Kulturowe uwarunkowania rachunkowości w świetle założeń i praktyki rachunkowości islamskiej i chińskiej / Jacek Adamek

Historia, teraźniejszość i przyszłość rachunkowości ściśle wiąże się z rozwojem ludzkiej cywilizacji i jej środowiskiem. Jednym z elementów je kształtują­cych jest kultura, ze swymi wymiarami. Kultura, obok takich składowych, jak np. system prawny, gospodarczy, poziom rozwoju rynku finansowego, czy też doświadczenia historyczne, z jednej strony staje się ważną charakterystyką modelującą oczekiwania formułowane wobec rachunkowości funkcjo­nującej w danym środowisku kulturowym, z drugiej zaś wpływa na sposoby realizacji zadań przed nią stawianych. Zróżnicowanie kulturowe, właści­we dla różnych regionów świata, można więc traktować jako czynnik decydujący o odmienności modeli rachunkowości właściwych dla danych kultur.

Powyższe założenie pozwoliło sformułować cel niniejszego opracowania, którym jest próba ukazania kultury, jako elementu modelującego teorię i prakty­kę funkcjonowania modeli pomiaru i ujawnień rachunkowych, ze szczególnym uwzględnieniem charakterystyk kulturowych, właściwych dla rachunko­wości islamskiej i chińskiej. Lektura niniejszego opracowania w zamierzeniu jej autora ma m.in. pozwolić sformułować odpowiedź na kwestie: Czym jest kultura i jakie związki wykazuje ona z rachunkowością? Jakie cechy kulturowe determinują teorię i praktykę systemów pomiaru ujawnień rachunkowych funkcjonujących w krajach islamskich, a jakie są właściwe dla modelu rachunkowości chińskiej? Czy czynnik kulturowy osłabia procesy standaryzacji, harmonizacji i konwergencji rachunkowości w skali światowej? W jaki sposób charakterystyki kulturowe kształtują działania standaryzacyjne rachunko­wości islamskiej i chińskiej?

Autor niniejszej monografii, kierując ją do praktyków i teoretyków rachunkowości wyraża nadzieję, iż zawarta w jej treści problematyka stanie się dla Czytelnika instrumentem rozszerzającym sposób postrzegania systemu pomiaru i ujawnień rachunkowych, jako narzędzia opisu rzeczywistości i jego re­lacji z szeroko rozumianym otoczeniem, ze szczególnym uwzględnieniem wielokierunkowych związków rachunkowości z czynnikiem kulturowym.

Wstęp 5

Rozdział 1
Kultura i rachunkowość 7
1.1. Determinanty rozwoju krajowych modeli rachunkowości 7
1.2. Kultura i jej wymiary - zagadnienia wybrane 18
1.3. Wartości kulturowe rachunkowości i jej kulturowe modele rozwoju 28

Rozdział 2
Rachunkowość islamska 39
2.1. Rachunkowość a religia 39
2.2. Ekonomiczna koncepcja islamu jako baza rozwoju rachunkowości islamskiej 41
2.3. Rachunkowość islamska i jej związki z kodem islamu 50
2.3.1. Zasada podmiotu rachunkowości 56
2.3.2. Zasad going concern 57
2.3.3. Zasada periodyzacji 58
2.3.4. Zasada pomiaru pieniężnego 59
2.3.5. Zasada kosztu historycznego i zasada ostrożnej wyceny 60
2.3.6. Zasada pełnego ujawniania 62
2.3.7. Zasada istotności 64
2.3.8. Zasada memoriałowa 65
2.3.9. Zasada współmierności 66
2.4. Rachunkowość islamska w świetle gray’owskiego modelu wartości kulturowych rachunkowości 69
2.4.1. Wartości kulturowe islamu - rys 70
2.4.2. Subkulturowe wymiary rachunkowości islamskiej 75

Rozdział 3
Rachunkowość chińska 81
3.1. Kultura w świetle uwarunkowań rozwojowych rachunkowości chińskiej 81
3.2. Czynniki kulturowe rozwoju rachunkowości chińskiej - rys 88
3.2.1. Konfucjanizm 89
3.2.2. Buddyzm 94
3.2.3. Feng shui 97
3.2.4. Czynniki kulturowe łączone z ideologią socjalizmu i komunizmu 99
3.3. Chińskie modele księgowości a czynniki kulturowe 103
3.4. Rachunkowość chińska w świetle gray?owskiego modelu wartości kulturowych rachunkowości 111
3.4.1. Wartości kulturowe Chin - rys 112
3.4.2. Subkulturowe wymiary rachunkowości chińskiej 116

Rozdział 4
Tożsamość kulturowa rachunkowości a zmniejszanie różnic między jej systemami 121
4.1. Zmniejszanie różnic między systemami rachunkowości jako wyzwanie współczesności 121
4.1.1. Harmonizacja i pojęcia bliskoznaczne 122
4.1.2. Przesłanki procesu ujednolicania rachunkowości w skali światowej 127
4.2. Kultura w świetle procesów ograniczania różnic między systemami rachunkowości 133
4.3. Rachunkowość islamska a proces standaryzacji systemów pomiaru i ujawnień rachunkowych 139
4.4. Rachunkowość chińska a proces standaryzacji systemów pomiaru i ujawnień rachunkowych 152

Zakończenie 163
Literatura 165
Spis rysunków i wykresów 173
Spis tabel 174