Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich. Komentarz do Dyrektywy Rady 93/13/EWG / Mariusz Korpalski, Wiktoria Nowak

Celem publikacji jest analiza dorobku unijnego prawodawstwa dotyczącego nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Autorzy skupiają się na wykładni przepisów dyrektywy 93/13/EWG, która zyskała ogromne znaczenie w polskim systemie prawnym w kontekście tzw. sporów frankowych, prowadząc do wielu pytań sądów krajowych do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

W komentarzu przedstawiono m.in.:
• pojęcie konsumenta jako punkt wyjścia w całym systemie ochrony jego praw;
• zakres stosowania dyrektywy w odniesieniu do warunków zarówno niewynegocjowanych indywidualnie, które stoją w sprzeczności z wymaganiami dobrej wiary i powodują znaczącą nierównowagę stron, jak i określających główne świadczenia stron;
• znaczenie pojęcia „prosty i zrozumiały język warunku umownego”;
• sankcje, które dyrektywa przewiduje za zastosowanie nieuczciwych warunków umownych.

Pod każdym artykułem dyrektywy, którego treść została transponowana do polskich przepisów, zamieszczono informację wskazującą na konkretną regulację Kodeksu cywilnego wraz z zasygnalizowaniem głównego nurtu orzeczniczego Sądu Najwyższego.

Książka przeznaczona jest dla adwokatów, radców prawnych, sędziów, przedsiębiorców oraz konsumentów. Będzie cennym źródłem wiedzy dla pracowników naukowych oraz studentów prawa, stosunków międzynarodowych i administracji.

Wykaz skrótów  | str. 11

Przedmowa  | str. 13

Wprowadzenie  | str. 15

Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz. WE L 95, s. 29 ze zm.)  | str. 21

