Prawo finansów publicznych z kazusami i pytaniami

Podręcznik przedstawia szerokie ujęcie prawa finansów publicznych, związanego z gromadzeniem i rozdysponowywaniem publicznych środków pieniężnych przez państwo, jednostki samorządu terytorialnego i inne jednostki sektora finansów publicznych. Uwzględniono w nim przede wszystkim: regulacje prawa budżetowego, dochodów i wydatków publicznych, deficytu i długu publicznego, zasady gospodarki finansowej Unii Europejskiej, a także unormowania o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

W kolejnym wydaniu książki autorzy omówili zmienione i nowe zagadnienia dotyczące m.in.:
• budżetu Unii Europejskiej i procedury budżetowej,
• podstawowych elementów prawa walutowego i prawa dewizowego,
• katalogu instytucji finansowych,
• długu publicznego i deficytu budżetowego,
• podstawowych stóp procentowych banku centralnego,
• subwencji ogólnej,
• zadań Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych,
• działalności kantorowej.

W podręczniku ponadto znajdują się materiały pomocnicze niezbędne do nauki przed kolokwium lub egzaminem:
• kazusy, które Czytelnik może samodzielnie rozwiązać,
• zestaw pytań kontrolnych pomocnych w utrwaleniu wiedzy,
• spis polecanej literatury do pogłębionej analizy zagadnień.

Przy każdym kazusie i pytaniu kontrolnym zamieszczono szkic odpowiedzi bądź wskazówki, w którym miejscu książki znajduje się materiał ułatwiający sformułowanie poprawnej odpowiedzi.

