Zofia Lipecka. Labirynty sztuki / Eleonora Jedlińska

Zofia Lipecka. Labirynty sztuki to książka poświęcona twórczości polsko-francuskiej artystki od lat siedemdziesiątych XX wieku mieszkającej i tworzącej w Paryżu. Autorka z bogatego dorobku malarki, obejmującego niemal czterdzieści lat, w kolejnych rozdziałach przedstawiła najistotniejsze punkty „zwrotne” jej twórczości, sytuując sztukę Lipeckiej w zmiennych zależnościach teoretyczno-filozoficznych. Publikacja jest efektem długoletniej przyjaźni, więzi intelektualnej i emocjonalnej, wspólnych doświadczeń, rozmów, dyskusji łączących artystę z krytykiem sztuki. Analizowane przez autorkę prace Lipeckiej odnoszone są do jej pojmowania rzeczywistości, do określonej historii, w której powstają znaczenia i dzieją się motywujące ją wydarzenia. „Lektura książki pozwala podążać czytelnikowi za twórczością artystki, patrzeć na wybrane dzieła, zagłębiać się w myśli, które im towarzyszą, przeżywać związane z nimi emocje, zastanawiać się, pytać i – niemal natychmiast – znajdować odpowiedź na rodzące się wątpliwości” – pisał Andrzej Turowski w liście do autorki. Słowo pisane stało się ekwiwalentem obrazu. Praca napisana językiem współczesnej humanistyki (filozofii, historii sztuki, religioznawstwa), pozwalającym opisać i interpretować sztukę, wskazu je osadzenie rozprawy wśród pojęć historii idei. Jest on ponadto spójny z „rzeczywistością obrazową” będącą przedmiotem rozważań. Mimo bogactwa odniesień tekst nie dominuje nad malarstwem, „pozostawia to, co ukryte, ukrytym, starając się jednak zbliżyć do nigdy niewyjaśnionego sedna twórczości, dążąc jednocześnie do zrozumienia motywacji etycznych i metafizycznych, estetycznych i politycznych, które dzieła sztuki w sobie zawiera ją”. Taka perspektywa pozwala działalność artystyczną związać ze wspólnotową odpowiedzialnością. „Zofię Lipecką odnajdujemy w lekturze tej książki jako artystkę kompletną – wrażliwą, zainteresowaną człowiekiem we współczesnym świecie; jego kondycją w codzienności – traumie post-pamięci wojny i Zagłady, a także uwikłaniami w aktualne scenariusze polityczne – łącznie z wojną na Ukrainie”.

Wprowadzenie 7

Rozdział 1. Myślenie symboliczne – znaki i idee 19

1.1. Język symboli i archetypów 61

Rozdział 2. Archetypy labiryntu / spirali – droga od / droga do 75

2.1. Obraz – spirala – labirynt (fotografia) 89

Rozdział 3. Fraktale 101

3.1. Fraktale – nieskończoność, powtarzalność i podobieństwo 106

3.2. Fraktale i natura – obraz zorganizowany 118

Rozdział 4. Natura – wzrost, ruch, symetria 123

4.1. Biotopie – ekologia XXI wieku 128

4.2. Malarstwo jako odbicie świata 155

Rozdział 5. Ślady – petroglify i piktogramy 167

Rozdział 6. Lustro jako odbicie świata 177

Rozdział 7. Narkotyczna natura Narcyza – Intérieur Témoin 189

Rozdział 8. Postpamięć / bycie i nieobecność 199

8.1. Po Jedwabnem, czyli „pamięć nieprzyswojona” 202

8.2. Nieostrość obrazu 207

8.3. Projekt Treblinka (2004…). Pamięć – fotografia – dokument. Fotografia i malarstwo 209

8.4. Oczy warszawskiego getta 229

Rozdział 9. Comment peindre en temps de guerre? / Jak malować w czasie wojny? 239

Zakończenie 261

Podziękowania 267

Bibliografia 269

Indeks osób 283

Spis ilustracji 291

Summary 297

Résumé 305