Estoński CIT w praktyce / Marcin Wądołek, Maciej Guzek, Stefaniak Mariusz, Jakub Nowacki, Piotr Wysocki

Publikacja przedstawia zagadnienia dotyczące tzw. estońskiego CIT, czyli obowiązującej od 2021 r. alternatywnej formy opodatkowania podatkiem dochodowym. Mogą z niej korzystać podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych – spółki komandytowe, spółki komandytowo-akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, proste spółki akcyjne oraz spółki akcyjne o tzw. prostej strukturze udziałowej.

Książka napisana przez praktyków – wybitnych znawców tematu, na co dzień zajmujących się obsługą podmiotów stosujących omawiane rozwiązanie – stanowi praktyczny przewodnik, poczynając od celu wprowadzenia regulacji i korzyści, jakie przynosi ona w Estonii czy Gruzji, poprzez szczegółowy opis rozwiązań przewidzianych dla polskich przedsiębiorców, aż do całościowej próby podsumowania regulacji.

Autorzy skupiają się na znowelizowanych w ramach tzw. Polskiego Ładu przepisach, które diametralnie zmieniają sposób rozliczania podatku dochodowego od osób prawnych przez zdecydowaną większość podatników tego podatku, a także stanowią alternatywę dla innych form opodatkowania przedsiębiorców podatkiem dochodowym w Polsce.

Książka jest przeznaczona dla doradców podatkowych, księgowych, pracowników biur rachunkowych, a także adwokatów, radców prawnych, sędziów. Będzie cennym źródłem wiedzy dla pracowników administracji, przedsiębiorców oraz menedżerów zainteresowanych poprawą bieżących wskaźników finansowych.

Wykaz skrótów .............................................................................................................. 13
Wstęp ............................................................................................................................... 15
Część I. Zagadnienia wprowadzające
Rozdział 1
Wzorce zagraniczne: Estonia, Gruzja – krótkie omówienie ................................ 19
1.1. Wstęp ...................................................................................................................... 19
1.2. System opodatkowania osób prawnych w Estonii ............................................ 20
1.2.1. Uwagi wprowadzające ............................................................................. 20
1.2.2. Zakres podmiotowy ................................................................................ 20
1.2.3. Przedmiot opodatkowania ..................................................................... 21
1.2.4. Stawka podatkowa ................................................................................... 22
1.2.5. Obowiązki sprawozdawcze ..................................................................... 23
1.3. System opodatkowania osób prawnych w Gruzji ............................................. 23
1.3.1. Wstęp ........................................................................................................ 23
1.3.2. Zakres podmiotowy ................................................................................ 23
1.3.3. Przedmiot opodatkowania ..................................................................... 24
1.3.4. Stawka podatkowa ................................................................................... 24
1.3.5. Obowiązki sprawozdawcze ..................................................................... 25
Rozdział 2
Wstępny opis mechaniki działania systemu ............................................................ 26
Część II. Szczegółowy opis rozwiązań
Rozdział 1
Podmioty, które mogą skorzystać z ryczałtu: omówienie zakresu
podmiotowego wprowadzanej preferencji – art. 28j u.p.d.o.p. ........................... 31
Stan prawny obowiązujący od 1.01.2021 r. do 31.12.2021 r.
1.1. Uwagi wprowadzające .......................................................................................... 33
1.2. Kryterium przychodowe – art. 28j ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p. ................................ 35
1.3. Warunek dotyczący limitu przychodów pasywnych – art. 28j ust. 1
pkt 2 u.p.d.o.p. ....................................................................................................... 41
1.4. Warunek zatrudnienia – art. 28j ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.p. .................................... 44
1.5. Warunek dotyczący formy prawnej podatnika i struktury jego
udziałowców – art. 28j ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p. .................................................... 52
1.6. Warunek dotyczący braku udziałów w kapitale innych spółek – art. 28j
ust. 1 pkt 5 u.p.d.o.p. ............................................................................................. 56
1.7. Warunek sporządzania sprawozdań finansowych zgodnie z ustawą
o rachunkowości – art. 28j ust. 1 pkt 6 u.p.d.o.p. ............................................. 56
1.8. Warunek dotyczący zawiadomienia naczelnika urzędu skarbowego –
art. 28j ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p. ............................................................................... 58
1.9. Podsumowanie warunków z art. 28j u.p.d.o.p. – tabela ................................... 58
Stan prawny obowiązujący od 1.01.2022 r.
