Istota społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości  117
2.3. Znoszenie współwłasności łącznej  118
2.4. Umowne wyłączenie zniesienia współwłasności  118
2.5. Ograniczenia swobody umów przy umownym zniesieniu współwłasności  121
2.6. Żądanie zniesienia współwłasności a art. 5 k.c.  122
3. Zniesienie współwłasności a dział spadku i podział majątku wspólnego  124
Rozdział X
Podział fizyczny nieruchomości  126
1. Uwagi ogólne  126
2. Spłaty i dopłaty  129
3. Podział fizyczny a obciążenie hipoteką  131
3.1. Podział nieruchomości obciążonej hipoteką  131
3.2. Zniesienie współwłasności nieruchomości z udziałem obciążonym hipoteką  133
3.3. Podział majątku wspólnego, w którego skład wchodzi nieruchomość obciążona hipoteką  135
4. Znaczenie zgodnego wniosku o podział  137
5. Weryfikacja zgodności podziału fizycznego nieruchomości z prawem  140
5.1. Uwagi wprowadzające  140
5.2. Brak dostępu do drogi publicznej  141
5.3. Sprzeczność podziału z miejscowym planem zagospodarowania  143
5.3.1. Uwagi ogólne  143
5.3.2. Stanowisko orzecznictwa i doktryny dotyczące możliwości dokonania sądowego podziału fizycznego niezgodnie z planem zagospodarowania  145
5.3.3. Zakres związania sądu miejscowym planem zagospodarowania  148
5.3.4. Podział działek rolnych i leśnych  149
5.4. Sprzeczność podziału ze społeczno­ gospodarczym przeznaczeniem nieruchomości  149
5.5. Znaczne obniżenie wartości nieruchomości  151
5.6. Możliwość podziału nieruchomości zabudowanej  152
5.7. Zniesienie współwłasności między skonfliktowanymi współwłaścicielami  153
Rozdział XI
Podział przez przyznanie nieruchomości jednemu lub kilku współwłaścicielom  156
1. Uwagi ogólne  156
2. Przyznanie nieruchomości jednemu współwłaścicielowi w przypadku braku porozumienia  158
3. Możliwość ustanowienia służebności osobistej  160
Rozdział XII
Zniesienie współwłasności przez ustanowienie odrębnej własności lokali  162
1. Samodzielność lokalu  162
2. Zasady orzekania o zniesieniu współwłasności przez ustanowienie odrębnej własności lokali  163
2.1. Uwagi ogólne  163
2.2. Możliwość wydania orzeczenia wstępnego – upoważnienia do wykonania robót adaptacyjnych  165
Rozdział XIII
Zniesienie współwłasności przez sprzedaż publiczną (podział cywilny)  167
1. Przesłanki wydania postanowienia o sprzedaży publicznej nieruchomości stanowiącej współwłasność  167
2. Postanowienie o sprzedaży przedmiotu współwłasności. Warianty postanowienia  168
3. Postępowanie egzekucyjne w sprawie sprzedaży nieruchomości  171
4. Konsekwencje braku skutecznej sprzedaży publicznej  172
Rozdział XIV
Podział do korzystania (quoad usum)  177
1. Umowny podział do korzystania  177
2. Podział do korzystania a zarząd nieruchomością  179
3. Sądowy podział do korzystania  181
3.1. Uwagi ogólne  181
3.2. Legitymacja do wystąpienie z wnioskiem o podział quoad usum  183
3.3. Status prawny posiadacza nieruchomości wydzielonej na skutek podziału quoad usum  185
Rozdział XV
Wniosek o zniesienie współwłasności  187
1. Treść wniosku  187
2. Braki formalne wniosku  189
3. Skutki wniesienia wniosku o zniesienie współwłasności  193
4. Różnice procesowe między zniesieniem współwłasności a działem spadku oraz podziałem majątku wspólnego  193
5. Wnioskodawca  198
5.1. Legitymacja do wystąpienia z wnioskiem. Zbycie udziału po złożeniu wniosku  198
5.2. Legitymacja nabywcy udziału w przedmiocie należącym do spadku  199
6. Uczestnicy postępowania  200
6.1. Uwagi ogólne  200
6.2. Uczestnictwo posiadacza zależnego  202
6.3. Sposoby uzyskania statusu uczestnika postępowania  204
6.4. Skutki niewzięcia przez uczestnika udziału w sprawie  206
7. Ustanowienie kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu współwłaściciela  208
8. Cofnięcie wniosku  208
Rozdział XVI
Dowody  210
