Paradygmat polskiego romantyzmu w uniwersum filmowym / Krzysztof Kopczyński

Tematem książki jest relacja film – filozofia – paradygmat polskiego romantyzmu. Autor uwzględnia uwarunkowania historyczne, a także współzależność filozofii i filmu oraz myśli i filmu. Konfrontuje triadę romantycznego myślenia o egzystencji: melancholia – tragizm – ironia romantyczna z rozwiązaniami wykorzystanymi przez polskich filmowców. W książce znajdują się interpretacje scen i sekwencji z filmów Kuby Czekaja, Macieja Drygasa, Andrzeja Jakimowskiego, Jana Komasy, Marka Koterskiego, Pawła Pawlikowskiego, Wojciecha Smarzowskiego, Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Zanussiego, Edwarda Żebrowskiego i Andrzeja Żuławskiego. Dominującym przedmiotem tych interpretacji jest śmierć, zwłaszcza samobójcza, traktowana jako skrajny przykład zastosowania paradygmatu romantycznego.
Książka wykorzystuje prace Marii Janion i polskich filmoznawców: Alicji Helman, Marcina Marona, Andrzeja Zalewskiego. Ważne są w niej odwołania do prac filozofów i filmoznawców aktywnych w obszarze międzynarodowym: Roberta Sinnerbrinka z jego romantyczną „film-filozofią”, Richarda Allena, Stanleya Cavella, Paula Coatesa, Gillesa Deleuze’a, Daniela Framptona, Bernda Herzogenratha, Johna Mullarkeya, Davida N. Rodowicka, Richarda Rorty’ego.
Autor spogląda na paradygmat romantyczny także jako na zjawisko z dziedziny epistemologii. Ważne są dla niego praca wyobraźni, subiektywizm będący kontynuacją romantycznego indywidualizmu i osiągany dzięki ironii romantycznej dystans, który może służyć poznaniu, ale także zakwestionowaniu jego sensu. Daje nową odpowiedź na pytanie, czy paradygmat polskiego romantyzmu może ożywić film polski i wspomóc badania nad nim. A także – jak film może zmienić rozumienie paradygmatu i jego roli w kulturze.

Podziękowania

Wprowadzenie. CEL KSIĄŻKI, STRUKTURA I OGRANICZENIA

Część I. PARADYGMAT ROMANTYCZNY, CZYLI „NIEWYCZERPYWALNE BOGACTWO ZNACZEŃ”

1. Paradygmat romantyczny według Marii Janion – próba podsumowania

1.1. Od narodzin do zmierzchu

1.2. Problemy z opisem

1.3. W uniwersum rodzących się upiorów

2. Pogranicza i rozszerzenia

2.1. Świat poznawany i świat rzeczywisty

2.2. O władzy wyobraźni

2.3. Nowa teoria ironii artystycznej

2.4. Powrót do rzeczy. Paradygmat romantyczny i paradygmat fenomenologiczny

2.5. Dygresja. O spojrzeniu Mickiewiczowskiego Pielgrzyma

3. Współczesna wizja paradygmatu polskiego romantyzmu

Część II. PARADYGMAT POLSKIEGO ROMANTYZMU A FILM – STUDIUM KONCEPCYJNE

4. Film jako filozofia – wybrane ujęcia problemu

4.1. „Nieprzerwany komentarz do krótkiego tekstu filozofii”

4.2. Idee i fantazje

5. Romantyzm i kino – trzy perspektywy

5.1. Filmowe myśli Marii Janion

5.2. „Idee i wyobrażenia romantyczne w filmach polskich reżyserów 1947–1990”

5.3. W stronę romantycznej filozofii filmu

6. Film w świecie paradygmatów

6.1. O paradygmatycznych skłonnościach filmu

6.2. Filmowe upodobania paradygmatu romantycznego

6.3. Dodatek. Co to jest „film polski”?

Część III. SZKICE ZE ŚMIERCIĄ W TLE

7. Choroba epidemiczna

7.1. Melancholijny paradygmat romantycznego samobójstwa

7.2. Wołanie o pomoc

7.3. Orientacja tragiczna

7.4. „Tak został wychowany naród polski”

8. „Ważniejsze niż to, co jest naprawdę”

Epilog. CZEKAJĄC NA KRÓLA-DUCHA

Nota wydawnicza

Bibliografia

Summary

Lista ilustracji

Indeks filmów

Indeks osób