Techniki soscjoterapeutyczne w pracy z dzieckiem agresywnym / Agnieszka Jaros, Renata Szczepanik

W pierwszej części opracowania zamieszczono opis najważniejszych sposobów postępowania diagnostycznego, uwzględniającego indywidualne konteksty życia dziecka i jego problemy. Natomiast w części drugiej znajdują się scenariusze zajęć socjoterapeutycznych do pracy z dziećmi agresywnymi, przeznaczone dla dwóch grup wiekowych uczniów (6–9-letnich oraz 10–12-latków). Przedstawione scenariusze stanowią jedynie przykład możliwego przebiegu zajęć i mają być inspiracją dla prowadzącego. Po uprzednio dokonanej diagnozie – uczestników zajęć i całej grupy (jej specyficznej osobowości, właściwości socjodynamicznych) – sam powinien ocenić „podatność” dzieci na niektóre zajęcia. Ponadto, planując zajęcia, należy uwzględniać możliwości organizacyjne (miejsce, czas, rytm pracy), dobór i frekwencję uczestników zajęć, posiadane umiejętności oraz specyficzne cele (sformułowane w oparciu o diagnozę). W proponowanych blokach zajęć wykorzystano wieloletnie doświadczenia dydaktyczne i terapeutyczne w pracy z dziećmi i młodzieżą. Publikacja powstała z myślą o potrzebach tych pedagogów (nauczycieli, wychowawców, opiekunów), którzy borykają się z rozmaitymi trudnościami w relacjach z podopiecznymi i w socjoterapii szukają inspiracji do swojej pracy wychowawczej. Książka zawiera propozycje pracy z dzieckiem, jednak należy pamiętać, że podstawowym warunkiem projektowania zajęć socjoterapeutycznych jest diagnoza dziecka oraz wnikliwa analiza warunków jego życia (tj. kontekstu zaburzonych zachowań).

Wprowadzenie  9

Część I. O metodzie socjoterapii  15

1. Czym jest, a czym nie jest socjoterapia?  17

2. Etapy postępowania diagnostycznego, czyli od czego zacząć  22

3. Na co zwrócić uwagę, budując grupę socjoterapeutyczną?  38

4. Jakie zasady decydują o efektywności zajęć?  44

5. Co się dzieje w grupie małych dzieci?  49

6. Kim jest socjoterapeuta?  59

7. Techniki socjoterapeutyczne  63

Arteterapia  64

Metodyczne wskazówki do pracy z bajką w celach terapeutycznych  66

Drama i socjodrama w socjoterapii  76

Techniki ludyczne  78

Relaksacja w socjoterapii  81

Trening interpersonalny  82

Zalety i wady „burzy mózgów”  84

Część II. Socjoterapia dla dzieci z problemem agresji  91

Uwagi do pracy z dziećmi agresywnymi  93

Blok 1. Integracja i współpraca  98

1. Integracja  98

Ćwiczenie 1. Spisanie kontraktu  98

Ćwiczenie 2. „To ja”  99

Ćwiczenie 3. „Podaj dalej”  100

Ćwiczenie 4. Zamiana miejsc  100

Ćwiczenie 5. Telefon  101

2. Współpraca  102

Ćwiczenie 6. Kijek  102

Ćwiczenie 7. Wycieczka z przewodnikiem  103

Ćwiczenie 8. Masażyki  103

3. Informacja zwrotna  104

Ćwiczenie 9. Jak cię odbieram?  104

Blok 2. Agresja reaktywna i proaktywna  106

1. Emocje  106

Ćwiczenie 1. Emocje – czym są?  106

Ćwiczenie 2. Figury woskowe  108

Ćwiczenie 3. Spotkanie z rekinem  109

Ćwiczenie 4. Album emocji  110

Ćwiczenie 5. Emocje – po co nam to? (zmysły)  111

Ćwiczenie 6. Emocje – po co nam to? (potrzeby)  112

Ćwiczenie 7. Emocje – po co nam to? (wspomnienia)  113

Ćwiczenie 8. Emocje – po co nam to? (redukcja napięcia)  113

2. Gniew  114

Ćwiczenie 9. Cukierek  114

Ćwiczenie 10. Szczególny gość – gniew  115

Ćwiczenie 11. Odmierzanie gniewu  116

Ćwiczenie 12. Barometr gniewu  116

3. Zachowanie  118

Ćwiczenie 13. Jak to działa?  119

Ćwiczenie 14. Butelki z listem  119

Ćwiczenie 15. Masażyki  120

Ćwiczenie 16. Konstruktywne sposoby wyrażania gniewu (praca z ciałem)  121

Ćwiczenie 17. Konstruktywne sposoby wyrażania gniewu (techniki)  122

Ćwiczenie 18. Konstruktywne sposoby wyrażania gniewu (ekspresja)  122

Ćwiczenie 19. Konstruktywne sposoby wyrażania gniewu (obniżanie napięcia)  123

4. Samokontrola  123

Ćwiczenie 20. Cień  124

Ćwiczenie 21. Samokontrola  124

Ćwiczenie 22. Opanowanie źródła gniewu  124

Ćwiczenie 23. Wyzwalacze agresji – jak je okiełznać?  125

Ćwiczenie 24. Kontrola (praca z oddechem)  125

Ćwiczenie 25. Kontrola (relaksacja)  127

Ćwiczenie 26. Wyciszanie (wizualizacja)  129

Ćwiczenie 27. Wyciszanie (afirmacja)  131

Ćwiczenie 28. Wyciszanie i samokontrola  132

Ćwiczenie 29. Wyciszanie poprzez pozytywne emocje  133

Ćwiczenie 30. Sesja podsumowująca. Dyrygent  134

Ćwiczenie 31. Sesja podsumowująca. Utrwalanie zdobytych umiejętności  135

Blok 3. Empatia  136

1. Co czują inni?  136

Ćwiczenie 1. Lustro  136

Ćwiczenie 2. Jakie uczucia?  137

2. Konflikty  138

Ćwiczenie 3. Wchodzenie w role  139

Ćwiczenie 4. Ścieranie się  139

Ćwiczenie 5. Uczciwa kłótnia  140

3. Negocjacje  141

Ćwiczenie 6. Wyłapywacz jajek  141

Ćwiczenie 7. Reguły negocjacji  142

Ćwiczenie 8. Efekty negocjacji  143

Ćwiczenie 9. Zasłużony odpoczynek  143

Ćwiczenie 10. Po nitce do końca  144

Blok 4. Reagowanie  145

1. Osłabianie sytuacji agresywnych  145

Ćwiczenie 1. O plotce i kłamstwie  146

Ćwiczenie 2. O wyśmiewaniu się z innych  148

2. Tworzenie koalicji  149

Ćwiczenie 3. Sylwetka dziecka szykanowanego  150

Ćwiczenie 4. Panika w windzie  152

Ćwiczenie 5. Nie jestem sam  153

Ćwiczenie 6. Sesja podsumowująca 160

Bibliografia  161

Załączniki  165