1.10. Wprowadzenie ....................................................................................................... 63
1.11. Warunek dotyczący limitu przychodów pasywnych – art. 28j ust. 1
pkt 2 u.p.d.o.p. ....................................................................................................... 64
1.12. Warunek zatrudnienia – art. 28j ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.p. .................................... 67
1.13. Warunek dotyczący formy prawnej podatnika i struktury jego
udziałowców – art. 28j ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p. .................................................... 76
1.14. Warunek dotyczący braku udziałów w kapitale innych spółek – art. 28j
ust. 1 pkt 5 u.p.d.o.p. ............................................................................................. 78
1.15. Warunek sporządzania sprawozdań finansowych zgodnie z ustawą
o rachunkowości – art. 28j ust. 1 pkt 6 u.p.d.o.p. ............................................. 79
1.16. Warunek dotyczący zawiadomienia naczelnika urzędu skarbowego –
art. 28j ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p. ............................................................................... 80
1.17. Podsumowanie warunków z art. 28j u.p.d.o.p. – tabela ................................... 81
Rozdział 2
Podmioty wyłączone z możliwości zastosowania ryczałtu –
art. 28k u.p.d.o.p. .......................................................................................................... 84
2.1. Uwagi wprowadzające .......................................................................................... 85
2.2. Przedsiębiorstwa finansowe i instytucje ubezpieczeniowe – art. 28k ust. 1
pkt 1 u.p.d.o.p. ....................................................................................................... 87
2.3. Podatnicy uzyskujący dochody na terenie SSE / na podstawie decyzji
o wsparciu – art. 28k ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.p. ....................................................... 88
2.4. Podatnicy postawieni w stan upadłości lub likwidacji .................................... 89
2.5. Podatnicy utworzeni w wyniku połączenia, podziału, do których został
wniesiony aport ..................................................................................................... 89
2.6. Podatnicy, którzy dokonali podziału, aportu przedsiębiorstwa /
zorganizowanej części przedsiębiorstwa ............................................................ 92
Rozdział 3
Sposób opodatkowania – przedmiot i podstawa opodatkowania ryczałtem
(dystrybucja zysków, inne kategorie dochodów) .................................................... 94
3.1. Przedmiot opodatkowania – dochód ................................................................. 99
3.1.1. Uwagi ogólne ............................................................................................ 99
3.1.2. Zysk podzielony i przeznaczony na pokrycie straty ............................ 101
3.1.2.1. Zasady podziału zysku spółek kapitałowych ......................... 101
3.1.2.2. Zasady podziału zysku spółek osobowych objętych
ryczałtem .................................................................................... 104
3.1.2.3. Ustalenie wysokości zysku do podziału ................................. 105
3.1.2.4. Problematyczność ustalenia kwoty zysku netto
w przypadku spółki opodatkowanej ryczałtem .................... 107
3.1.2.5. Zryczałtowany podatek od dochodów spółek jako podatek
bieżący za okres sprawozdawczy, w którym wygenerowano
następnie podzielony wynik finansowy netto ....................... 109
3.1.2.6. Zryczałtowany podatek od dochodów spółek jako
podatek odroczony za okres sprawozdawczy, w którym
wygenerowano następnie podzielony wynik finansowy
netto ............................................................................................ 113
3.1.2.7. Zryczałtowany podatek od dochodów spółek jako podatek
bieżący w okresie sprawozdawczym podziału wyniku
finansowego netto ..................................................................... 117
3.1.3. Odpowiednie stosowanie przepisów w zakresie zaliczki na poczet
dywidendy ................................................................................................ 126
3.1.3.1. Pierwotny stan prawny ............................................................. 126
3.1.3.2. Zmiany wprowadzone ustawą nowelizującą ......................... 130
3.1.4. Dochód z tytułu ukrytych zysków ......................................................... 131
3.1.4.1. Pierwotny stan prawny ............................................................. 131
3.1.4.2. Kwota udzielonej przez podatnika pożyczki ......................... 133
3.1.4.2.1. Pierwotny stan prawny ........................................ 133