Autorami poszczególnych części podręcznika są specjaliści z danych dziedzin – profesorowie, doktorzy habilitowani i doktorzy będący pracownikami Katedry Prawa Finansowego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Wykaz skrótów 13
Wykaz najważniejszych aktów normatywnych 17
Wstęp 19
Rozdział I
System prawa finansów publicznych 21
1. Pojęcie i funkcje finansów publicznych 21
1.1. Publiczne zasoby pieniężne i stosunki finansowe jako elementy finansów publicznych 23
1.2. Polityka finansowa jako element finansów publicznych 24
1.3. System finansowy jako element finansów publicznych 27
1.4. Funkcje finansów publicznych 29
1.5. Pojęcie i zakres prawa finansów publicznych 32
2. Finanse publiczne a finanse prywatne 35
3. Prawo finansów publicznych a inne gałęzie prawa 37
4. Źródła prawa finansów publicznych 39
5. Finanse publiczne a Skarb Państwa 48
Kazusy 52
Pytania kontrolne 52
Literatura 52
Rozdział II
Podstawy prawne finansów publicznych 54
1. Środki publiczne 54
2. Zasady ogólne finansów publicznych 64
3. Zasady realizowania gospodarki finansowej przez jednostki sektora finansów publicznych 74
4. Odpowiedzialność i kontrola w sektorze finansów publicznych 84
5. Najwyższa Izba Kontroli jako naczelny organ kontroli państwowej 91
6. Audyt wewnętrzny w jednostkach sektora finansów publicznych 95
Kazusy 100
Pytania kontrolne 101
Źródła prawa 101
Literatura 101
Rozdział III
Jednostki sektora finansów publicznych 103
1. Regulacja jednostek sektora finansów publicznych 103
2. Jednostka budżetowa 106
3. Samorządowe zakłady budżetowe 111
4. Agencje wykonawcze 114
5. Instytucje gospodarki budżetowej 116
6. Państwowe fundusze celowe 118
7. Państwowe i samorządowe osoby prawne 120
Kazusy 121
Pytania kontrolne 122
Źródła prawa 123
Literatura 123
Rozdział IV
Budżet państwa i inne publiczne plany finansowe 124
1. Budżet państwa 124
1.1. Geneza i ewolucja budżetu państwa 124
1.2. Konstytucyjne podstawy budżetu państwa 125
1.3. Pojęcie budżetu państwa 126
1.4. Zasady budżetowe 128
1.5. Dochody i wydatki budżetu państwa 132
2. Budżet zadaniowy 137
3. Wieloletni Plan Finansowy Państwa 143
4. Budżet środków europejskich 148
5. Wieloletnie ramy finansowe Unii Europejskiej a budżet Unii Europejskiej 156
Kazusy 164
Pytania kontrolne 165
Literatura 165
Rozdział V
Procedura budżetowa w zakresie budżetu państwa 167
1. Pojęcie procedury budżetowej i jej etapy 167
2. Opracowanie projektu i uchwalenie budżetu państwa 172
3. Zasady wykonywania budżetu państwa 181
4. Zmiany budżetu i zmiany w budżecie w trakcie jego wykonywania 186
4.1. Przeniesienie planowanych wydatków w budżecie państwa 187
4.2. Przeniesienie planowanych wydatków w budżecie środków europejskich 189
4.3. Zwiększenie planowanych wydatków z rezerw budżetowych 190
4.4. Blokowanie planowanych wydatków budżetowych 193
4.5. Blokowanie planowanych wydatków w przypadku zagrożenia realizacji ustawy budżetowej 195
5. Sprawozdawczość i kontrola wykonania budżetu państwa 195
6. Kasowa obsługa budżetu państwa 199
Kazusy 201
Pytania kontrolne 203
Literatura 203
Rozdział VI
Dług publiczny i deficyt budżetowy państwa 205
1. Pojęcie długu publicznego 205
2. Dług publiczny a deficyt budżetowy 213
3. Konstytucyjny limit zadłużenia 217
4. Procedury sanacyjne 221
5. Źródła finansowania długu publicznego i deficytu budżetowego 227
Kazusy 236
Pytania kontrolne 237
Literatura 237
Rozdział VII
Prawo finansów publicznych sektora samorządowego 239
1. Decentralizacja finansów publicznych a samodzielność finansowa jednostek samorządu terytorialnego 239
2. Pojęcie i źródła prawa finansów sektora samorządowego 243
3. Budżet jednostek samorządu terytorialnego i wieloletnia prognoza finansowa 249
3.1. Pojęcie budżetu 249
3.2. Uchwała budżetowa jako podstawa prowadzenia gospodarki finansowej 255
3.3. Wieloletnia prognoza finansowa 262
4. Procedura budżetowa jednostek samorządu terytorialnego 269
4.1. Etapy procedury budżetowej 269
4.2. Opracowanie projektu budżetu 271
4.3. Opiniowanie przez regionalną izbę obrachunkową projektu uchwały budżetowej oraz możliwości sfinansowania deficytu 280
4.4. Uchwała o prowizorium budżetowym 283
4.5. Podjęcie uchwały budżetowej 283
4.6. Procedura wykonywania budżetu 290
4.7. Procedura zatwierdzania wykonania budżetu 307
5. Dochody jednostek samorządu terytorialnego 311
5.1. Dochody jednostek samorządu terytorialnego w ujęciu normatywnym 311
5.2. Dochody własne 312
5.3. Subwencja ogólna 317
