Publikacja stanowi wieloaspektowe kompendium wiedzy z zakresu pedagogiki przedszkolnej. Obszar dociekań naukowych i praktycznych związany jest z takimi kategoriami, jak: dziecko, nauczyciel, środowisko uczenia się oraz wzajemne relacje między nimi. Za punkt wyjścia służy Autorkom przedstawienie genezy i rozwoju pedagogiki przedszkolnej w Polsce, tkwiących w źródłach historycznych, które stały się podstawą współczesnej koncepcji wychowania przedszkolnego oraz osoby nauczyciela przedszkolnego. Wyeksponowane zostały także rozwijane przez lata najważniejsze teorie i strategie, które pozwoliły na sprecyzowanie przedmiotu badań oraz podstawowych celów i zadań pedagogiki przedszkolnej jako subdyscypliny pedagogicznej. W monografii omówiono też udział polskich pedagogów i psychologów w budowaniu naukowości pedagogiki przedszkolnej.

Przekaz treści został przeprowadzony w kolejnych częściach i rozdziałach z niezwykłą starannością i rzetelnością, a jego rezultaty doprowadziły do refleksji nad możliwymi i niemożliwymi obszarami tworzenia wiedzy profesjonalnej nauczycieli. Wartość dydaktyczną książki podnosi fakt, że każda z jej sześciu części podzielona jest na rozdziały, a każdy z nich wzbogaca literatura przedmiotowa. Przyswojenie treści ułatwiają pytania utrwalające materiał oraz tematy do refleksji. Autorki prezentują tłumaczenia na język angielski najistotniejszych pojęć omawianych w książce, co stanowi cenny walor związany z potrzebą przyswajania przez polskich studentów i nauczycieli pedagogicznych terminów anglojęzycznych. W literaturze specjalistycznej z zakresu pedagogiki przedszkolnej brakuje pozycji ukazujących w tak całościowy sposób teorię i metodykę wychowania przedszkolnego, dlatego publikacja będzie szczególnie przydatna w kształceniu przyszłych nauczycieli przedszkoli.

