Kobiety w Polsce, 1945–1989: Nowoczesność - równouprawnienie - komunizm / Praca Zbiorowa

Książka śledzi losy kobiet w Polsce lat 1945–1989 na szerokim tle komunizmu i historii powojennej Europy. Oparta o obszerną i najnowszą światową literaturę przedmiotu oraz kwerendy różnorodnych źródeł historycznych, zainteresuje czytelniczki i czytelników pragnących zapoznać się z historią kobiet w komunizmie i historią Polski, szeroko rozumianymi studiami nad problematyką genderową, historią feminizmu i historią społeczną. Przybliża najważniejsze badania i ukazuje znaczenia historii gender/kobiet dla Europy Środkowo-Wschodniej. Porusza zagadnienia aktywności kobiet w polityce, doświadczeń kobiet pracujących w mieście i na wsi, gospodarstwa domowego, ról kobiet w rodzinie, dorastania i awansu edukacyjnego, biopolityki oraz kultury urody. Zostały one zaprezentowane w kontekście tytułowych pojęć nowoczesności i równouprawnienia, aby ukazać komunistyczne projekty kierowane do kobiet na tle doświadczeń drugiej połowy XX wieku w innych krajach.

Z pewnością książka ta ma wszelkie szanse na miano kanonicznej historii kobiet powojennej Polski i nie dlatego, że dostarcza gotowych odpowiedzi, ale właśnie dlatego, że wskazuje na konieczność stawiania nowych pytań, kwestionowania utrwalonych schematów myślowych, rewizji dotychczasowej wiedzy.
[z recenzji dr Dobrochny Kałwy]

Książka jest świetnie napisana, lekkim językiem dyskutuje czasem bardzo skomplikowane tematy. (…) Bardzo interesujące są analizy źródeł, które pozwalają prześledzić myślenie autorów oraz ich metody pracy ze źródłami. Dużym atutem tej pracy jest bogactwo cytatów i indywidualnych historii, które pozwalają zrozumieć życiowe dylematy czy problemy.
[z recenzji dr Anny Müller]

Wstęp

Pojęcia

Źródła

Zagadnienia

Podziękowania

1. Gender, historia i komunizm (Małgorzata Fidelis)

Uwagi wstępne

Płeć jako kategoria analizy historycznej

Płeć komunizmu?

Kobiety i komunizm w Europie Środkowo-Wschodniej

Uwagi końcowe

2. Droga do władzy? Kobiety w polityce (Piotr Perkowski)

Uwagi wstępne

Powojnie. Bez męskiego ramienia

Stalinizm. Kobiety przędą rewolucję

Odwilż. Szeregi aktywistek topnieją

„Globalne lata sześćdziesiąte”

Strajk kobiecy

Gierkowska dekada 1970–1980. Zmierzch polityki równouprawnienia

Opozycjonistki. Dylematy równouprawnienia

Uwagi końcowe

3. Równouprawnienie czy konserwatywna nowoczesność? Kobiety pracujące (Małgorzata Fidelis)

Uwagi wstępne

Krótka historia pracy kobiet

Czy kobieta może być górnikiem? Regulacja i wykluczenie

Migracje i prostytucja

Od nowych zawodów do nowych podziałów

Czy kobieta może być inżynierem? Dylematy ról płciowych po stalinizmie

Matka czy pracownica? Praca zawodowa kobiet w późnym komunizmie

W domu i na roli. Praca kobiet wiejskich

Uwagi końcowe

4. Nowoczesna gospodyni. Kobiety w gospodarstwie domowym (Piotr Perkowski, Katarzyna Stańczak-Wiślicz)

Uwagi wstępne

Koniunktury dla gospodarstwa domowego

Podwójne obciążenie kobiet

Ludwiku do rondla? Pomoc „kobiecie pracującej”

Agentki modernizacji. Komitet Gospodarstwa Domowego i koła gospodyń wiejskich

Jak dostać odkurzacz

„Wenus z patelnią”. Gotowanie w gospodarstwie domowym

Pułapka zarządzania

Uwagi końcowe

5. „…być dziewczyną”. Wychowanie, dorastanie i edukacja dziewcząt (Katarzyna Stańczak-Wiślicz)

Uwagi wstępne

Krótka historia badań nad dziewczętami

Panienki, dziewczyny, nastolatki

Od dziecka do dziewczyny

„Dziewczęta na rozdrożu”. Wzory dorastania, problemy i konflikty

Szkoła koedukacyjna i laicka

Dla domu czy dla świata? Bariery awansu edukacyjnego dziewcząt

Ze służby do szkoły

Feminizacja studiów – lęki i rzeczywistość

„Daleko od domu”. Internat, bursa, dom studencki

Co robić po szkole? Czas wolny i rozrywki dziewcząt

Powszechna Organizacja „Służba Polsce” i Ochotnicze Hufce Pracy. Mobilizacja i dziewcząt i uzupełnianie luk systemu edukacyjnego

Uwagi końcowe

6. Kobieta wobec rodziny (Barbara Klich-Kluczewska)

Uwagi wstępne

Wzorce. Emancypacja domowa

Prawo. Równość, świeckość, partnerstwo

Demografia. Niech żyje młodość!

Rewolucja emocjonalna w M2

Obywatelka Matka

Matka pracująca kontra matka na pełny etat

Uwagi końcowe

7. Obiekty biopolityki? Zdrowie, reprodukcja i przemoc (Barbara Klich-Kluczewska, Piotr Perkowski)

Uwagi wstępne

Dla kogo opieka medyczna?

Medykalizacja ciąży

Z domu do szpitala. Medykalizacja porodu

„Dziecioobfity socjalizm”

Stosunek przerywany kalendarzykiem

Aborcje

Sztuka kochania

Przemoc seksualna

Prostytucja. Między przemocą a „profesją, która nie budzi najmniejszej wątpliwości”

Uwagi końcowe

8. Piękne i zaradne: Rytuały ciała, moda i uroda (Małgorzata Fidelis, Katarzyna Stańczak-Wiślicz)

Uwagi wstępne

Krótka historia kultury urody

Sukienki z UNRRA

Uroda traktorzystki

Narodziny „kociaka”

Królowe piękności

Instruktarze urody

Dyscyplinowanie ciała. Walka z nadwagą

Zrób to sam(a)

Uwagi końcowe

Zakończenie

Spis ilustracji

Bibliografia

Indeks nazwisk