Polecana publikacja omawia podstawowe założenia metodologiczne procesu diagnostycznego w pracy pedagogicznej oraz próbuje określić zakres kompetencji i obszar badawczy pedagoga. Spór o charakter diagnozy i zakres kompetencyjny między psychologiem a pedagogiem powoduje wycofywanie się pedagogów z działalności diagnostycznej lub ograniczenie ich pracy do diagnostyki edukacyjnej…
Celem publikacji jest uświadomienie przyszłym pedagogom znaczenia diagnostyki w przygotowaniu zawodowym oraz kształtowanie wrażliwości i umiejętności związanych z procesem diagnozowania w pracy terapeutyczno-wychowawczej.
Adresatami książki są studenci kierunków pedagogicznych, nauczycielskich, którzy w przyszłości podejmą pracę pedagogiczną z dziećmi i młodzieżą, stąd w książce posłużono się określeniami „nauczyciel”, „pedagog” – jako osoby dokonujące diagnozy pedagogicznej.
Niniejsza publikacja może też być wykorzystywana przez pedagogów i nauczycieli w samokształceniu i doskonaleniu zawodowym połączonym z kształtowaniem refleksji nad własnym profesjonalizmem zawodowym. Analiza literatury pozwala na pełniejszą ocenę dotychczasowych działań i ich odpowiednią weryfikację. Rozwijanie refleksji zawodowej to istotny element samokształcenia, którego celem jest stałe doskonalenie pracy i zwiększanie jej skuteczności. Autorka ma nadzieję, że książka będzie pomocna w podnoszeniu jakości kształcenia przyszłych kadr pedagogicznych.
Książka podejmuje kilka ważnych obszarów tematycznych pod kątem teoretyczno-pragmatycznym. Jej celem jest zapoznanie z założeniami teoretycznymi procesu diagnozowania oraz przedstawienie praktycznych rozwiązań diagnozy pedagogicznej. Część pierwsza zawiera teoretyczno-metodologiczne podstawy diagnozy w ujęciu określonych teorii i koncepcji badań w obszarze wybranych subdyscyplin pedagogicznych…
Część druga publikacji obejmuje zagadnienia diagnostyki w odniesieniu do wybranych obszarów (środowisk wychowawczych). Analiza możliwości diagnostycznych pedagoga w rozpoznawaniu środowiska rodzinnego, z wykorzystaniem opisanych sposobów poznawania, uwzględnia badania prowadzące do rozpoznania funkcjonowania rodziny i jej wpływu na proces wychowania oraz nauczania. Podkreślenie roli diagnozy pedagogicznej we wczesnym wspomaganiu rozwoju dzieci zagrożonych niepełnosprawnością ma uświadomić pedagogom ich udział w pracach zespołów wczesnego wspomagania i określić działania profesjonalne ukierunkowane na dziecko i jego najbliższe otoczenie (rodzinę). Opis wybranych metod wczesnego diagnozowania dziecka ułatwi planowanie i realizowanie zadań z zakresu wczesnej obserwacji i wczesnego rozpoznawania objawów zaburzeń rozwojowych, przyczyniając się do lepszego przygotowania pedagogów do współpracy z rodzicami. Pokazanie sposobów diagnozy realizowanych przez innych specjalistów ma wartość poznawczą, uświadamia bowiem pedagogom zakres czynności diagnostycznych i przygotowuje do rozumienia oraz właściwego interpretowania treści diagnozy specjalistycznej (medycznej czy psychologicznej).
Książka opisuje również możliwości badania klimatu szkoły i klasy oraz rozpoznawania zjawisk zachodzących wewnątrz grup rówieśniczych, czyli czynności przygotowujących do podejmowania działań diagnostycznych zarówno indywidualnych, jak i grupowych (zespołowych), które mogą być wykorzystywane w opracowaniu programu wychowawczego czy profilaktycznego szkoły.
Publikacja ta jest wynikiem kilkuletniej pracy i doświadczeń zawodowych, ale też dużego zaangażowania osób naukowo zajmujących się tą problematyką.
