Nauka o państwie i polityce / Lech Dubel, Jarosław Kostrubiec, Grzegorz Ławnikowicz, Zbigniew Markwart

Podręcznik prezentuje złożone mechanizmy decyzyjne w instytucji, jaką jest państwo. Autorzy wychodzą z założenia, że aby zrozumieć współczesne państwo i zasady nim rządzące, niezbędna jest znajomość idei, które legły u podstaw procesu prawotwórczego, a także teorii prowadzących do konkretnych rozstrzygnięć politycznych i prawnych.

Omawiane zagadnienia koncentrują się wokół trzech kategorii: teorii władzy państwowej, wiodących systemów politycznych oraz instytucji państwa. Kolejne części omawiają m.in. źródła prawa, w tym Unii Europejskiej, wybrane doktryny polityczne, instytucje władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, zasady działania samorządu terytorialnego oraz organy kontroli i ochrony prawa.

Książka wskazuje również wątpliwości teoretyczne i praktyczne związane z funkcjonowaniem państwa i polityki, a także prezentuje elementy krytyki rozwiązań instytucjonalnych właściwych współczesnej praktyce politycznej, łącząc prawniczy i politologiczny punkt widzenia.

Podręcznik jest przeznaczony w szczególności dla studentów prawa, administracji, nauk politycznych, stosunków międzynarodowych i kierunków związanych z bezpieczeństwem państwowym. Powinien zainteresować także tych, którzy zajmują się polityką.

Wykaz skrótów ............................................................................................................. 9
Uwagi wstępne .............................................................................................................. 11
Część pierwsza
TEORIA WŁADZY
Rozdział 1
Wokół pojęcia władzy ................................................................................................. 17
1. Charakter i zakres zjawiska władzy .................................................................. 17
2. Władza jako zjawisko polityczne ...................................................................... 25
3. Władza w organizacji państwowej .................................................................... 26
Rozdział 2
Wykonywanie władzy ................................................................................................. 29
1. Rządzenie a zarządzanie .................................................................................... 29
2. Legitymizacja władzy .......................................................................................... 35
3. Polityka ................................................................................................................. 41
Literatura ................................................................................................................... 45
Część druga
ELEMENTY TEORII PAŃSTWA
Rozdział 1
O pojęciu i istocie państwa ........................................................................................ 51
1. Państwo jako podmiot i przedmiot polityki ................................................... 51
2. O teoriach pochodzenia państwa ...................................................................... 55
3. O pojęciu państwa ............................................................................................... 56
4. Cechy władzy w organizacji państwowej ......................................................... 59
5. Cel i funkcje państwa .......................................................................................... 70
6. Typ i forma państwa ............................................................................................ 74
7. Państwo jednolite, federacyjne, konfederacja ................................................. 776 Spis treści
8. Formy demokratyczne i niedemokratyczne .................................................... 79
9. Systemy rządów .................................................................................................... 90
10. Demokracja a demokratyczne państwo prawa ............................................. 102
11. Demokracja liberalna a populizm .................................................................. 110
Rozdział 2
Partie i systemy partyjne ............................................................................................ 119
1. Istota i pojęcie partii ............................................................................................ 119
2. Systemy partyjne .................................................................................................. 122
3. Współczesny parlamentaryzm a partie polityczne i jednostka .................... 125
Literatura ................................................................................................................... 128
Część trzecia
WYBRANE DOKTRYNY POLITYCZNE
Rozdział 1
Podstawowe idee polityczne i prawne starożytności ............................................ 135
1. Władza polityczna i władza państwowa w myśli starożytnych Chin .......... 135
2. Myśl grecka, indyjska i rzymska o państwie i polityce .................................. 137
3. Władza i państwo w wybranych doktrynach średniowiecza ........................ 146
4. Myśl schyłku średniowiecza ............................................................................... 150
Rozdział 2
Państwo i prawo w nowożytnych doktrynach politycznych ............................... 165
1. Władza w doktrynach politycznych renesansu .............................................. 165
2. Władza i państwo w myśli XVII wieku ............................................................ 175
3. Władza i państwo w myśli oświeceniowej ....................................................... 183
4. Władza i państwo w myśli politycznej XIX i XX wieku ................................ 194
Literatura ................................................................................................................... 253
Część czwarta
INSTYTUCJE
Rozdział 1
Władza ustawodawcza – Sejm i Senat ..................................................................... 261
1. Struktura i skład parlamentu............................................................................. 261
2. Zasady przeprowadzania wyborów parlamentarnych ................................... 262
3. Tryb i zasady funkcjonowania parlamentu ..................................................... 267
4. Status prawny posłów i senatorów .................................................................... 268
5. Organizacja wewnętrzna parlamentu .............................................................. 273
6. Funkcje parlamentu ............................................................................................ 280Spis treści 7
Rozdział 2
Władza wykonawcza ................................................................................................... 283
1. Prezydent Rzeczypospolitej ............................................................................... 283
1.1. Pozycja ustrojowa Prezydenta RP .............................................................. 284
1.2. Zasady wyboru Prezydenta RP................................................................... 286
1.3. Akty urzędowe Prezydenta RP ................................................................... 288
1.4. Kompetencje Prezydenta RP ....................................................................... 289
2. Rada Ministrów i administracja rządowa ........................................................ 294
2.1. Pozycja ustrojowa Rady Ministrów ........................................................... 294
2.2. Skład i organizacja Rady Ministrów .......................................................... 296
2.3. Kompetencje Rady Ministrów .................................................................... 300
2.4. Terenowe organy administracji rządowej ................................................. 301
Rozdział 3
Samorząd terytorialny ................................................................................................ 305
1. Istota samorządu terytorialnego ....................................................................... 305
2. Samorząd gminny ............................................................................................... 314
3. Samorząd powiatowy .......................................................................................... 318
4. Samorząd województwa ..................................................................................... 324
5. Nadzór nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego .... 329
Rozdział 4
Trzecia władza. Sądy i trybunały ............................................................................. 335
1. Istota sądownictwa .............................................................................................. 335
2. Krajowa Rada Sądownictwa ............................................................................... 343
3. Sądy powszechne ................................................................................................. 346
4. Sąd Najwyższy ...................................................................................................... 360
5. Sądy administracyjne .......................................................................................... 371
6. Sądy wojskowe ...................................................................................................... 376
7. Trybunał Konstytucyjny .................................................................................... 379
8. Trybunał Stanu .................................................................................................... 390
Rozdział 5
Kontrola państwowa i ochrona prawa ..................................................................... 393
1. Najwyższa Izba Kontroli ..................................................................................... 393
2. Rzecznik Praw Obywatelskich .......................................................................... 396
3. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji ................................................................. 399
Rozdział 6
Źródła prawa ................................................................................................................. 403
1. Teoretyczne problemy źródeł prawa ................................................................. 403
2. Konstytucyjny system źródeł prawa ................................................................. 4048 Spis treści
2.1. Konstytucja ................................................................................................... 406
2.2. Ustawa ............................................................................................................ 408
2.3. Rozporządzenie z mocą ustawy ................................................................. 411
2.4. Ratyfikowana umowa międzynarodowa .................................................. 411
2.5. Rozporządzenie ............................................................................................ 414
2.6. Akty prawa miejscowego ............................................................................. 415
2.7. Źródła prawa wewnętrznego ...................................................................... 420
2.8. Źródła prawa Unii Europejskiej ................................................................. 421
Literatura ................................................................................................................... 430
Indeks osobowy ............................................................................................................ 439