3.1.4.2.2. Zmiany wprowadzone ustawą zmieniającą ....... 136
3.1.4.3. Świadczenia na rzecz fundacji/trustu ..................................... 136
3.1.4.4. Nadwyżka wartości rynkowej transakcji ponad ustaloną
cenę tej transakcji ...................................................................... 138
3.1.4.5. Nadwyżka zwróconej kwoty dopłaty ponad kwotę
wniesionej dopłaty .................................................................... 138
3.1.4.6. Wypłacone z zysku wynagrodzenie z tytułu umorzenia
udziału (akcji) lub ze zmniejszenia wartości udziału
(akcji) .......................................................................................... 139
3.1.4.7. Wypłacone z zysku wynagrodzenie z wystąpienia
wspólnika ze spółki lub ze zmniejszenia udziału
kapitałowego wspólnika w spółce ........................................... 141
3.1.4.8. Równowartość zysku przeznaczonego na podwyższenie
kapitału zakładowego ............................................................... 142
3.1.4.9. Darowizny, w tym prezenty i ofiary wszelkiego rodzaju ...... 143
3.1.4.10. Wydatki na reprezentację ......................................................... 143
3.1.4.11. Przykładowe kategorie ukrytych zysków wprowadzone
ustawą nowelizującą ................................................................. 145
3.1.4.11.1. Uwagi wprowadzające .......................................... 145
3.1.4.11.2. Dopłaty wypłacone w przypadku połączenia
lub podziału podmiotów ..................................... 145
3.1.4.11.3. Odsetki od udziału kapitałowego, wypłacane
na rzecz wspólnika przez spółkę ......................... 147
3.1.4.11.4. Zysk przeznaczony na uzupełnienie udziału
kapitałowego wspólnika spółki ........................... 147
3.1.4.11.5. Świadczenia wypłacone w przypadku
zmniejszenia udziału kapitałowego .................... 148
3.1.5. Wydatki niestanowiące ukrytych zysków ............................................. 149
3.1.5.1. Wynagrodzenia z określonych tytułów i do określonego
limitu ........................................................................................... 149
3.1.5.2. Wydatki eksploatacyjne dotyczące składników majątku
spółki .......................................................................................... 151
3.1.5.3. Pożyczka (kredyt) zwrócona udziałowcowi/
akcjonariuszowi/wspólnikowi ................................................. 152
3.1.6. Dochód z tytułu wydatków niezwiązanych z działalnością
gospodarczą .............................................................................................. 152
3.1.7. Dochód z tytułu zmiany wartości składników majątku ..................... 154
3.1.8. Zmiany wprowadzone ustawą nowelizującą ........................................ 157
3.1.9. Dochód z tytułu nieujawnionych operacji gospodarczych ................ 158
3.1.10. Dochód u podatnika, który zakończył stosowanie opodatkowania
ryczałtem – pierwotny stan prawny ...................................................... 159
3.2. Podstawa opodatkowania .................................................................................... 162
3.2.1. Uwagi ogólne ............................................................................................ 162
3.2.2. Suma dochodu z tytułu podzielonego zysku i dochodu z tytułu
zysku przeznaczonego na pokrycie strat .............................................. 163
3.2.3. Dochód z tytułu ukrytych zysków i wydatków niezwiązanych
z działalnością gospodarczą ................................................................... 164
3.2.4. Dochód z tytułu zmiany wartości składników majątku ..................... 165
3.2.5. Dochód z tytułu zysku netto .................................................................. 166
3.2.6. Kontynuacja rozliczeń podatkowych .................................................... 168
3.2.7. Opodatkowanie podatnika osiągającego przychody (dochody)
poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej .......................................... 169
3.2.8. Odpowiednie stosowanie metod dotyczących zagranicznego
przychodu (dochodu) do różnicy między zyskiem netto a sumą
dochodu z tytułu podzielonego zysku i dochodu z tytułu zysku
przeznaczonego na pokrycie strat ......................................................... 171
Rozdział 4
Stawki podatku zryczałtowanego oraz możliwość ich zmniejszenia ................. 173
Rozdział 5
Okres stosowania ryczałtu i utrata prawa do ryczałtu – warunki, sytuacje ...... 183
5.1. Uwagi wprowadzające .......................................................................................... 183
5.2. Utrata prawa do opodatkowania ryczałtem ...................................................... 187
5.3. Naruszenie warunków stosowania ryczałtu ...................................................... 190
