Przedsiębiorstwa rodzinne w Polsce. Znaczenie ekonomiczne oraz strategiczne problemy rozwoju / Jan Jeżak

W książce określono skalę ekonomicznego znaczenia przedsiębiorczości rodzinnej dla gospodarki polskiej. Przedstawiono też rolę i znaczenie przedsiębiorczości rodzinnej na świecie oraz cechy specyficzne, decydujące o potrzebie odrębnego traktowania tej kategorii przedsiębiorstw. Na podstawie wyników próby 1501 polskich przedsiębiorstw, zidentyfikowano liczebność firm rodzinnych, ich znaczenie ekonomiczne (mierzone m.in. uzyskiwanymi przychodami ze sprzedaży i wielkością zatrudnienia) oraz uzyskano opinie na temat zalet i wad firm rodzinnych w ocenie ich właścicieli. Uzasadniono potrzebę myślenia strategicznego, role wspólnej wizji przyszłości rodziny i firmy oraz najważniejsze rodzaje strategii oparte na klasycznym podziale na strategie ekspansji oraz dywersyfikacji. Opisano innowacyjność traktowaną jako źródło ich konkurencyjności, procesy internacjonalizacji działalności firm rodzinnych, źródła ich finansowania, w tym klasyczne oraz nowoczesne formy pozyskiwania kapitału finansowego, przydatne przy obsłudze bieżących potrzeb firmy oraz finansowaniu procesów rozwoju, zarządzanie kapitałem ludzkim, specyficzne relacje pomiędzy pracownikami – członkami rodziny a pracownikami „z zewnątrz”. Ukazano wpływ właściwie zorganizowanego procesu zarządzania ludźmi na konkurencyjność firmy rodzinnej oraz jej efektywność rynkową i finansową, a także bardzo specyficzny problem, jakim jest sukcesja, czyli międzypokoleniowy transfer władzy i własności w firmach rodzinnych.

Wstęp (Jan Jeżak)  9

I. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ RODZINNA NA ŚWIECIE – ROLA I ZNACZENIE ORAZ CECHY SPECYFICZNE (Jan Jeżak)  13

1. Rola firm rodzinnych w gospodarce światowej  13

2. Specyficzne cechy firm rodzinnych  17

3. Determinanty rozwoju przedsiębiorczości rodzinnej w Polsce  19

II. SKALA I EKONOMICZNE ZNACZENIE PRZEDSIĘBIORSTW RODZINNYCH W POLSCE (RAPORT Z BADAŃ EMPIRYCZNYCH) (Jan Jeżak, Janusz Kornecki, Alicja Krajenta-Kopeć)  25

