Michał Sokolnicki – działacz niepodległościowy, historyk i dyplomata, współpracownik Józefa Piłsudskiego – opisuje drogę, jaką przeszło jego pokolenie i on sam od przełomu wieku do odzyskania niepodległości. Pojawiają się tu: antycarska konspiracja, PPS, Związek Strzelecki, I wojna światowa, Legiony, tajne misje w służbie odradzającej się Polski. Autor kreśli wyrazisty obraz formacji, dla której istniał tylko jeden cel – Niepodległa, a też jeden do niej przewodnik – Piłsudski.
„Zamierzyliśmy zmienić mapę Europy, stanęliśmy przeciwko woli narodów, myśleliśmy złamać bieg logiczny zdarzeń. W świecie zmechanizowanej rutyny, spowszedniałej taniości i opasłych wygód, byliśmy jedynymi fanatykami wojny. Wierzyliśmy w mickiewiczowską wojnę ludów, w odkupienie męczeńskiej narodowości – i społeczeństwo wytlałych zamiarów mieliśmy zniszczyć, aby wykuć wolę boju. I był pośród nas człowiek, któremu uwierzyliśmy wszyscy, że wolę martwą w narodzie zbudzi. […]
Piłsudski, wielki rachmistrz, grał na stawkę ludzi. W roku 1906 stawką była organizacja, partia, w dziesięć lat potem, w 1916 – wojsko, naród. W jednym i w drugim wypadku czynna Polska była jedną kroplą biegnącą skroś uśpione morze. Więc Piłsudski nie dbał o ludzi, stronnictwa, idee, szukał, by obudzić, bierność mas. Tymczasem wciąż «pracowała dla nas Historia»”.
Michał Sokolnicki
Od Wydawcy
Zbigniew Gluza
Rozdział I. Lata 1896–1904
Rozdział II. Lata 1904–1905
Rozdział III. Lata 1906–1907
Rozdział IV. Lata 1907–1912
Rozdział V. Lata 1912–1913
Rozdział VI. Styczeń–lipiec 1914
Rozdział VII. Sierpień–wrzesień 1914
Rozdział VIII. Październik–grudzień 1914
Rozdział IX. Rok 1915
Rozdział X. Rok 1916
Rozdział XI. Rok 1917
Rozdział XII. Rok 1918
Rozdział XIII. Rok 1919
Spis źródeł
Nota edytorska
Posłowie
Krzysztof Kloc