Preambuła  | str. 23

 1 . Wprowadzenie  | str. 28

 2 . Motyw 1  | str | str. 28

 3 . Motyw 2  | str | str. 28

 4 . Motyw 6  | str | str. 29

 5 . Motyw 7  | str | str. 29

 6 . Motyw 9  | str | str. 29

 7 . Motyw 10  | str. . 30

 8 . Motyw 11  | str. . 31

 9 . Motyw 12  | str. . 32

10 . Motyw 13  | str. . 33

11 . Motyw 14  | str. . 33

12 . Motyw 15  | str.  33

13 . Motyw 16  | str. 34

14 . Motyw 17  | str. 35

15 . Motyw 18  | str. 35

16 . Motyw 19  | str. 35

17 . Motyw 20  | str. 36

18 . Motyw 21  | str. 37

19 . Motyw 24  | str. 37

Artykuł 1  | str | str. 39

1 . Wprowadzenie  | str. 39

2 . Ratio legis ochrony konsumenta  | str. 42

3. Umowy zabezpieczające | str. . 42
4. Wyłączenie warunków odzwierciedlających przepisy krajowe  | str. 44

5. Sanacja umowy późniejszymi przepisami krajowymi . 49

Artykuł 2  | str | str. 52

 1 . Wprowadzenie  | str. 52

2. Pojęcie konsumenta. Uwagi wprowadzające | str. 53

 3 . Wiedza konkretnej osoby  | str. 54

 4 . Osoba fizyczna  | str. 56

5. Cele niezwiązane z handlem, przedsiębiorstwem lub zawodem  | str. . 57

5.1. Cel znany stronom w momencie zawarcia umowy . 57

5.2. Przypadki braku związku z handlem, przedsiębiorstwem lub zawodem  | str. 59

5 .3 . Umowy nakierowane na zysk  | str. 62

5.4. Rozpoczęcie działalności gospodarczej  | str. . 62

5.5. Związek z podstawową działalnością  | str. 63

 6 . Mieszany charakter umowy  | str. . 64

6.1. Użytek mieszany przedmiotu umowy  | str. 64

6.2. Cel mieszany umowy  | str. 65

7. Ciężar dowodu | str. 67

 8 . Czas trwania ochrony  | str. 68

9. Perspektywa polska | str. . 68

Artykuł 3  | str | str. 70

 1 . Wprowadzenie  | str. 70

2. Warunek jako przedmiot kontroli | str. 71
3. Zmiana treści warunku w wyniku kontroli | str. 73
4. Zmiana treści warunku późniejszą ustawą | str. 77
5. Warunki nienegocjowane indywidualnie | str. 78
6. Kryteria kontroli warunku | str. 82
7. Nierównowaga informacji | str. 85
8. Nierównowaga treści praw i obowiązków | str. 90

8 .1 . Dystrybucja ryzyka  | str. . 90

8.2. Dowolność w ustalaniu praw i obowiązków  | str. 92

8.3. Inne przypadki nierównowagi praw i obowiązków . 94

9. Umowa sanująca nieuczciwy warunek | str. 96
10. Perspektywa polska | str. . 97

Artykuł 4  | str | str. 103

 1 . Wprowadzenie  | str. 103

2. Artykuł 4 ust. 1 | str. . 106

2.1. Rodzaj towarów lub usług  | str. . 106

2.2. Okoliczności zawarcia umowy  | str. . 107

2 .3 . Uzasadnione oczekiwania konsumenta  | str. 110

2 .4 . Warunek w momencie zawarcia umowy  | str. 111

2 .5 . „Inne warunki tej umowy”  | str. . 112

2.5.1. Uwaga wprowadzająca  | str. . 112

2.5.2. Ograniczona kompensacja  | str. 113

2.5.2.1. Uwagi wprowadzające  | str. 113

2.5.2.2. Argument cenowy  | str. . 113

2.5.3. Kumulacja negatywnego efektu  | str. 116

2 .6 . Warunki innej umowy  | str. 117

3. Artykuł 4 ust. 2 | str. . 117

3.1. Warunki główne i warunki cenowe  | str. 117

3.2. Jednoznaczność i przejrzystość warunku  | str. 123

3.2.1. Uwagi ogólne  | str. 123

3.2.2. Ciężar dowodu  | str. 128

4. Perspektywa polska | str. . 130

Artykuł 5  | str | str. 132

 1 . Wprowadzenie  | str. 132

2. Jednoznaczność i przejrzystość warunków | str. 133

2.1. Uwagi ogólne  | str. 133

2.2. Utrwalony format umowy  | str. . 134

2.3. Czas udostępnienia tekstu umowy  | str. . 135

2.4. Język i redakcja tekstu umowy  | str. . 136

2.5. Pozostałe okoliczności  | str. 138

3. Sankcja naruszenia zasady jednoznaczności i przejrzystości warunku  | str | str. 139

4. Wykładnia indywidualna na korzyść konsumenta | str. 140
5. Wykładnia abstrakcyjna na niekorzyść konsumenta . . 141
6. Perspektywa polska | str. . 142