Z recenzji prof. dr hab. Bożeny Muchackiej

Od Autorek / 9

Wprowadzenie / 13

Część I. Geneza i rozwój pedagogiki przedszkolnej w Polsce / 17

1. Pierwsze koncepcje edukacji małego dziecka / 19

1.1. Koncepcje edukacji małego dziecka w Oświeceniu / 19

1.2. Koncepcje edukacji małego dziecka w okresie Pozytywizmu / 27

2. Europejskie paradygmaty wychowania przedszkolnego / 44

2.1. Pedagogika przedszkolna Fryderyka Wilhelma Froebla (1782–1852) / 44

2.2. Pedagogika przedszkolna Marii Montessori (1870–1952) / 52

2.3. Pedagogika funkcjonalna Edwarda Claparede (1873–1940) / 61

2.4. Ośrodki zainteresowań Owidiusza Decroly’ego (1871–1932) / 67

3. Polskie koncepcje wychowania przedszkolnego w okresie międzywojennym / 72

3.1. Maria Weryho-Radziwiłłowiczowa (1858–1944) / 75

3.2. Stefania Marciszewska-Posadzowa (1874–1955) / 84

3.3. Natalia Cicimirska (1881–1959) / 89

3.4. Zofia Żukiewiczowa (1881–1956) / 93

3.5. Zofia Bogdanowicz (1897–1976) / 98

3.6. Udział polskich psychologów w budowaniu naukowości pedagogiki przedszkolnej / 102

3.7. Początki naukowej pedagogiki przedszkolnej w Polsce / 117

Część II. Podstawy wychowania przedszkolnego / 125

1. Teoretyczne konteksty wychowania przedszkolnego / 127

1.1. Koncepcje wychowania przedszkolnego / 127

1.2. Modele wychowania przedszkolnego / 128

2. Organizacja wychowania przedszkolnego w Polsce / 134

3. Funkcje i zasady wychowania przedszkolnego / 138

3.1. Funkcje przedszkola wobec dziecka / 138

3.2. Zasady wychowania przedszkolnego / 139

4. Istota programów wychowania przedszkolnego / 152

Część III. Metodyka wychowania przedszkolnego / 157

1. Zabawa jako podstawowa forma aktywności dziecka w wieku przedszkolnym / 159

1.1. Definicje zabawy / 159

1.2. Funkcje zabawy / 162

1.3. Rola nauczyciela przy organizacji zabawy dzieci / 163

1.4. Zabawka w przestrzeni przedszkola / 167

2. Sytuacje edukacyjne i zadania we wspieraniu rozwoju dziecka / 171

2.1. Klasyfikacja metod według Marii Kwiatowskiej / 175

2.2. Klasyfikacja metod w ramach pedagogiki zabawy / 176

2.3. Klasyfikacja metod aktywizujących / 178

2.4. Strategie rozwijające myślenie dzieci / 182

2.5. Tutoring rówieśniczy w przedszkolu / 188

3. Metodyka poszczególnych typów edukacji jako przygotowanie do integrowania wiedzy i umiejętności dzieci / 194

3.1. Dydaktyka twórczości w przedszkolu / 194

3.2. Kształcenie językowe dla dzieci w wieku przedszkolnym / 198

3.3. Koncepcje nauczania czytania i pisania w przedszkolu / 204

3.4. Przedszkolna edukacja matematyczna / 218

3.5. Metodyka edukacji społeczno-przyrodniczej w przedszkolu / 228

3.5.1. Wychowanie społeczno-moralne w przedszkolu / 228

3.5.2. Przedszkolna edukacja przyrodniczo-ekologiczna / 241

3.6. Metodyka edukacji muzycznej w przedszkolu / 248

3.7. Metodyka edukacji plastyczno-technicznej w przedszkolu / 255

3.8. Metodyka edukacji zdrowotnej w przedszkolu / 266

3.9. Edukacja teatralna i drama w przedszkolu / 277

3.10. Edukacja medialna w przedszkolu / 284

3.11. Metodyka nauczania dzieci języka obcego / 291

4. Alternatywne systemy pedagogiczne w przedszkolu / 296

4.1. Metoda Marii Montessori we współczesnych przedszkolach / 296

4.2. Przedszkola waldorfskie / 302

4.3. Plan daltoński w przedszkolu / 308

4.4. Specyfika przedszkoli wielokulturowych i wielojęzycznych / 316

4.5. Przedszkola leśne / 322

5. Problemy adaptacji dziecka do warunków przedszkola / 325

5.1. Czynniki utrudniające dziecku adaptację do warunków przedszkola / 327

5.2. Trudności dziecka w procesie adaptacji do warunków przedszkola / 328

5.3. Warunki sprzyjające adaptacji dziecka do przedszkola / 330

6. Partnerstwo we współpracy nauczycieli i rodziców / 335

6.1. Podstawa prawna współpracy z rodzicami na terenie przedszkola / 335

6.2. Problemy w zakresie współpracy przedstawicieli przedszkola i rodziców / 336

6.3. Czynniki sprzyjające współpracy nauczycieli i rodziców / 338

6.4. Zasady współpracy nauczycieli i rodziców / 339

6.5. Formy współpracy przedszkola i rodziców / 341

Część IV. Diagnoza przedszkolna / 351

1. Definicja i cel diagnozy przedszkolnej / 353

2. Podstawa teoretyczna diagnozy w ujęciu historycznym / 354

3. Współczesna koncepcja diagnozy przedszkolnej / 357

4. Zasady w postępowaniu diagnostycznym / 358

5. Etapy procesu diagnostycznego / 359

6. Funkcje diagnozy / 363

7. Metody procesu diagnostycznego w przedszkolu / 364

8. Sfery rozwojowe dziecka jako przedmiot diagnozy / 376

9. Specyfika diagnozy gotowości dziecka do podjęcia zadań szkolnych / 398

10. Organizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolu / 406

Część V. Przestrzeń edukacyjna w przedszkolu / 417

1. Przestrzeń edukacyjna i jej wybrane cechy / 419

2. Aranżacja przestrzeni materialnej w przedszkolu / 421

3. Zagospodarowanie czasu w przedszkolu / 428

4. Aspekty społecznej przestrzeni edukacyjnej w przedszkolu / 433

Część VI. Nauczyciel wychowania przedszkolnego / 439

1. Współczesne oczekiwania wobec nauczyciela przedszkola / 441

1.1. Kwalifikacje nauczycieli przedszkola / 442

1.2. Postulowane kompetencje nauczycieli przedszkolnych / 446

2. Zarządzanie przez nauczyciela własnym rozwojem zawodowym / 452

2.1. Planowanie własnego rozwoju zawodowego / 453

2.2. Innowacyjność nauczyciela przedszkola / 456

3. Problemy etyczne nauczyciela przedszkola / 460

Źródła portretów / 465

Indeks nazwisk / 467

Indeks rzeczowy / 473