Modele odrębnych postępowań przyspieszonych – nakazowego i upominawczych w procesie cywilnym / Natalia Wójcik-Krokowska

Na rozwój postępowań odrębnych miały wpływ liczne nowelizacje procedury cywilnej, dostosowanie polskiego prawodawstwa do standardów Unii Europejskiej oraz postępująca informatyzacja postępowania cywilnego. W wyniku zmian wykształciły się postępowania przyspieszone oraz pozostałe postępowania odrębne, które łączą pewne określone cechy. Postępowaniami przyspieszonymi w procesie cywilnym są te rodzaje procesowych postępowań odrębnych, które zawierają rozwiązania umożliwiające szybsze załatwienie spraw cywilnych o nieskomplikowanym stanie faktycznym, w stosunku do zwykłego trybu procesowego.

Monografia stanowi pierwsze dotychczas opracowanie postępowania nakazowego i upominawczego oraz elektronicznego postępowania upominawczego wraz z kompleksową porównawczą analizą tych trzech postępowań w zakresie odrębności występujących w pierwszym etapie od złożenia pozwu do wydania nakazu zapłaty oraz w drugim etapie związanym z wniesieniem środka zaskarżenia, obejmujące stan prawny na 1.10.2023 r. Przedstawiono również ogólną charakterystykę pozostałych postępowań przyspieszonych oraz postępowań odrębnych niewchodzących w skład systemu postępowań przyspieszonych jako tło do rozważań dotyczących postępowań stanowiących meritum pracy, szczególnie w aspekcie ewentualnych „zbiegów” przepisów.

Analiza przepisów regulujących postępowanie nakazowe i upominawcze oraz elektroniczne postępowanie upominawcze pozwoliła na dokonanie oceny, czy w obecnym kształcie rzeczywiście realizują one funkcję przyspieszenia postępowania oraz sformułowanie postulatów de lege ferenda.

Zaprezentowane zostały także kluczowe zagadnienia z zakresu informatyzacji sądownictwa oraz informatyzacji postępowania cywilnego, co ma przełożenie również na funkcjonowanie i dostępność postępowań przyspieszonych w procesie cywilnym. Dodatkowo przedstawiono instytucję „Ultima Ratio", czyli pierwszy elektroniczny sąd polubowny przy Stowarzyszeniu Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie oraz wskazano kwestię związaną z funkcjonowaniem sztucznej inteligencji w procesie cywilnym. Zaprezentowano także postulat de lege ferenda związany z wprowadzaniem elektronicznego postępowania nakazowego do procesu cywilnego.

Ponadto, Autorka rozszerzyła perspektywę i zestawiła rozwiązania przyjęte w prawie polskim w ramach postępowań odrębnych z funkcjonującymi w innych państwach europejskich.

Rola postępowania nakazowego i upominawczego oraz elektronicznego postępowania upominawczego jest w praktyce postępowania cywilnego niezwykle istotna, ze względu na ogromną liczbę rozpoznawanych w nich spraw. Monografia dotyczy zatem doniosłej problematyki, zarówno z teoretycznego, jak i praktycznego punktu widzenia.

Pozycja zawiera szerokie omówienie zagadnień dotyczących m.in:

• celowości postępowań odrębnych w prawie cywilnym,
• podziału i charakterystyki postępowań odrębnych,
• postępowań odrębnych nienależących do systemu postępowań przyspieszonych,
• funkcji postępowań przyspieszonych i ich kwalifikacji,
• przyspieszonych postępowań sądowych w wybranych państwach europejskich,
• informatyzacji sądownictwa oraz informatyzacji postępowania cywilnego, co ma wpływ na funkcjonowanie postępowań przyspieszonych,
• odrębności postępowania nakazowego i upominawczego oraz elektronicznego postępowania upominawczego,
• dopuszczalności zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym oraz sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniach upominawczych,
• nakazu zapłaty i jego charakteru jako tytułu zabezpieczenia i tytułu egzekucyjnego.

Publikacja jest adresowana przede wszystkim do adwokatów, radców prawnych, komorników oraz osób zainteresowanych tematyką postępowań odrębnych w procesie cywilnym.

Fragment recenzji dr hab. Ewy Stefańskiej: „ Podjęta tematyka wymagała także dokonania analizy nowych rozwiązań prawnych dotyczących postępowań odrębnych, przy braku piśmiennictwa odnoszącego się do obecnego stanu prawnego. Omawiając poszczególne zagadnienia ujęte w pracy, autor dokonał szczegółowej i rzetelnej analizy dostępnych źródeł, w tym materiału normatywnego (aktualnego i w ujęciu historycznym) oraz piśmiennictwa i orzecznictwa. Zamieszczona w pracy bibliografia obejmuje piśmiennictwo w języku polskim oraz w językach angielskim i niemieckim. Jest to bibliografia wyczerpująca, a sposób dokonanej w pracy analizy zarówno literatury prawniczej, jak i orzeczeń sądowych, wskazuje na bardzo rzetelne podejście autora do wykorzystanych źródeł. Wskazane okoliczności powodują, że oceniany utwór będzie wartościową pozycją na rynku wydawniczym".