Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu / Leszek Garlicki

W najnowszym wydaniu podręcznika autor Leszek Garlicki uwzględnił zmiany wprowadzone po wyborach z 15 października 2023 r., a także podsumował okres minionych dwóch kadencji (2015–2023).

W podręczniku przedstawiono wszystkie podstawowe elementy polskiego prawa konstytucyjnego:

• zasady ustroju Rzeczypospolitej Polskiej,
• pozycję jednostki,
• system źródeł prawa,
• poszczególne konstytucyjne organy władzy publicznej,
• stany nadzwyczajne,
• konstytucyjne aspekty członkostwa w Unii Europejskiej.

Prezentowane zagadnienia autor omawia w nawiązaniu do orzecznictwa polskich i europejskich sądów.
Opracowanie uwzględnia lata doświadczeń autora zgromadzonych w działalności dydaktycznej oraz w praktyce sędziowskiej.

Publikacja jest przeznaczona nie tylko dla studentów wydziałów prawa, administracji i nauk politycznych, lecz także dla praktyków związanych zarówno z wymiarem sprawiedliwości, jak i poszczególnymi organami konstytucyjnymi Rzeczypospolitej Polskiej.

Wykaz skrótów | str. 11
Wykaz powołanych aktów prawnych | str. 15
Od autora | str. 21

Rozdział 1
Ku nowej Konstytucji | str. 25
1.1. Konstytucje międzywojenne | str. 26
1.2. Okres Polski Ludowej | str. 28
1.3. Początki III Rzeczypospolitej | str. 30
1.4. Mała Konstytucja | str. 32
1.5. Konstytucja z 2.04.1997 r. | str. 34

Rozdział 2
Konstytucja i inne źródła prawa konstytucyjnego | str. 43
2.1. Istota pojęcia „konstytucja” | str. 44
2.2. Cechy konstytucji jako ustawy zasadniczej | str. 48
2.3. Obowiązywanie konstytucji | str. 57
2.4. Inne źródła prawa konstytucyjnego | str. 64

Rozdział 3
Zasady ustroju Rzeczypospolitej | str. 69
3.1. Pojęcie „zasady ustroju” | str. 70
3.2. Zasada suwerenności narodu | str. 71
3.3. Zasada niepodległości i suwerenności państwa | str. 75
3.4. Zasada demokratycznego państwa prawnego | str. 78
3.5. Zasada społeczeństwa obywatelskiego | str. 84
3.6. Zasada podziału władz | str. 89
3.7. Zasada społecznej gospodarki rynkowej | str. 97
3.8. Zasada przyrodzonej godności człowieka | str. 100

Rozdział 4
Konstytucyjny status jednostki | str. 101
4.1. Prawa człowieka i ich ewolucja | str. 102
4.2. Konstytucja z 1997 r. – zasady przewodnie statusu jednostki | str. 109
4.3. Podmioty praw i wolności | str. 116
4.4. Adresaci praw i wolności | str. 120
4.5. Ograniczenia praw i wolności | str. 122
4.6. System praw i wolności w Konstytucji z 1997 r. | str. 127
4.7. Ochrona praw i wolności | str. 138
4.8. Konstytucyjne obowiązki jednostki | str. 139

Rozdział 5
Źródła prawa | str. 141
5.1. Wprowadzenie | str. 142
5.2. Dualistyczny charakter systemu źródeł prawa | str. 144
5.3. Prawo krajowe – system źródeł powszechnie obowiązującego prawa | str. 150
5.4. Prawo międzynarodowe i prawo Unii Europejskiej w krajowym porządku prawnym | str. 164

Rozdział 6
Wybory i prawo wyborcze | str. 171
6.1. Pojęcia ogólne | str. 171
6.2. Podstawowe zasady prawa wyborczego | str. 178
6.2.1. Zasada powszechności | str. 178
6.2.2. Zasada równości | str. 182
6.2.3. Zasada bezpośredniości | str. 184
6.2.4. Zasada tajności głosowania | str. 185
6.2.5. Zasada proporcjonalności | str. 187
6.3. Organizacja wyborów | str. 191

Rozdział 7
Referendum | str. 207
7.1. Pojęcia ogólne | str. 207
7.2. Referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa | str. 211
7.3. Szczególne referenda ogólnokrajowe | str. 216
7.4. Referendum lokalne | str. 218

