Książka stanowi erudycyjne i wyjątkowo rzadkie w polskiej literaturze socjologiczno-humanistycznej studium pogłębionych, systematycznych i w bardzo poglądowy sposób prowadzonych analiz, które w swojej historii i praktyce badawczej splatały polskie drogi odrębnych, ale silnie powiązanych studiów, a nawet coraz bardziej samodzielnie funkcjonujących dyscyplin, takich jak estetyka, socjologia kultury, filozofia i psychologia sztuki. Owocowały one pracami z zakresu estetyki socjologicznej, kompetencji artystycznej i estetycznej, socjologii i psychologii recepcji, antropologii komunikacji oraz wieloma projektami o charakterze interdyscyplinarnym, szczególnie we współczesnych wersjach tego typu badań i refleksji. Publikacja jest przejawem wybitnie dojrzałego warsztatu i wrażliwości intelektualnej prof. Anny Matuchniak-Mystkowskiej, przedstawicielki ważnej i ciągle aktywnej szkoły w kulturalistycznie pojmowanej socjologii, jaką zbudowała nestorka polskich nauk społecznych i humanistycznych – prof. Antonina Kłoskowska.
dr hab. Leszek Korporowicz, prof. UJ
Monografia prezentuje wybrany dorobek naukowy Autorki, jednej z najwybitniejszych postaci w polskiej socjologii sztuki. Z Jej dokonań w tej dziedzinie czerpie już kilka pokoleń badaczy. Książka jest bardzo ciekawą propozycją zwiększenia dostępności wcześniej publikowanych w formie artykułów tekstów, które obecnie, z racji swojego rozproszenia, nie mogą dotrzeć do czytelników. Poruszane w poszczególnych rozdziałach problemy zachowały swoją doniosłość, dlatego monografia nie jest jedynie dokumentacją dorobku Autorki, lecz sformułowanymi ponownie głosami w nadal aktualnej dyskusji naukowej. Warto podkreślić, że publikacja jest bardzo dobrze napisana, wciąga, inspiruje i skłania do refleksji nad współczesnymi zjawiskami artystycznymi. Dzięki przystępnemu językowi pozwala lepiej zrozumieć ten obszar życia społecznego nie tylko specjalistom, lecz także wszystkim zainteresowanym sztuką. Doskonale promuje wiedzę naukową i korzyści z niej płynące.
dr hab. Przemysław Kisiel, prof. UE
Wstęp 9
Część pierwsza
O SZTUCE – DYWAGACJE TERMINOLOGICZNE
Rozdział I. Sztuka – zróżnicowanie sztuki i wielość definicji 27
Rozdział II. Estetyka i socjologia sztuki Stanisława Ossowskiego. Ilustracje U podstaw estetyki – studium wartości artystycznych 41
Rozdział III. Emocje w polu dóbr symbolicznych. Od Leonarda da Vinci do Jerzego Dudy-Gracza 65
Rozdział IV. Poza obiegami – społeczne funkcjonowanie groteski 87
Rozdział V. Świat sztuki – enklawa, eksklawa czy wspólnota 107
Rozdział VI. Odbiorca sztuki czy agent pola artystycznego. Elementy socjologii sztuki Pierre’a Bourdieu 129
Część druga
O ODBIORCACH I RECEPCJI SZTUKI
Rozdział VII. O recepcji malarstwa. Dylematy socjologa sztuki 159
Rozdział VIII. Recepcja metafory plastycznej. Studium z socjologii interpretacji 181
Rozdział IX. Tematy i wątki artystyczne. Studia z pogranicza historii i socjologii sztuki 203
Rozdział X. Obrazy czasu teraźniejszego 219
Rozdział XI. „Polaków portret własny” – ujęcie artystyczne, potoczne, socjologiczne 245
Część trzecia
O ARTYSTACH I INSTYTUCJACH KULTURY
Rozdział XII. Pole kultury w Polsce. Szkic socjologiczny 265
Rozdział XIII. Muzeum Sztuki w Łodzi – próba socjologicznej analizy instytucji kultury i publiczności 287
Rozdział XIV. Artysta – gracz czy pionek? O sytuacji łódzkich artystów plastyków – studium lokalnego pola kulturalnego 311
Rozdział XV. Miejsca, ludzie, zdarzenia – wielka historia i społeczność lokalna 331
Część czwarta
O SOCJOLOGII SZTUKI – REFLEKSJE TEORETYCZNE
Rozdział XVI. O mediacyjnym i autonomicznym charakterze socjologii sztuki 351
Rozdział XVII. Pogranicza sportu i sztuki – analizy sztuki jenieckiej. Studium z socjologii sztuki cross-genre 373
Posłowie. O socjologii sztuki – początki dyscypliny i współczesne kontynuacje (Ewelina Wejbert-Wąsiewicz) 401
Bibliografia 415
Abstract 435
Résumé 437
Wykaz źródeł ilustracji 439
Spis ilustracji 441
Nota o autorce 445