1. Dowody na istnienie współwłasności  210
2. Inne dowody istotne w sprawach o zniesienie
współwłasności  212
3. Formułowanie wniosków dowodowych. Prekluzja
dowodowa  213
4. Dopuszczenie dowodu z urzędu  216
Rozdział XVII
Rozpoznawanie roszczeń z art. 618 k.p.c.  219
1. Rodzaje roszczeń z art. 618 k.p.c.  219
1.1. Uwagi ogólne  219
1.2. Roszczenia dotyczące prawa do żądania zniesienia współwłasności  219
1.3. Roszczenia dotyczące prawa własności  220
1.4. Wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy  221
2. Obowiązek przekazywania spraw z zakresu art. 618
§ 1 k.p.c.  223
2.1. Uwagi ogólne  223
2.2. Konsekwencje nieprzekazania sprawy sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności  224
2.3. Roszczenia z art. 618 § 1 k.p.c. a brak merytorycznego rozpatrzenia wniosku o zniesienie współwłasności  226
Rozdział XVIII
Postanowienia częściowe i wstępne  228
1. Uwaga ogólna  228
2. Postanowienie częściowe  228
3. Postanowienie wstępne  229
3.1. Uwagi ogólne  229
3.2. Przedmiotowy zakres postanowienia wstępnego  231
3.3. Czy prawomocne postanowienie wstępne może zostać uchylone?  236
Rozdział XIX
Treść postanowienia o zniesieniu współwłasności  239
1. Uwagi ogólne  239
2. Orzekanie o podziale fizycznym gruntu  239
2.1. Uwagi ogólne  239
2.2. Podział fizyczny gruntu  240
2.3. Podział przez ustanowienie odrębnej własności lokali  241
3. Orzekanie o pozostałych sposobach wyjścia ze współwłasności  243
4. Sposób zasądzania spłat i dopłat  243
5. Odsetki  245
6. Rozstrzygnięcie o roszczeniach z art. 618 § 1 k.p.c.  249
7. Obowiązek wydania nieruchomości  250
8. Koszty  252
Rozdział XX
Skutki uprawomocnienia się merytorycznego postanowienia kończącego sprawę o zniesienie współwłasności  254
1. Prawomocność postanowienia znoszącego współwłasność  254
2. Prawomocność postanowienia oddalającego wniosek o zniesienie współwłasności  258
Rozdział XXI
Zaskarżanie postanowienia o zniesieniu współwłasności apelacją  261
1. Uwagi ogólne  261
2. Wniosek o sporządzenie i doręczenie postanowienia z uzasadnieniem  262
3. Apelacja czy wniosek o uzupełnienie  264
4. Interes prawny jako przesłanka apelacji w postępowaniu nieprocesowym  267
5. Integralność postanowienia o zniesieniu współwłasności. Zakres zakazu reformationis in peius  269
Rozdział XXII
Zaskarżenie skargami nadzwyczajnymi  272
1. Uwagi ogólne  272
2. Skarga kasacyjna  272
3. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia  273
4. Skarga nadzwyczajna  274
5. Wzajemny stosunek skarg  275
Rozdział XXIII
Odrębności dotyczące zniesienia współwłasności gospodarstwa rolnego  277
1. Definicja gospodarstwa rolnego  277
2. Zakres stosowania przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego do sądowego zniesienia współwłasności nieruchomości rolnej i gospodarstwa rolnego  294
3. Zakres stosowania przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami do sądowego zniesienia współwłasności nieruchomości rolnej i gospodarstwa rolnego  296
4. Odrębności przy znoszeniu współwłasności gospodarstwa rolnego  299
5. Wycena wartości gospodarstwa  312
6. Spłaty, dopłaty, obniżenie spłat przy zniesieniu współwłasności gospodarstwa rolnego  315
7. Wzajemne rozliczenia współwłaścicieli gospodarstwa
rolnego  321
8. Uprawnienie do dalszego zamieszkiwania w gospodarstwie rolnym  323
Wzory wniosków i postanowień  329
Wzór 1. Wniosek i postanowienie (podstawowe)  331
Wzór 2. Wniosek i postanowienie (z rozliczeniami)  336
Wzór 3. Wniosek i postanowienie (zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego – zgodny wniosek)  344
Wzór 4. Wniosek i postanowienie (zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego – z rozliczeniami, obniżeniem spłaty, rozłożeniem na raty, wydaniem, orzeczeniem o prawie do dalszego zamieszkiwania)  348
Literatura  355