Rozdział 8
Parlament. Struktura, skład i organizacja | str. 221
8.1. Wprowadzenie | str. 222
8.2. Struktura parlamentu: zasada dwuizbowości | str. 226
8.3. Struktura parlamentu: Zgromadzenie Narodowe | str. 230
8.4. Kadencja i sposób funkcjonowania | str. 232
8.5. Organizacja wewnętrzna | str. 241
8.6. Status prawny posłów i senatorów | str. 250

Rozdział 9
Parlament. Funkcje | str. 261
9.1. Wprowadzenie | str. 262
9.2. Funkcja ustawodawcza | str. 265
9.3. Funkcja kontrolna | str. 283

Rozdział 10
Prezydent | str. 293
10.1. Pozycja ustrojowa | str. 294
10.2. Wybór Prezydenta i jego mandat | str. 297
10.3. Kontrasygnata i prerogatywy | str. 305
10.4. Kompetencje Prezydenta | str. 308
10.4.1. Relacje z pozostałymi władzami | str. 308
10.4.2. Sprawy stosunków zagranicznych | str. 312
10.4.3. Sprawy obronności i bezpieczeństwa państwa | str. 315
10.4.4. Stanowienie prawa | str. 316
10.4.5. Tradycyjne kompetencje głowy państwa | str. 317

Rozdział 11
Rada ministrów i administracja rządowa | str. 319
11.1. Wprowadzenie | str. 319
11.2. Powoływanie i odpowiedzialność Rady Ministrów | str. 322
11.3. Skład i organizacja rządu | str. 334
11.4. Zakres działania Rady Ministrów | str. 339
11.5. Prezes Rady Ministrów | str. 343
11.6. Minister | str. 345

Rozdział 12
Samorząd terytorialny | str. 349
12.1. Istota samorządu terytorialnego | str. 349
12.2. Ustrój jednostek samorządu terytorialnego | str. 354
12.3. Zakres działania i zadania jednostek samorządu terytorialnego | str. 357
12.4. Nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego | str. 360

Rozdział 13
Finanse publiczne, radiofonia i telewizja, kontrola państwowa | str. 365
13.1. Wprowadzenie | str. 366
13.2. Finanse publiczne | str. 366
13.3. Radiofonia i telewizja | str. 371
13.4. Kontrola państwowa | str. 378

Rozdział 14
Władza sądownicza. Sądy | str. 387
14.1. Wprowadzenie | str. 388
14.2. Struktura sądów | str. 393
14.3. Krajowa Rada Sądownictwa | str. 402
14.4. Sędziowie | str. 405
14.5. Konstytucyjne zasady działania sądów | str. 411

Rozdział 15
Władza sądownicza. Trybunał konstytucyjny | str. 417
15.1. Wprowadzenie | str. 418
15.2. Pozycja ustrojowa i skład Trybunału Konstytucyjnego | str. 422
15.3. Funkcje Trybunału Konstytucyjnego | str. 426
15.3.1. Kontrola norm | str. 427
15.3.2. Skarga konstytucyjna | str. 435
15.3.3. Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych | str. 439
15.3.4. Orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych | str. 440

Rozdział 16
Władza sądownicza. Trybunał Stanu | str. 445
16.1. Odpowiedzialność konstytucyjna | str. 445
16.2. Trybunał Stanu | str. 447
16.3. Zakres odpowiedzialności konstytucyjnej | str. 449
16.4. Postępowanie | str. 453

Rozdział 17
Rzecznik Praw Obywatelskich | str. 457
17.1. Istota instytucji | str. 457
17.2. Pozycja ustrojowa Rzecznika | str. 459
17.3. Zakres i formy działania Rzecznika | str. 461

Rozdział 18
Stany nadzwyczajne | str. 469
18.1. Istota instytucji | str. 469
18.2. Zasady konstytucyjne | str. 473
18.3. Stan wojenny | str. 478
18.4. Stan wyjątkowy | str. 483
18.5. Stan klęski żywiołowej | str. 488

Rozdział 19
Polska w Unii Europejskiej | str. 495
19.1. Wprowadzenie | str. 496
19.2. Akcesja Polski do Unii Europejskiej | str. 503
19.3. Parlament a funkcjonowanie Unii Europejskiej | str. 508
19.4. Sądownictwo a prawo europejskie | str. 513

Skorowidz rzeczowy | str. 521
Spis tabel | str. 535