Ex contractu, ex delicto – z dziejów prawa zobowiązań / Maciej Mikuła, Kamil Stolarski

Czwarty tom z serii Z dziejów prawa poświęcony jest prawu zobowiązań. Dwadzieścia dwa artykuły zostały nadesłane z kilkunastu ośrodków uniwersyteckich Polski, Czech i Chorwacji. Spektrum zainteresowań Autorów, podobnie jak w poprzednim tomie, dotyczącym dziejów i współczesności prawa handlowego, jest bardzo szerokie. Prowadzone badania objęły prawo krajów europejskich, ale także Chin, Stanów Zjednoczonych i antycznego Izraela. [...] Różnorodności tematycznej towarzyszy niejednolita forma pisarska. Obok artykułów o gruntownej podbudowie źródłowej znajdują się teksty bliższe esejowi niż tradycyjnemu artykułowi z rozbudowanym aparatem krytycznym. Wielość tematów i form ich przekazywania, będąca oczywiście wyrazem indywidualności Autorów, może stanowić zachętę do sięgnięcia po książkę nie tylko dla wąskiej grupy specjalistów, ale także dla szerszego grona Czytelników pragnących pogłębić swoją wiedzę z zakresu dziejów prawa umów.

Od redakcji

Współczesne polskie prawo zobowiązań jest zawarte przede wszystkim w kodeksie cywilnym, będącym ustawą z 1964 r., wielokrotnie jednak nowelizowaną, zwłaszcza w ciągu ostatnich 20 lat, kiedy nastąpiła transformacja ustrojowa, porzucenie ustroju komunistycznego na rzecz powrotu do ustroju liberalno-demokratycznego i gospodarki rynkowej. […] Współczesne prawo zobowiązań opiera się na kilku fundamentalnych zasadach. [...] Nie są to bynajmniej nowe zasady. Ich genezy można się doszukiwać w starożytności, przede wszystkim w prawie rzymskim. [...] Dla Rzymian umowa (pactum, conventio) sama przez się zasadniczo nie wystarczała jednak do powstania zobowiązania w znaczeniu prawnym. Wystarczała tylko w wypadku kontraktów konsensualnych. Zasadą prawa rzymskiego było ex nudo pacto actio non nascitur. [...] Tymczasem dzisiaj w prawie zobowiązaniowym obowiązuje reguła przeciwna. [...] Jest nią zasada swobody umów i konsensualizm, co oznacza, że ex nudo pacto actio nascitur. Ta reguła stanowi wytwór prawników średniowiecznych, w szczególności kanonistów. [...] Pokazując przeszłość w dziedzinie prawa, czynimy to dla lepszego zrozumienia prawa współczesnego.

Z wprowadzenia prof. Wacława Uruszczaka

Wykaz skrótów

Od redakcji 

Wacław Uruszczak (Uniwersytet Jagielloński) – Znaczenie średniowiecznej kanonistyki dla prawa zobowiązań

Część I. Z dziejów prawa zobowiązań

Tomislav Karlović (Uniwersytet w Zagrzebiu) – Some Remarks on the Conclusion of Contracts inter absentes in Roman Law

Mateusz Jerzy Nocuń (Uniwersytet Warszawski) – Odpowiedzialność z tytułu kradzieży w prawie Mojżeszowym i w prawie rzymskim

Jakub Kawa (Uniwersytet Wrocławski) – Zobowiązanie do udziału w krucjacie w średniowieczu

Łukasz Gołaszewski (Uniwersytet Warszawski) – Praktyka prawa zobowiązań w mieście Knyszynie w latach 1553–1557 w świetle Ius Municipale Magdeburgense oraz I Statutu Litewskiego

Tomasz Kucharski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) – Modyfikacja charakteru prawnego paktów konwentów po 1632 r.

Jan Halberda (Uniwersytet Jagielloński) – Zobowiązania z gier i zakładów w orzecznictwie common law (w latach 1664–1845)

Jan Rudnicki (Uniwersytet Warszawski) – Indentured servitude – służba przypisana w koloniach brytyjskich w Ameryce Północnej

Dorota Wiśniewska-Jóźwiak (Uniwersytet Łódzki) – Ustawodawstwo a praktyka – darowizny przedmałżeńskie w Kodeksie Napoleona

Beata Baran (Uniwersytet Jagielloński) – Ugoda w systemie prawa cywilnego II Rzeczypospolitej

Adam Dyrda (Uniwersytet Jagielloński) – Spory o kauzalność zobowiązań w dwudziestoleciu międzywojennym

Karol Siemaszko (Uniwersytet Jagielloński) – Odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z użyciem sił przyrody w polskim kodeksie zobowiązań z 1933 r. w świetle poglądów doktryny i orzecznictwa Sądu Najwyższego z lat 1933–1939

Część II. W stronę współczesnego prawa zobowiązań

Marek Starý (Uniwersytet Finansów i Administracji w Pradze) – Et mutuum date nihil desperantes? Credit Interest in the History of Czech Law

Tomasz Bartnik (Uniwersytet Wrocławski) – Deiectum vel effusum w świetle regulacji kodeksu zobowiązań i kodeksu cywilnego

Anna Fermus-Bobowiec, Iwona Szpringer (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) – Laesio enormis jako podstawa współczesnej instytucji wyzysku

Aleksander Grebieniow (Uniwersytet we Fryburgu Szwajcarskim) – Zobowiązania del credere. Historia i współczesność

Piotr Kawałek (Uniwersytet Jagielloński) – Zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej w ustawodawstwie polskim XX wieku

Filip Radoniewicz (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) – Dochodzenie roszczeń cywilnych w polskim postępowaniu karnym – analiza obecnej regulacji na tle wcześniejszych rozwiązań

Marek Sobczyk (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) – Historyczny rozwój zasady aktualności wzbogacenia

Anna Moszyńska (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) – Rękojmia a sprzedaż konsumencka – co lepiej chroni nabywcę?

Kamila Kędzierska (Uniwersytet Jagielloński) – Prawo zobowiązań – chiński punkt widzenia

Joanna Warchoł (Parlament Europejski, Strasburg/Bruksela) – Przegląd klauzul zakazujących reeksportu gazu w długoterminowych umowach o dostawy gazu zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami z państw członkowskich i producentami gazu spoza UE