Komparatystyka. Studia literackie – studia kulturowe / Andrzej Hejmej

Książka ta jest próbą diagnozowania kondycji (po)nowoczesnej komparatystyki i zarazem formułowania stojących przed nią zadań w społeczeństwie medialnym, w wielokulturowym świecie. Aktualną sytuację „dyscypliny poza dyscypliną” rozpatruję w możliwie najszerszym świetle, z uwzględnieniem zarówno pierwszych koncepcji pojawiających się w XIX wieku (m.in. propozycje komparatystów francuskich, idea Weltliteratur Goethego, instytucjonalne działania Hugona von Meltzla), jak też najnowszych koncepcji komparatystów zachodnioeuropejskich i amerykańskich (m.in. George’a Steinera, Susan Bassnett, Gayatri Ch. Spivak, Emily Apter, Davida Damroscha). Historia kształtowania się głównych tendencji komparatystyki literackiej objaśniana jest między innymi przy użyciu trzech metafor: wieży Eiffela, World Trade Center oraz wieży Babel. Zmierzenie się z rozmaitymi propozycjami komparatystów, jak również propozycjami badaczy zjawisk intermedialnych oraz interkulturowych prowadzi w konsekwencji do nowego spojrzenia i na samą komparatystykę literacką, i - zwłaszcza - na działanie komparatystyczne (nowy paradygmat myślenia spod znaku komparatystyki kulturowej wiąże się przede wszystkim z odejściem od niegdysiejszego etno- i eurocentryzmu). Nowoczesną komparatystykę pojmuję w rezultacie nie tyle jako wciąż rozszerzany obszar zagadnień i nieograniczoną ekspansję w wymiarze instytucjonalnym, ile jako efekt myślenia, które umożliwia w dzisiejszym świecie „dekolonizację nas samych”, jako praktykę interpretacyjną głęboko osadzoną w codziennej egzystencji. Perspektywa interkulturowości otwiera tym samym nowe horyzonty komparatystyki XXI wieku.

Andrzej Hejmej – pracuje w Katedrze Teorii Literatury Wydziału Polonistyki UJ. Autor książek: Muzyczność dzieła literackiego („Monografie FNP”, Wrocław 2001, wyd. II: Wrocław 2002, wyd. III: Toruń 2012) oraz Muzyka w literaturze. Perspektywy komparatystyki interdyscyplinarnej („Horyzonty Nowoczesności”, Kraków 2008, wyd. II: Kraków 2012), redaktor tomu Muzyka w literaturze. Antologia polskich studiów powojennych (Kraków 2002), współredaktor tomów Intersemiotyczność: Literatura wobec innych sztuk (i odwrotnie). Studia (Kraków 2004) oraz Dysonanse. Twórczość Stefana Kisielewskiego (1911–1991) (Kraków 2011). Publikował m.in. w „Kulturze Współczesnej”, „Pamiętniku Literackim”, „Przestrzeniach Teorii”, „Tekstach Drugich”.

Komparatystyka kulturowa: interpretacja i egzystencja

I. Pro et contra

II. Trzy komparatystyki

III. „Dyscyplina nomadyczna”

Część pierwsza

PERSPEKTYWY NOWOCZESNEJ KOMPARATYSTYKI

Interdyscyplinarność i badania komparatystyczne

I. Uwagi wstępne

II. Wokół interdyscyplinarności

III. Komparatystyka literacka – interdyscyplinarność

IV. Komparatystyka interdyscyplinarna

V. Komparatystyka kulturowa

VI. Konkluzje

Dialogowość i nowa komparatystyka

I. Epoka dialogu

II. Dialogowość: logika relacji

III. Dialogowość: rozumienie

IV. Komparatystyka kulturowa versus etnocentryzm

V. Komparatystyka – inność – „dekolonizacja”

Niestabilność komparatystyki

I. Symptomy „niezdyscyplinowania”

II. Komparatystyka: model nowoczesności

III. (Geo)polityka

IV. Działanie komparatystyczne

Część druga

PRZESTRZENIE INTERMEDIALNOŚCI

Intermedialność i literatura intermedialna

I. Paradygmat intermedialności

II. Reperkusje – nowe literaturoznawstwo

III. Próby teorii

IV. Egzystencja: inter-esse

V. Literatura intermedialna

Tekst intermedialny – reżyserowanie rzeczywistości

(Arw Stanisława Czycza)

I. „Hybryda tekstowa”

II. (Teksto)logiczny splot

III. Tryb intermedialny

IV. Reżyserowanie rzeczywistości

V. Egzystencja

Estetyka intermedialności Stefana Themersona (St. Francis &

The Wolf of Gubbio or Brother Francis’ Lamb Chops)

I. Opera (aperta)

II. W labiryntach awangardy

III. Opera semantyczna

IV. „Pierwotna tragedia”

Część trzecia

INTERKULTUROWOŚĆ I KOMPARATYSTYKA

XXI WIEKU

Interkulturowość – literatura – komparatystyka

I. Uwagi wstępne

II. Od wielokulturowości do interkulturowości

III. W tyglu badań interkulturowych

IV. Komparatystyka i przekład

V. Translacje

Świat nie przedstawiony. Felietonistyka Kisiela

I. „Alchemia” felietonu

II. Umysł kontradykcyjny

III. Zwiedzający Polskę w Centre Pompidou

IV. (Nie)obecność Kisielewskiego

V. Wschód−Zachód – „pomost obrotowy”

VI. „Dziennik duszy”

W „wielokulturowym świecie” Ryszarda Kapuścińskiego

I. Wyjście poza schemat: Fiction – non-fiction

II. Wielokulturowy świat

III. Wielokulturowość czy interkulturowość?

IV. Tożsamość – inny – dialog

V. „Europejczyk zdetronizowany”

Komparatystyka i (inna) historia literatury

I. Iluzja (nie)tożsamości

II. Weltliteratur – nacjonalizm (reperkusje)

III. Reaktywacje: Weltliteratur, literatura światowa

IV. Konstelacje komparatystyczne

V. Pasaże i refrakcje: literatura – „filologia narodowa” –

komparatystyka

Bibliografia

Nota bibliograficzna

Indeks nazwisk

Summary