5.4. Rozliczenia podatkowe w związku z utratą prawa do opodatkowania
ryczałtem / zakończenia opodatkowania ryczałtem ........................................ 196
5.5. Przychody podatkowe związane z utratą prawa do opodatkowania
ryczałtem / zakończenia opodatkowania ryczałtem ........................................ 196
5.6. Koszty uzyskania przychodów związane z utratą prawa do opodatkowania
ryczałtem / zakończenia opodatkowania ryczałtem ........................................ 198
5.7. Odpisy amortyzacyjne po utracie prawa do opodatkowania ryczałtem /
zakończeniu opodatkowania ryczałtem ............................................................. 200
Rozdział 6
Opodatkowanie ryczałtem a inne preferencje podatkowe (ulgi podatkowe) ..... 201
Rozdział 7
Obowiązki informacyjne i sprawozdawcze w ramach ryczałtu ........................... 203
7.1. Uwagi wprowadzające .......................................................................................... 203
7.2. Obowiązki informacyjno-sprawozdawcze przy rozpoczęciu
opodatkowania ryczałtem ................................................................................... 203
Złożenie zawiadomienia o wyborze opodatkowania ryczałtem ..................... 203
7.3. Obowiązki informacyjno-sprawozdawcze przy rozpoczęciu
opodatkowania ryczałtem i kontynuowane w okresie opodatkowania
ryczałtem ................................................................................................................ 207
7.3.1. Obowiązek sprawozdawczy – wyodrębnienie zysków i strat ............. 207
7.3.2. Obowiązek informacyjny udziałowców/akcjonariuszy/
wspólników ............................................................................................... 209
7.3.2.1. Wstęp .......................................................................................... 210
7.3.2.2. Obowiązek złożenia oświadczenia .......................................... 212
7.3.2.3. Wyłączenia podmiotów ............................................................ 213
7.3.2.4. Przekazanie oświadczenia ........................................................ 214
7.3.2.5. Skutki niezłożenia oświadczenia ............................................. 214
7.4. Obowiązki informacyjno-sprawozdawcze w okresie opodatkowania
ryczałtem ................................................................................................................ 216
7.4.1. Obowiązki sprawozdawcze w okresie opodatkowania ryczałtem ..... 216
7.4.2. Dodatkowe obowiązki sprawozdawcze ................................................. 218
7.4.3. Składanie deklaracji ................................................................................. 218
7.5. Obowiązki informacyjno-sprawozdawcze przy zakończeniu
opodatkowania ryczałtem ................................................................................... 222
7.5.1. Zakończenie opodatkowania ryczałtem ............................................... 222
7.5.2. Zakończenie opodatkowania ryczałtem w pierwszym okresie
obowiązywania systemu estońskiego CIT ............................................ 223
7.6. Wzory informacyjno-sprawozdawcze (regulacja historyczna mająca skutki
prawne do 30.09.2022 r.) ...................................................................................... 224
Rozdział 8
Moment opodatkowania – powstanie zobowiązania podatkowego ................... 227
Rozdział 9
Opodatkowanie wspólników spółek opodatkowanych ryczałtem –
omówienie zmian w PIT .............................................................................................. 231
9.1. Wstęp ...................................................................................................................... 231
9.2. Zasady opodatkowania dywidend w PIT .......................................................... 232
9.3. Odliczenie zryczałtowanego CIT przez wspólników spółki opodatkowanej
ryczałtem ................................................................................................................ 234
9.3.1. Wstęp ........................................................................................................ 236
9.3.2. Zasady stosowania odliczenia ................................................................ 237
9.4. Obowiązek płatnika uwzględnienia odliczenia przy poborze
zryczałtowanego PIT z tytuły wypłaty dywidendy ........................................... 241
Rozdział 10
Rozpoczęcie stosowania opodatkowania ryczałtem – konieczność
rozliczenia wyniku podatkowego przed wejściem w ryczałt, okresy
przejściowe ..................................................................................................................... 242
10.1. Rozpoczęcie opodatkowania ryczałtem – obowiązki i konsekwencje
