Ochrona praw jednostek w postępowaniach przed sądami wspólnotowymi / Krzysztof Scheuring

Monografia stanowi kompleksowe opracowanie dotyczące prawa jednostki do sądu wspólnotowego. Przyjmując za punkt wyjściowy koncepcję wspólnotowego prawa do sądu jako "uniwersalnego środka ochrony jednostek w postępowaniu sądowym", autor czyni przedmiotem swych prac badawczych nie tylko całe acquis communautaire i prawo krajowe, sięga również do praw podstawowych zagwarantowanych w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz praw wynikających z tradycji konstytucyjnej. Szeroko rozumiane prawo jednostki do sądu poddano analizie zarówno w ramach postępowań toczących się przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości i Sądem Pierwszej Instancji, jak i przed sądami krajowymi rozpoznającymi sprawy z elementem wspólnotowym. Ujęte syntetycznie rozważania na temat sposobów, narzędzi oraz mechaniznów sądowej ochrony praw jednostek wzbogacone zostały o prezentację poglądów doktryny prawa oraz liczne przykłady orzecznictwa sądów luksemburskich i polskich organów sądowych.Książka adresowana jest do przedstawicieli zawodów prawniczych, stykających się z omawianą problematyką w codziennej praktyce: sędziów, adwokatów i radców prawnych; powinna zainteresować także urzędników administracji państwowej, pracowników naukowych wydziałów prawa oraz studentów, dla których może być uzupełnieniem szeroko pojętych studiów europejskich.

Wykaz skrótów 11
Wstęp 15
CZĘŚĆ PIERWSZA ZAGADNIENIA SYSTEMOWE
Rozdział 1 Pojęcie sądu wspólnotowego 23
1.1. Pojęcie sądu wspólnotowego w znaczeniu ustrojowym 23 1.2. Pojęcie sądu wspólnotowego w znaczeniu funkcjonalnym 35
Rozdział 2 Osoby fizyczne oraz osoby prawne w europejskim prawie wspólnotowym 43
2.1. Podmiotowość prawna na gruncie prawa wspólnotowego a geneza praw i obowiązków jednostki w porządku acquis 43 2.2. Pojęcie jednostki w acquis 48 2.3. Zdolność sądowa jednostek w prawie wspólnotowym 51
Rozdział 3 Charakter i zakres wspólnotowego prawa do sądu 61
3.1. Prawo do sądu jako uniwersalny środek ochrony praw jednostek w postępowaniu sądowym 61 3.2. Wspólnotowe prawo do sądu na tle rozwiązań przyjętych w innych systemach prawa międzynarodowego 66 3.3. Istota i charakter prawny wspólnotowego prawa do sądu 68 3.4. Wspólnotowe prawo do sądu jako prawo o charakterze uniwersalnym 71
CZĘŚĆ DRUGA OCHRONA PRAW JEDNOSTEK W POSTĘPOWANIACH PRZED SĄDAMI WSPÓLNOTOWYMI W ZNACZENIU USTROJOWYM
Rozdział 4 Uprawnienie jednostki do wniesienia przed sąd wspólnotowy skargi bezpośredniej 83
4.1. Pozycja jednostki w zakresie skargi o stwierdzenie nieważności aktu wspólnotowego 83 4.1.1. Przedmiot i zakres dopuszczalnego zaskarżenia w trybie art. 230 akapit 1 TWE 83 4.1.2. Locus standi osób fizycznych i prawnych w postępowaniu o uchylenie aktu na podstawie art. 230 akapit 4 TWE 88 4.2. Pozycja jednostki w zakresie skargi na bezczynność 121 4.2.1. Przedmiot i zakres dopuszczalnego zaskarżenia w trybie art. 232 akapit 1 TWE 121 4.2.2. Locus standi osób fizycznych i prawnych w postępowaniu ze skargi na bezczynność na podstawie art. 232 akapit 3 TWE 123
Rozdział 5 Formalne wymogi i warunki oraz podstawy skargi bezpośredniej 126
5.1. Formalne warunki zaskarżenia 126 5.2. Wymogi formalne i tryb wnoszenia skargi 131 5.3. Podstawy skargi 135 5.3.1. Podstawy skargi a podstawy zaskarżenia 135 5.3.2. Podstawy zaskarżenia obowiązujące przy wnoszeniu skarg bezpośrednich 138 5.3.3. Podstawy zaskarżenia w przypadku skargi odszkodowawczej przeciwko Wspólnotom 164
Rozdział 6 Proceduralne elementy prawa do sądu jednostki w postępowaniach przed sądami wspólnotowymi w znaczeniu ustrojowym 177