Artykuł 6  | str | str. 144

 1 . Wprowadzenie  | str. 144

2. Artykuł 6 ust. 1. Sankcja | str. 144

2.1. Nieuczciwość warunku  | str. . 144

2.2. Cel sankcji  | str. 145

2.3. Ranga przepisu  | str. . 146

2.3.1. Zasada równoważności  | str. . 146

2.3.2. Działanie sądu z urzędu  | str. . 147

2.4. Rezygnacja przez konsumenta z sankcji  | str. 152

2 .4 .1 . Wprowadzenie  | str. 152

2 .4 .2 . Rezygnacja z sankcji w postępowaniu sądowym 152

2.4.2.1. Uwagi ogólne  | str. . 152

2.4.2.2. Rezygnacja z sankcji prowadząca do zastosowania przepisu dyspozytywnego  | str. 154

2.4.2.3. Rezygnacja w porozumieniu pozasądowym  | str. . 158

2.5. Niedopuszczalność zmiany warunku  | str. 158

2.5.1. Uwagi wprowadzające  | str. 158

2.5.2. Uzasadnienie niedopuszczalności zmiany warunku  | str. 159

2.5.3. Szczególne przypadki niedopuszczalności zmiany warunku  | str. 160

2.5.3.1. Niedopuszczalność redukcji utrzymującej skuteczność . . 160

2.5.3.2. Niedopuszczalność zastosowania klauzuli generalnej  | str. . 161

2.5.3.3. Wykładnia oświadczeń woli stron . . 163

2.6. Ramowa regulacja sankcji  | str. 164

2.7. Podmiotowe ograniczenie sankcji  | str. 167

2.8. Utrzymanie umowy w mocy w pozostałym zakresie 168

2.9. Zwrot świadczeń jako skutek sankcji  | str. 171

2.10. Czasowe ograniczenie skutków sankcji  | str. . 174

2 .10 .1 . Sankcja ex tunc i pro futuro  | str. 174

2.10.2. Terminy przedawnienia, zawite i proceduralne  | str. . 175

2.10.3. Czas trwania postępowania  | str. 179

2.10.4. Niedopuszczalność ograniczenia w czasie skutków wyroku TSUE  | str. . 179

3. Artykuł 6 ust. 2. Wybór prawa kraju trzeciego . . 181

3.1. Przesłanki dopuszczalności wyboru prawa kraju trzeciego  | str. . 181

3.2. Klauzule jurysdykcyjne i prorogacyjne  | str. . 182

 4 . Stosowanie dyrektywy w razie braku wyboru prawa . 183

5. Perspektywa polska | str. . 185

Artykuł 7  | str | str. 187

 1 . Wprowadzenie  | str. 187

2. Artykuł 7 ust. 1. Zasada skuteczności | str. 188
3. Artykuł 7 ust. 2. Ochrona zbiorowych interesów konsumentów  | str. . 198

4. Artykuł 7 ust. 3. Środki prawne przeciwko wielu przedsiębiorcom i ich stowarzyszeniom  | str. . 202

Artykuł 8  | str | str. 203

 1 . Wprowadzenie  | str. 203

 2 . Zakres zastosowania przepisu  | str. 203

3. Stopień ochrony konsumenta | str. 205

Artykuł 8a  | str. . 208

 1 . Wprowadzenie  | str. 208

2. Artykuł 8a ust. 1 | str. . 209
3. Artykuł 8a ust. 2 | str. . 209

Artykuł 8b  | str. . 211

Artykuł 9  | str | str. 214

Artykuł 10  | str. . 215

Artykuł 11  | str. . 218

1. Efekt wertykalny – vertical effect | str. 218
2. Incydentalny efekt horyzontalny – incidental horizontal effect  | str. . 219

Załącznik. Warunki określone w art. 3 ust. 3  | str. 221

1 . Wprowadzenie  | str. 224

2. Pkt 1 lit. a | str. . 226
3. Pkt 1 lit. b | str. 226
4. Pkt 1 lit. c | str. . 227
5. Pkt 1 lit. d | str. 228
6. Pkt 1 lit. e | str. . 229
7. Pkt 1 lit. f | str. . 231
8. Pkt 1 lit. g | str. 233
9. Pkt 1 lit. h | str. 234
10. Pkt 1 lit. i | str. . 234
11. Pkt 1 lit. j | str. . 235
12. Pkt 1 lit. k | str. . 237
13. Pkt 1 lit. l | str. . 237
14. Pkt 1 lit. m | str. 238
15. Pkt 1 lit. n | str. 239
16. Pkt 1 lit. o | str. 239
17. Pkt 1 lit. p | str. 240
18. Pkt 1 lit. q | str. 241
19. Pkt 2 lit. a | str. . 243
20. Pkt 2 lit. b | str. 243
21. Pkt 2 lit. c | str. . 244
22. Pkt 2 lit. d | str. 244

Bibliografia  | str. . 247