Autorskie prawa majątkowe w prawie polskim i rosyjskim. Analiza prawnoporównawcza / Marcin Jan Stępień

Monografia poświęcona jest analizie komparatystycznej regulacji autorskich praw majątkowych w prawie polskim i rosyjskim.

Obowiązująca od 1.01.2008 r. regulacja prawa autorskiego w Federacji Rosyjskiej jest, na tle innych regulacji europejskich, w tym polskiej, uregulowaniem nowatorskim. Zawarta została w ustawie federalnej z 18.12.2006 r., zatytułowanej „Kodeks cywilny Federacji Rosyjskiej część czwarta", która stanowi kodyfikację całego prawa własności intelektualnej. Ponadto stanowi regulację, która normy z zakresu prawa własności intelektualnej, w tym prawa autorskiego, zintegrowała z innymi normami z zakresu prawa cywilnego w ramach jednego kodeksu, co wyróżnia regulację rosyjską od innych regulacji opierających się na systemie prawa stanowionego. Dodatkowo, zawarta w części czwartej kc FR regulacja autorskich praw majątkowych opiera się na specyficznych zasadach, charakterystycznych dla tradycji rosyjskiego prawa autorskiego. Jedna z nich dotyczy tzw. koncepcji prawa wyłącznego do utworu, która wywodzi się z przełomu XIX i XX w. Według tej koncepcji podstawowym prawem chroniącym sferę interesów majątkowych twórcy jest prawo wyłączne do utworu, które stanowi prawo podmiotowe niepodzielne i jednolite pod względem treści. Tymczasem w prawie polskim, w którym regulację autorskich praw majątkowych zawiera ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, do dziś nie udało się wypracować zgodnego stanowiska odnośnie do konstrukcji i treści autorskich praw majątkowych. Przedłużający się stan wątpliwości ma negatywne konsekwencje natury praktycznej, co wpływa na brak pewności uczestników obrotu prawnego. Analiza porównawcza z prawem rosyjskim pozwoliła zatem rzucić nowe światło na trwające w prawie polskim spory dotyczące regulacji autorskich praw majątkowych. Ponadto, oparcie regulacji – polskiej oraz rosyjskiej - na podobnej koncepcji oraz modelu kształtowania praw autorskich z jednej strony i odmienność konkretnych przepisów prawnych normujących w sposób specyficzny konstrukcję autorskich praw majątkowych w obu państwach z drugiej strony, stworzyły idealne warunki do analizy prawnoporównawczej.

Analiza została przeprowadzana w pięciu rozdziałach. Rozdział pierwszy zawiera zagadnienia porządkujące, tj. umiejscowieniu polskiej i rosyjskiej regulacji w kontekście historycznym i międzynarodowym. Ponadto obejmuje analizę autorskich praw majątkowych w świetle teorii praw podmiotowych w polskim i rosyjskim prawie cywilnym. W rozdziale drugim badane są aspekty problematyki przedmiotu oraz podmiotu autorskich praw majątkowych, a także czasu obowiązywania tych praw. Rozdział trzeci poświęcony jest szczegółowej analizie treści uprawnienia do korzystania z utworu. Zawiera wyjaśnienie znaczenia uprawnienia do korzystania z utworu w prawie autorskim obu państw, a także wszechstronną i kompleksową analizę poszczególnych postaci korzystania z utworu, uregulowanych w przepisach polskich oraz rosyjskich. Rozdział czwarty zawiera szczegółową analizę treści uprawnienia do rozporządzania autorskimi prawami majątkowymi. Obejmuje zagadnienie regulacji w prawie polskim oraz prawie rosyjskim zasadniczych postaci dyspozycji autorskimi prawami majątkowymi, a mianowicie umowy przenoszącej autorskie prawa majątkowe oraz umowy licencyjnej. Ponadto w rozdziale czwartym odniesiono się do regulacji innych postaci dyspozycji autorskimi prawami majątkowymi do utworu w ramach czynności prawnych inter vivos, a także do regulacji przejścia autorskich praw majątkowych w drodze dziedziczenia w prawie obu państw. Rozdział piąty zawiera analizę prawnoporównawczą praw, których treść obejmuje uprawnienie do wynagrodzenia. Na wstępie analizie poddano regulację obowiązującego w prawie polskim oraz rosyjskim prawa do wynagrodzenia za korzystanie z utworu niestanowiącego pochodnej rozporządzania autorskimi prawami majątkowymi. Od prawa do wynagrodzenia za korzystanie z utworu należy oddzielić pewne postacie wynagrodzeń lub praw do wynagrodzenia, podlegające własnemu reżimowi prawnemu, które również nie stanowią pochodnej rozporządzania autorskimi prawami majątkowymi. W ramach rozdziału piątego również poddano szczegółowej analizie regulacje poświęcone tym wynagrodzeniom oraz prawom wynagrodzenia.

Zakończenie monografii stanowi podsumowanie dotychczasowych wniosków. W ramach tej części sformułowano postulaty i wnioski de lege lata i de lege ferenda skierowane zarówno do polskiego, jak i do rosyjskiego ustawodawcy.

Monografia obejmuje stan prawny na dzień 30 czerwca 2023 r.