6.1. Zapewnienie jednostce dostępu do sądu w aspekcie faktycznym 177 6.2. Zdolność postulacyjna jednostki w postępowaniach przed sądami wspólnotowymi w znaczeniu ustrojowym 179 6.3. Interwencja w postępowaniu przed sądami wspólnotowymi 181 6.4. Prawo jednostki do sądu a zapewnienie w trakcie postępowań przed sądami wspólnotowymi sprawiedliwości proceduralnej 183 6.5. Prawo do sądu a możliwość skorzystania ze środków tymczasowej ochrony prawnej 187 6.6. Zarzut niemożności zastosowania rozporządzenia 190 6.7. Postępowania dotyczące wydanych wyroków 193 6.7.1. Sprzeciw wobec wyroku zaocznego 194 6.7.2. Wznowienie postępowania 195 6.7.3. Postępowanie ze skargi osoby trzeciej 196 6.7.4. Wniosek o sprostowanie oraz uzupełnienie wyroku 197 6.7.5. Wniosek o dokonanie wykładni wyroku 198 6.8. Zaskarżanie orzeczeń wydanych przez Sąd Pierwszej Instancji 198 6.9. Wykonalność orzeczeń sądów wspólnotowych w znaczeniu ustrojowym 202
CZĘŚĆ TRZECIA OCHRONA PRAW JEDNOSTKI W POSTĘPOWANIU PRZED SĄDAMI WSPÓLNOTOWYMI W UJĘCIU FUNKCJONALNYM
Rozdział 7 Prawo jednostki do sądu wspólnotowego w znaczeniu materialnym a konsekwencje tego prawa na płaszczyźnie krajowej 211
7.1. Efektywność stosowania prawa wspólnotowego jako podstawa określenia praw jednostek w postępowaniach przed sądami krajowymi rozpoznającymi sprawy z elementem wspólnotowym 211 7.2. Dostęp jednostki do sądów krajowych w sprawach z elementem wspólnotowym 217 7.2.1. Dostęp jednostki do sądów krajowych w znaczeniu materialnym 217 7.2.2. Dostęp jednostki do sądów krajowych w znaczeniu formalnym 229 7.3. Pozycja prawna jednostki w trakcie postępowania przed sądowym organem rozpoznającym sprawę z elementem wspólnotowym w kontekście obowiązków sądu krajowego w zakresie zapewnienia efektywnej ochrony prawnej 233 7.3.1. Zagadnienia ogólne 233 7.3.2. Zagadnienia szczegółowe 251 7.4. Polskie regulacje prawne w kontekście efektywnego dostępu i możliwości realizacji praw jednostek przed sądem wspólnotowym w ujęciu funkcjonalnym 266 7.4.1. Szczególne regulacje dotyczące postępowań wszczętych na podstawie prawa wspólnotowego a polskie rozwiązania w zakresie dostępu jednostek do sądu krajowego 266 7.4.2. Zasada efektywności a polskie przepisy proceduralne. Problematyka związana z możliwością podnoszenia prawa wspólnotowego z urzędu 275
Rozdział 8 Problematyka powoływania prawa wspólnotowego przez jednostki 279
8.1. Pojęcie sprawy z elementem wspólnotowym 280 8.2. Powołanie bezpośrednio skutecznej normy wspólnotowej 289 8.2.1. Powoływanie normy wspólnotowej w układzie wertykalnym 293 8.2.2. Powoływanie normy wspólnotowej w układzie horyzontalnym 300 8.3. Powołanie normy wspólnotowej niekorzystającej z przymiotu bezpośredniej skuteczności 306
Rozdział 9 Zakres praw i obowiązków jednostek w ramach postępowania o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym 318
9.1. Istota procedury orzekania w trybie prejudycjalnym 318 9.2. Znaczenie procedury odesłania prejudycjalnego dla podmiotów prywatnych 322 9.3. Obowiązek sądu krajowego dotyczący wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym i jego implikacje dla jednostek 330 9.4. Orzeczenia prejudycjalne jako źródło prawa wspólnotowego 338 9.5. Pozycja prawna podmiotów prywatnych w związku z pytaniami prejudycjalnymi w ramach regulacji proceduralnych obowiązujących w prawie polskim 345 9.5.1. Pozycja jednostek w postępowaniu przed sądem krajowym poprzedzającym wystąpienie do Trybunału Sprawiedliwości 345 9.5.2. Pozycja jednostek w postępowaniu przed sądem krajowym po wydaniu przez Trybunał Sprawiedliwości orzeczenia prejudycjalnego 354 9.6. Konsekwencje naruszenia przez sąd krajowy obowiązku wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym w sferze prawa europejskiego i ich implikacje dla jednostek 367 9.6.1. Konsekwencje naruszenia przez sąd krajowy obowiązku wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym na płaszczyźnie prawa Rady Europy 368 9.6.2. Konsekwencje naruszenia przez sąd krajowy obowiązku wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym na płaszczyźnie prawa wspólnotowego 370
Zamiast zakończenia: Quo vadis Europo albo czas na zmiany 389
Wykaz powołanych orzeczeń 399
Bibliografia 431