5.4. Dotacje celowe 322
6. Wydatki budżetów jednostek samorządu terytorialnego 324
7. Dług publiczny i deficyt budżetowy jednostki samorządu terytorialnego 327
7.1. Dług jednostki samorządu terytorialnego jako element państwowego długu publicznego 327
7.2. Deficyt budżetowy jednostki samorządu terytorialnego i źródła jego finansowania 329
7.3. Dług jednostki samorządu terytorialnego 336
8. Nadzór i kontrola gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego przez regionalne izby obrachunkowe 343
8.1. Status i zadania regionalnych izb obrachunkowych 343
8.2. Działalność nadzorcza 347
8.3. Działalność kontrolna regionalnych izb obrachunkowych 352
8.4. Działalność opiniodawcza regionalnych izb obrachunkowych 359
8.5. Pozostała działalność regionalnych izb obrachunkowych 363
Kazusy 365
Pytania kontrolne 367
Literatura 368
Rozdział VIII
Budżet Unii Europejskiej i procedura budżetowa 370
1. Budżet Unii Europejskiej 370
1.1. Pojęcie i zakres budżetu Unii Europejskiej 370
1.2. Dochody i wydatki z budżetu UE. Wieloletnie planowanie budżetowe UE 372
1.3. Zasady budżetowe Unii Europejskiej 377
2. Procedura budżetowa Unii Europejskiej 378
Kazusy 386
Pytania kontrolne 386
Literatura 386
Rozdział IX
Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych 388
1. Pojęcie i charakter prawny odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych 388
2. Zasady ogólne odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych 389
3. Zakres podmiotowy odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych 393
4. Zakres przedmiotowy odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych 396
5. Organy właściwe w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych 400
6. Podstawowe zasady postępowania w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych 402
Kazusy 411
Pytania kontrolne 412
Literatura 413
Rozdział X
Publiczne prawo bankowe i prawo rynku finansowego 414
1. Prawo bankowe a prawo rynku finansowego 414
2. Instytucje finansowe 416
2.1. Pojęcie instytucji finansowej 416
2.2. Rodzaje instytucji finansowych w szerokim znaczeniu 421
3. Nadzór finansowy 435
4. Wybrane aspekty organizacji i działalności Narodowego Banku Polskiego 446
5. Podstawowe uwarunkowania publicznoprawne funkcjonowania systemu bankowego 454
5.1. Publicznoprawne podstawy działalności banku 454
5.2. Rola Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w systemie bankowym 457
Kazusy 461
Pytania kontrolne 462
Źródła prawa 462
Literatura 462
Rozdział XI
Podstawowe elementy prawa walutowego i prawa dewizowego 464
1. Prawo walutowe 464
2. Pojęcie i podmioty prawa dewizowego 465
3. Pojęcie wartości dewizowych oraz krajowych środków płatniczych 467
4. Obrót wartościami dewizowymi 468
5. Zezwolenia dewizowe 471
6. Działalność kantorowa 472
7. Podstawowe obowiązki w zakresie obrotu wartościami dewizowymi 473
8. Kontrola wykonywana przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego 474
Kazusy 475
Pytania kontrolne 476
Źródła prawa 476
Literatura 476
Rozdział XII
Podstawowe zasady finansowania zamówień publicznych 477
1. Środki publiczne jako źródło finansowania zadań z zakresu zamówień publicznych 477
2. Zasady dokonywania wydatków publicznych przeznaczonych na finansowanie zamówień publicznych 479
3. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych związana z realizacją zamówień publicznych 483
Kazusy 487
Pytania kontrolne 487
Literatura 487
Rozdział XIII
Podstawowe zasady finansowania ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych 488
1. Ubezpieczenia społeczne 488
2. Ubezpieczenie zdrowotne 495
Kazusy 499
Pytania kontrolne 500
Źródła prawa 500
Literatura 500
Rozdział XIV
Zasady i zakres gospodarki finansowej przedsiębiorstw państwowych 501
1. Zakres regulacji gospodarki finansowej przedsiębiorstw państwowych 501
2. Fundusze odzwierciedlające wartość majątku przedsiębiorstw państwowych 503
3. Fundusze tworzone w ciężar kosztów działalności 504
4. Podział zysku przedsiębiorstw państwowych i tworzenie funduszy z zysku 507
5. Wpłaty z zysku jednoosobowych spółek Skarbu Państwa 509
Kazusy 509
Pytania kontrolne 510
Źródła prawa 510
Literatura 511
Odpowiedzi do kazusów i pytań kontrolnych 513
Rozdział I 513
Rozdział II 516
Rozdział III 520
Rozdział IV 523
Rozdział V 527
Rozdział VI 532
Rozdział VII 534
Rozdział VIII 544
Rozdział IX 546
Rozdział X 550
Rozdział XI 553
Rozdział XII 554
Rozdział XIII 554
Rozdział XIV 557
Autorzy 559