Książka śledzi losy kobiet w Polsce lat 1945–1989 na szerokim tle komunizmu i historii powojennej Europy. Oparta o obszerną i najnowszą światową literaturę przedmiotu oraz kwerendy różnorodnych źródeł historycznych, zainteresuje czytelniczki i czytelników pragnących zapoznać się z historią kobiet w komunizmie i historią Polski, szeroko rozumianymi studiami nad problematyką genderową, historią feminizmu i historią społeczną. Przybliża najważniejsze badania i ukazuje znaczenia historii gender/kobiet dla Europy Środkowo-Wschodniej. Porusza zagadnienia aktywności kobiet w polityce, doświadczeń kobiet pracujących w mieście i na wsi, gospodarstwa domowego, ról kobiet w rodzinie, dorastania i awansu edukacyjnego, biopolityki oraz kultury urody. Zostały one zaprezentowane w kontekście tytułowych pojęć nowoczesności i równouprawnienia, aby ukazać komunistyczne projekty kierowane do kobiet na tle doświadczeń drugiej połowy XX wieku w innych krajach.
Z pewnością książka ta ma wszelkie szanse na miano kanonicznej historii kobiet powojennej Polski i nie dlatego, że dostarcza gotowych odpowiedzi, ale właśnie dlatego, że wskazuje na konieczność stawiania nowych pytań, kwestionowania utrwalonych schematów myślowych, rewizji dotychczasowej wiedzy.
[z recenzji dr Dobrochny Kałwy]
Książka jest świetnie napisana, lekkim językiem dyskutuje czasem bardzo skomplikowane tematy. (…) Bardzo interesujące są analizy źródeł, które pozwalają prześledzić myślenie autorów oraz ich metody pracy ze źródłami. Dużym atutem tej pracy jest bogactwo cytatów i indywidualnych historii, które pozwalają zrozumieć życiowe dylematy czy problemy.
[z recenzji dr Anny Müller]
Wstęp
Pojęcia
Źródła
Zagadnienia
Podziękowania
1. Gender, historia i komunizm (Małgorzata Fidelis)
Uwagi wstępne
Płeć jako kategoria analizy historycznej
Płeć komunizmu?
Kobiety i komunizm w Europie Środkowo-Wschodniej
Uwagi końcowe
2. Droga do władzy? Kobiety w polityce (Piotr Perkowski)
Uwagi wstępne
Powojnie. Bez męskiego ramienia
Stalinizm. Kobiety przędą rewolucję
Odwilż. Szeregi aktywistek topnieją
„Globalne lata sześćdziesiąte”
Strajk kobiecy
Gierkowska dekada 1970–1980. Zmierzch polityki równouprawnienia
Opozycjonistki. Dylematy równouprawnienia
Uwagi końcowe
3. Równouprawnienie czy konserwatywna nowoczesność? Kobiety pracujące (Małgorzata Fidelis)
Uwagi wstępne
Krótka historia pracy kobiet
Czy kobieta może być górnikiem? Regulacja i wykluczenie
Migracje i prostytucja
Od nowych zawodów do nowych podziałów
Czy kobieta może być inżynierem? Dylematy ról płciowych po stalinizmie
Matka czy pracownica? Praca zawodowa kobiet w późnym komunizmie
W domu i na roli. Praca kobiet wiejskich
Uwagi końcowe
4. Nowoczesna gospodyni. Kobiety w gospodarstwie domowym (Piotr Perkowski, Katarzyna Stańczak-Wiślicz)
Uwagi wstępne
Koniunktury dla gospodarstwa domowego
Podwójne obciążenie kobiet
Ludwiku do rondla? Pomoc „kobiecie pracującej”
Agentki modernizacji. Komitet Gospodarstwa Domowego i koła gospodyń wiejskich
Jak dostać odkurzacz
„Wenus z patelnią”. Gotowanie w gospodarstwie domowym
Pułapka zarządzania
Uwagi końcowe
5. „…być dziewczyną”. Wychowanie, dorastanie i edukacja dziewcząt (Katarzyna Stańczak-Wiślicz)
Uwagi wstępne
Krótka historia badań nad dziewczętami
Panienki, dziewczyny, nastolatki
Od dziecka do dziewczyny
„Dziewczęta na rozdrożu”. Wzory dorastania, problemy i konflikty
Szkoła koedukacyjna i laicka
Dla domu czy dla świata? Bariery awansu edukacyjnego dziewcząt
Ze służby do szkoły
Feminizacja studiów – lęki i rzeczywistość
„Daleko od domu”. Internat, bursa, dom studencki
Co robić po szkole? Czas wolny i rozrywki dziewcząt
Powszechna Organizacja „Służba Polsce” i Ochotnicze Hufce Pracy. Mobilizacja i dziewcząt i uzupełnianie luk systemu edukacyjnego
Uwagi końcowe
6. Kobieta wobec rodziny (Barbara Klich-Kluczewska)
Uwagi wstępne
Wzorce. Emancypacja domowa
Prawo. Równość, świeckość, partnerstwo
Demografia. Niech żyje młodość!
Rewolucja emocjonalna w M2
Obywatelka Matka
Matka pracująca kontra matka na pełny etat
Uwagi końcowe
7. Obiekty biopolityki? Zdrowie, reprodukcja i przemoc (Barbara Klich-Kluczewska, Piotr Perkowski)
Uwagi wstępne
Dla kogo opieka medyczna?
Medykalizacja ciąży
Z domu do szpitala. Medykalizacja porodu
„Dziecioobfity socjalizm”
Stosunek przerywany kalendarzykiem
Aborcje
Sztuka kochania
Przemoc seksualna
Prostytucja. Między przemocą a „profesją, która nie budzi najmniejszej wątpliwości”
Uwagi końcowe
8. Piękne i zaradne: Rytuały ciała, moda i uroda (Małgorzata Fidelis, Katarzyna Stańczak-Wiślicz)
Uwagi wstępne
Krótka historia kultury urody
Sukienki z UNRRA
Uroda traktorzystki
Narodziny „kociaka”
Królowe piękności
Instruktarze urody
Dyscyplinowanie ciała. Walka z nadwagą
Zrób to sam(a)
Uwagi końcowe
Zakończenie
Spis ilustracji
Bibliografia
Indeks nazwisk