Wstęp
Część pierwsza
Rozdział 1
Diagnoza i jej znaczenie w pedagogice i naukach społecznych
1.1. Definicje diagnozy – zakresy znaczeniowe i ujęcia modelowe
1.2. Diagnoza i jej rodzaje – różnorodność procesu poznawania
1.3. Obszary diagnozy w wybranych subdyscyplinach pedagogiki
1.3.1. Diagnoza kliniczno-wychowawcza J. Korczaka i jej znaczenie w teorii wychowania
1.3.2. Postępowanie diagnostyczne w pedagogice społecznej
1.3.3. Problem diagnozy w pedagogice resocjalizacyjnej
1.4. Nauczyciel w roli diagnosty – zakres diagnozy szkolnej
1.5. Podsumowanie rozdziału i dyskusja
1.6. Propozycje ćwiczeń praktycznych
1.7. Literatura do rozdziału
Rozdział 2
Założenia teoretyczno-metodologiczne procesu diagnozowania w pedagogice
2.1. Czynności i etapy postępowania diagnostycznego w naukach społecznych
2.2. Proces diagnostyczny jako forma relacji międzyosobowej
2.3. Kompetencje badacza i zasady etycznego postępowania
2.4. Podsumowanie rozdziału i dyskusja
2.5. Propozycje ćwiczeń praktycznych
2.6. Literatura do rozdziału
Rozdział 3
Metodologia badawcza – warsztat diagnostyczny pedagoga
3.1. Podstawowe założenia działalności diagnostycznej
3.2. Charakterystyka podstawowych metod, technik i narzędzi w diagnostyce pedagogicznej
3.2.1. Metoda sondażu diagnostycznego w badaniach pedagogicznych
3.2.2. Metoda indywidualnych przypadków
3.2.3. Podstawowe techniki diagnostyczne w pracy pedagoga – obserwacja, wywiad, ankieta i kwestionariusze
3.2.4. Techniki socjometrii i ich zastosowanie w pracy pedagogicznej
3.2.5. Techniki projekcyjne w badaniu pedagogicznym – możliwości i ograniczenia
3.3. Podsumowanie rozdziału i dyskusja
3.4. Propozycje ćwiczeń praktycznych
3.5. Literatura do rozdziału
Część druga
Rozdział 4
Diagnoza środowiska rodzinnego w ujęciu teoretyczno-metodologicznym
4.1. Rodzina w refleksji badawczej. Przedmiot i cele badań pedagogiki rodziny
4.1.1. Zasady postępowania diagnostycznego w poznawaniu środowiska rodzinnego
4.2. Warsztat badawczy pedagoga w diagnozie rodziny
4.2.1. Wywiad i ankieta jako sposoby zdobywania informacji o rodzinie
4.2.2. Wybrane narzędzia diagnozy – założenia teoretyczne i praktyczne stosowanie
4.2.3. Techniki projekcyjne w rozpoznawaniu sytuacji rodziny
4.3. Przemoc domowa wobec dziecka – dylematy diagnostyczne
4.3.1. Identyfikowanie przemocy w rodzinie badanego
4.3.2. Działania diagnostyczne w rozpoznawaniu zjawiska krzywdzenia dziecka
4.4. Podsumowanie rozdziału i dyskusja
4.5. Propozycje ćwiczeń praktycznych
4.6. Literatura do rozdziału
Rozdział 5
Znaczenie diagnozy we wczesnym wspomaganiu rozwoju dziecka
5.1. Definiowanie pojęcia, jego zakres znaczeniowy, prawny i praktyczny
5.2. Wybrane narzędzia do oceny rozwoju małego dziecka
5.3. Charakterystyka procesu diagnostycznego małego dziecka
5.4. Zadania pedagoga we wczesnym wspomaganiu rozwoju
5.5. Formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej dziecku i rodzinie
5.6. Podsumowanie rozdziału i dyskusja
5.7. Propozycje ćwiczeń praktycznych
5.8. Literatura do rozdziału
Rozdział 6
Poznawanie środowiska szkolnego – wybrane zagadnienia diagnostyczne
6.1. Klimat szkoły i klimat klasy w procesie rozpoznania pedagogicznego
6.1.1. Charakterystyka wybranych sposobów oceny klimatu szkoły i klasy
6.2. Podsumowanie rozdziału i dyskusja
6.3. Propozycje ćwiczeń praktycznych
6.4. Literatura do rozdziału
Rozdział 7
Uczeń w środowisku szkolnym – ocena procesu przystosowania i zachowań problemowych uczniów
7.1. Znaczenie diagnozy w pracy pedagogicznej nauczyciela
7.2. Ocena zaburzeń w przystosowaniu i trudności adaptacyjnych dzieci i młodzieży
7.2.1. Kryteria oceny poziomu przystosowania – opis wybranych narzędzi
7.3. Trudności wychowawcze a zaburzenia zachowania – wątpliwości definicyjne
7.4. Identyfikacja zachowań agresywnych – opis narzędzi pomiaru agresji
7.4.1. Charakterystyka wybranych narzędzi do pomiaru agresji
7.5. Uczeń z ADHD – rozpoznawanie i formy pomocy pedagogicznej
7.6. Diagnozowanie fobii szkolnej – dylematy pedagogiczne
7.7. Podsumowanie rozdziału i dyskusja
7.8. Propozycje ćwiczeń praktycznych
7.9. Literatura do rozdziału