podatkowe .............................................................................................................. 247
10.1.1. Uzgodnienie wyniku podatkowego do wyniku rachunkowego
(tzw. korekta wstępna) ............................................................................ 247
10.1.1.1. Pierwotny stan prawny ............................................................. 247
10.1.1.2. Zmiany wprowadzone ustawą nowelizującą ......................... 249
10.1.2. Dochód z przekształcenia ....................................................................... 250
10.1.2.1. Zakres obowiązku – pierwotny stan prawny ......................... 250
10.1.2.2. Wysokość dochodu z przekształcenia – pierwotny stan
prawny ........................................................................................ 253
10.1.2.3. Zmiany wprowadzone ustawą nowelizującą ......................... 255
10.1.3. Obowiązki sprawozdawcze ..................................................................... 256
10.1.4. Możliwość zapłaty zobowiązania podatkowego w częściach –
pierwotny stan prawny ............................................................................ 258
10.1.5. Przekształcenie jednoosobowej działalności i spółki niebędącej
osobą prawną ........................................................................................... 260
10.1.5.1. Spółki niebędące osobą prawną – pierwotny stan prawny ....... 260
10.1.5.2. Jednoosobowa działalność gospodarcza
– pierwotny stan prawny .......................................................... 262
Rozdział 11
Strata podatkowa sprzed opodatkowania ryczałtem – konsekwencje
podatkowe (zawieszenie straty – art. 7 ust. 7 u.p.d.o.p.) ....................................... 265
Rozdział 12
Przedawnienie zobowiązań podatkowych z tytułu opodatkowania
ryczałtem – okresy przedawnienia – art. 70 § 1a o.p. ............................................ 268
Rozdział 13
Opodatkowanie ryczałtem a obowiązek dokonywania zgłoszeń w zakresie
informowania o schematach podatkowych ............................................................. 272
13.1. Ryczałt od dochodów spółek a obowiązek informowania o schematach
podatkowych ......................................................................................................... 272
13.1.1. Wybór opodatkowania w formie ryczałtu od dochodów spółek
a obowiązek informowania o schematach podatkowych ................... 272
13.1.2. Czynności dodatkowe, pozwalające na wybór opodatkowania
w formie ryczałtu od dochodów spółek, a obowiązek
informowania o schematach podatkowych .......................................... 274
Rozdział 14
Opodatkowanie ryczałtem a klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania –
przekształcenie pozwalające na uzyskanie statusu podatnika estońskiego CIT ..... 276
14.1. Ryczałt od dochodów spółek a klauzula przeciwko unikaniu
opodatkowania ...................................................................................................... 276
14.1.1. Uwagi wprowadzające ............................................................................. 276
14.1.2. Wybór opodatkowania ryczałtem od dochodów spółek .................... 277
14.1.3. Inne sytuacje związane z wyborem ryczałtu od spółek a klauzula
przeciwko unikaniu opodatkowania ..................................................... 279
Rozdział 15
Opodatkowanie ryczałtem a Kodeks karny skarbowy .......................................... 282
Rozdział 16
Alternatywna preferencja – specjalny fundusz inwestycyjny: omówienie
zasad działania .............................................................................................................. 284
16.1. Specjalny fundusz inwestycyjny – informacje ogólne ..................................... 289
16.2. Specjalny fundusz inwestycyjny – zakres podmiotowy ................................... 289
16.3. Wyodrębnienie funduszu na cele inwestycyjne – pierwotny stan prawny .... 291
16.4. Utrata prawa do korzystania z funduszu ........................................................... 294
12 Spis treści
16.5. Naruszenie zasad korzystania z funduszu a dodatkowy przychód –
pierwotny stan prawny ......................................................................................... 296
16.6. Odpis na fundusz a pomoc de minimis – pierwotny stan prawny .................. 297
16.7. Specjalny fundusz inwestycyjny a wyłączenia z kosztów uzyskania
przychodów – pierwotny stan prawny ............................................................... 299
16.8. Zmiany wprowadzone ustawą nowelizującą ..................................................... 300
Rozdział 17
Estoński CIT – próba oceny regulacji ....................................................................... 302
Część III. Regulacje historyczne
Rozdział 1
Warunki stosowania ryczałtowego opodatkowania – inwestycje w środki