1. Cel i metodyka badań  25

1.1. Cel badania  25

1.2. Przedmiot badania  26

1.3. Koncepcja badań  26

1.4. Metodyka badań  28

2. Rola przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce  29

2.1. Populacja firm rodzinnych  29

2.2. Wiek  30

2.3. Forma prawna  31

2.4. Przedmiot i charakter działalności  32

2.5. Przychody  34

2.6. Kierunki sprzedaży  35

2.7. Metody konkurowania. Innowacje  37

2.8. Źródła zaopatrzenia  40

2.9. Majątek trwały i inwestycje  41

2.10. Zatrudnienie  43

2.11. Wyniki finansowe i źródła finansowania  44

3. Rozwój przedsiębiorczości rodzinnej w Polsce  48

3.1. Determinanty rozwoju przedsiębiorczości rodzinnej w Polsce  48

3.2. Zalety i wady polskich firm rodzinnych  50

3.3. Bariery rozwoju firm rodzinnych  55

4. Podsumowanie i wnioski z badań  57

III. ORIENTACJA STRATEGICZNA ORAZ GŁÓWNE KIERUNKI ROZWOJU FIRM RODZINNYCH (Jan Jeżak)  61

1. Znaczenie orientacji strategicznej w prowadzeniu firmy  61

2. Strategiczna wizja rozwoju firmy  64

3. Wspólna wizja przyszłości jako pomost pomiędzy rodziną a firmą  67

4. Istota strategii firmy  71

5. Rodzaje opcji strategicznych  78

5.1. Strategie ekspansji  79

5.2. Strategie dywersyfikacji  81

5.3. Najważniejsze opcje strategiczne według Michaela E. Portera  84

6. Wybór strategii sukcesu w firmie rodzinnej  89

IV. INNOWACJE JAKO ŹRÓDŁO KONKURENCYJNOŚCI FIRM RODZINNYCH (Janusz Kornecki)  93

1. Rodzaje innowacji w przedsiębiorstwie i ich istota  94

2. Spodziewane efekty działalności innowacyjnej  99

3. Źródła tworzenia innowacji i pozyskiwania technologii  100

4. Determinanty innowacyjności przedsiębiorstw  105

4.1. Determinanty wewnętrzne i zewnętrzne  105

4.2. Determinanty materialne i niematerialne  106

5. Innowacyjność a specyfika firm rodzinnych  107

V. INTERNACJONALIZACJA DZIAŁALNOŚCI POLSKICH FIRM RODZINNYCH (Wojciech Popczyk)  111

1. Internacjonalizacja jako strategia dostosowania się biznesu do globalizującego się otoczenia  111

2. Podstawowe modele internacjonalizacji biznesu  113

2.1. Model tradycyjny  113

2.2. Model globalny  115

2.3. Komponenty wiedzy niezbędnej do wczesnej internacjonalizacji  117

2.4. ICT jako instrument wczesnej internacjonalizacji biznesu  118

3. Przebieg internacjonalizacji w wybranych polskich firmach rodzinnych – studia przypadków  120

4. Podsumowanie  139

VI. FINANSOWANIE DZIAŁALNOŚCI FIRM RODZINNYCH – POKONYWANIE BARIERY KAPITAŁOWEJ (Alicja Winnicka-Popczyk)  141

1. Podstawowe modele finansowania przedsiębiorstwa  141

2. Gospodarka finansowa małej i średniej firmy rodzinnej  143

3. Logika finansowania firm rodzinnych i jej konsekwencje  148

4. Nieprawidłowe finansowanie jako bariera wzrostu firmy rodzinnej  150

5. Potrzeby kapitałowe a dostępne formy finansowania przedsiębiorstwa  151

5.1. Kapitały własne  152

5.2. Kapitały obce (tradycyjne i alternatywne)  152

5.2.1. Kredyty i pożyczki, poręczenia kredytowe, emisja obligacji  153

5.2.2. Leasing  156

5.2.3. Faktoring i forfaiting  157

5.2.4. Franchising  159

5.2.5. Dotacje z funduszy Unii Europejskiej  160

5.3. Finansowanie kapitałowe  161

5.3.1. Emisja i sprzedaż nowych akcji na rynku kapitałowym (IPO)  163

5.3.2. Alternatywny System Obrotu NewConnect  164

5.3.3. Prywatny obrót kapitałowy  166

5.3.4. Kapitał spekulacyjny  170

5.3.5. Partnerstwo strategiczne  170

6. Podsumowanie  171

VII. ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI W FIRMIE RODZINNEJ (Alicja Krajenta- Kopeć)  175

1. Istota zarządzania zasobami ludzkimi  175

2. Wspólna wizja przyszłości firmy jako podstawa strategii personalnej  178

3. Najważniejsze elementy procesu zarządzania zasobami ludzkimi w firmie rodzinnej  186

3.1. Dobór pracowników  186

3.2. Rozwój zasobów ludzkich  188

3.3. Ocena efektów pracy i wynagradzanie pracowników  191

4. Podsumowanie i rekomendacje  194

VIII. SUKCESJA, CZYLI MIĘDZYPOKOLENIOWY TRANSFER WŁADZY I WŁASNOŚCI (Elżbieta Roszko-Wójtowicz)  197

1. Sukcesja – istota problemu  198

2. Sukcesja – ujęcie procesowe  200

3. Przygotowanie sukcesora – nowe pokolenie w przedsiębiorstwie  212

4. Podsumowanie  214

Bibliografia  217

Spis rysunków i tabel  227

Autorzy  231