Procedura wyroku pilotażowego w praktyce Europejskiego Trybunału Praw Człowieka / Maciej Lubiszewski, Jakub Czepek

Maciej Lubiszewski doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Praw Człowieka i Prawa Europejskiego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie; jego zainteresowania badawcze koncentrują się na europejskim systemie ochrony praw człowieka, a w szczególności na problematyce funkcjonowania Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w dobie przemian; autor kilkunastu opracowań poświęconych tej dziedzinie.

Jakub Czepek - doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Praw Człowieka i Prawa Europejskiego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie; specjalizuje się w prawie międzynarodowym oraz prawie międzynarodowym praw człowieka. Głównym obszarem jego zainteresowań jest funkcjonowanie i orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka; autor licznych publikacji dotyczących zobowiązań pozytywnych państwa, wymuszonych zaginięć, procedury pilotażowej oraz szeroko pojętych praw człowieka, łącznie z praktyką polską w tym zakresie.

Monografia stanowi pierwsze na polskim rynku wydawniczym opracowanie w całości poświęcone problematyce procedury pilotażowej oraz innym reakcjom Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na systemowe i strukturalne dysfunkcje krajowych porządków prawnych.
Publikacja zawiera informacje o procedurze pilotażowej i quasi-pilotażowej oraz metodach implementacji wyroków pilotażowych. Ich ważnym źródłem były m.in. rozmowy przeprowadzone z osobami zaangażowanymi w funkcjonowanie tego mechanizmu: sędziami ETPC, pracownikami Kancelarii Trybunału oraz przedstawicielami Komitetu Ministrów Rady Europy.
Autorzy dokonali oceny procedury pilotażowej z perspektywy ogólnego prawa międzynarodowego, a także omówili źródła nieprawidłowości w działaniu krajowego porządku prawnego. Przedstawione wiadomości będą pomocne np. podczas przygotowywania skarg do ETPC czy rozstrzygania w sprawach dotyczących problemów o charakterze systemowym lub strukturalnym.
Książka jest przeznaczona dla zarówno dla praktyków - sędziów, adwokatów oraz radców prawnych, jak i dla pracowników naukowych wydziałów prawa zajmujących się omawianą problematyką.


Wykaz skrótów 9
Wstęp 11
Rozdział I Reforma Europejskiego Trybunału Praw Człowieka a mechanizm wyroku pilotażowego 15
1. Zaległości w rozpatrywaniu skarg 15 2. Reforma konwencyjnego systemu kontrolnego - Proces Interlaken 20 3. Wyrok pilotażowy jako środek reformujący 26
Rozdział II Ogólna charakterystyka wyroku pilotażowego 30
1. Geneza wyroku pilotażowego 30 2. Próba zdefiniowania procedury wyroku pilotażowego 41 3. Podstawy normatywne procedury wyroku pilotażowego 48
Rozdział III Praktyka wyroku pilotażowego 55
1. Broniowski przeciwko Polsce 56 2. Hutten-Czapska przeciwko Polsce 59 3. Lukenda przeciwko Słowenii 60 4. Xenides-Arestis przeciwko Turcji 62 5. Burdov przeciwko Rosji (nr 2) 64 6. Olaru i inni przeciwko Mołdawii 65 7. Yuriy Nikolayevich Ivanov przeciwko Ukrainie 67 8. Suljagić przeciwko Bośni i Hercegowinie 68 9. Rumpf przeciwko Niemcom 69 10. Maria Atanasiu i inni przeciwko Rumunii 70 11. Greens i M.T. przeciwko Wielkiej Brytanii 72 12. Vassilios Athanasiou i inni przeciwko Grecji 74 13. Finger przeciwko Bułgarii 76 14. Dimitrov i Hamanov przeciwko Bułgarii 77 15. Ananyev i inni przeciwko Rosji 78 16. Ümmühan Kaplan przeciwko Turcji 80 17. Michelioudakis przeciwko Grecji 82 18. Kurić i inni przeciwko Słowenii 83 19. Manushaqe Puto i inni przeciwko Albanii 85 20. Glykantzi przeciwko Grecji 87 21. Ališić i inni przeciwko Bośni i Hercegowinie, Chorwacji, Macedonii, Serbii oraz Słowenii 88 22. Torreggiani i inni przeciwko Włochom 89 23. M.C. i inni przeciwko Włochom 90 24. Gerasimov i inni przeciwko Rosji 92 25. Neshkov i inni przeciwko Bułgarii 93 26. Varga i inni przeciwko Węgrom 94 27. Rutkowski i inni przeciwko Polsce 96 28. Gazsó przeciwko Węgrom 99
Rozdział IV Elementy procedury wyroku pilotażowego 101
1. Identyfikacja problemu 101 1.1. Odmienny charakter problemu strukturalnego i systemowego 102 1.2. Źródło problemu systemowego i strukturalnego 108 2. Wskazanie środków krajowych o charakterze generalnym 109 3. Opcjonalne elementy wyroku pilotażowego 123 3.1. Czas na wprowadzenie środków krajowych 124 3.2. Odroczenie rozstrzygnięcia w zakresie słusznego zadośćuczynienia 127 3.3. Zawieszenie badania innych spraw (efekt zamrożenia) 130 3.4. Działania informacyjne towarzyszące procedurze wyroku pilotażowego 133
Rozdział V Inne metody rozwiązywania problemów systemowych i strukturalnych 138
1. Wyroki quasi-pilotażowe 139 2. Trzecia grupa wyroków 144 3. Uproszczona procedura komitetowa 149 4. Orzeczenia grupowe 152 5. Orzeczenia łączne 155 6. Wyroki - zasady 156 7. Inne rozwiązania 159
Rozdział VI Procedura wyroku pilotażowego w szerszym kontekście 162
1. Procedura wyroku pilotażowego z perspektywy konwencyjnego systemu kontrolnego 162 2. Procedura wyroku pilotażowego z perspektywy reżimu odpowiedzialności międzynarodowej państwa 173
Rozdział VII Perspektywy przyszłego zastosowania procedury wyroku pilotażowego 177
Podsumowanie 183
Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka 187
Bibliografia 195