Zasada proporcjonalności w prawie autorskim w Unii Europejskiej / Ryszard Markiewicz

Zasada proporcjonalności została określona w Traktacie o Unii Europejskiej. Oznacza ona, że działania podejmowane przez instytucje unijne muszą następować w określonych granicach:
• muszą być odpowiednie, by doprowadzić do zamierzonego celu,
• muszą być konieczne, by doprowadzić do zamierzonego celu,
• nie mogą nakładać na osoby fizyczne nadmiernego obciążenia w stosunku do zamierzonego celu.

Publikacja przedstawia przede wszystkim stosowanie zasady proporcjonalności w kontekście poszanowania Karty Praw Podstawowych w przypadkach rozwiązań prawnoautorskich wpływających na ograniczanie korzystania z podstawowych praw i wolności. Autor szczegółowo omawia wagę tej zasady dla tworzenia i intepretowania prawa.

W opracowaniu zaprezentowano m.in. następujące zagadnienia:
• rozumienie zasady proporcjonalności,
• jej funkcje i sposoby wykorzystywania,
• relacje do takich problemów jak nadużycie prawa czy test trójstopniowy,
• prawotwórcze skutki stosowania zasady proporcjonalności,
• ujęcie tej zasady na gruncie dyrektywy 2019/790.

Książka jest przeznaczona dla sędziów, adwokatów, radców prawnych oraz pracowników naukowych wydziałów prawa zajmujących się omawianą tematyką.

Wykaz skrótów | str. 9

Wprowadzenie | str. 13

Rozdział I

Rozumienie zasady proporcjonalności | str. 25

1.1.   Zasada proporcjonalności w prawie Unii Europejskiej – uwagi ogólne | str. 25

1.2. Jedna czy dwie proporcjonalności? | str. 37

1.3. Zasada proporcjonalności w prawie unijnym, europejskim i polskiej Konstytucji  | str. 42

Rozdział II

Funkcje i reguły stosowania zasady proporcjonalności | str. 51

2.1. Funkcje i sfery stosowania zasady proporcjonalności  | str. 51

2.1.1. Sposoby wykorzystywania zasady proporcjonalności | str. 51

2.1.2. Funkcje zasady proporcjonalności | str. 55

2.1.3. Schemat stosowania zasady proporcjonalności w prawie autorskim w Unii Europejskiej | str. 58

2.1.3.1. Tworzenie przepisów prawa Unii Europejskiej i transponujących je do prawa krajowego | str. 58

2.1.3.2. Weryfikacja przez Trybunał Sprawiedliwości zgodności prawa Unii Europejskiej z zasadą proporcjonalności | str. 59

2.1.3.3. Interpretacja przez Trybunał Sprawiedliwości przepisów prawa Unii Europejskiej | str. 62

2.1.3.4. Badanie zgodności prawa krajowego z prawem Unii Europejskiej przez Trybunał Sprawiedliwości i sądy krajowe | str. 63

2.1.3.5. Interpretacja prawa krajowego przez sądy krajowe  | str. 64

2.2. Pełna i minimalna harmonizacja przewidziana w dyrektywach a zasada proporcjonalności | str. 64

2.3. Obowiązek poszanowania „istoty praw podstawowych” | str. 70

2.4. Znaczenie „wymienienia” zasady proporcjonalności w dyrektywie | str. 74

2.5. Zasada proporcjonalności i autonomiczne pojęcie prawa Unii Europejskiej  | str. 79

2.6. Zasada proporcjonalności i test trójstopniowy | str. 82

2.7. Zasada proporcjonalności i nadużycie prawa  | str. 84

2.8. Zasady stosowania zasady proporcjonalności w stosunkach horyzontalnych | str. 94

2.8.1. Uwagi ogólne | str. 94

2.8.2. Zasada proporcjonalności w orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości | str. 103

2.8.3. Unijna zasada proporcjonalności w krajowych orzeczeniach sądowych | str. 114

2.9. Prawotwórcze skutki stosowania zasady proporcjonalności | str. 119

Rozdział III

Zasada proporcjonalności w dyrektywie 2019/790 | str. 127

3.1. Uwagi ogólne | str. 127

3.2. Prawo pokrewne wydawców prasy | str. 132

3.3. Art. 17 dyrektywy 2019/790 a zasada proporcjonalności | str. 137

3.3.1. Uwagi ogólne | str. 137

3.3.2. Wytyczne dotyczące art. 17 dyrektywy 2019/790 (Wytyczne) | str. 141

3.3.3. Opinia Rzecznika Generalnego Henrika Saugmandsgaarda Øe w sprawie C-401/19 (opinia) | str. 144

3.3.4. Wyrok TS w sprawie C-401/19 | str. 149

3.3.4.1. Treść wyroku | str. 149

3.3.4.2. Prawa podstawowe uwzględniane przy stosowaniu zasady proporcjonalności | str. 150

3.3.4.3. Proporcjonalne czy nieproporcjonalne ograniczenie praw użytkowników internetu w art. 17? | str. 151

3.3.4.4. Wykładnia interpretacyjno-weryfikująca o charakterze modyfikującym | str. 155

3.3.4.5. Poprawna lokalizacja ograniczeń praw podstawowych w aktach normatywnych w świetle zasady proporcjonalności | str. 158

3.3.4.6. Istotny mankament rozstrzygnięcia Trybunału Sprawiedliwości  | str. 165

3.3.4.7. Ogólne znaczenie wyroku Trybunału Sprawiedliwości  | str. 167

3.3.4.8. Art. 17 i zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej | str. 170

3.3.4.9. Zasada proporcjonalności jako podstawa tworzenia nowej postaci dozwolonego użytku lub zbliżonego mechanizmu | str. 175

3.3.4.10. Podsumowanie i uwagi końcowe  | str. 178

3.3.5. Polska transpozycja art. 17 | str. 181

3.3.5.1. Projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw z 6.06.2022 r. (projekt I) | str. 181

3.3.5.2. Projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw z 7.11.2022 r. (projekt II) | str. 186

3.4. Prawo do godziwego wynagrodzenia twórców w ramach umów o eksploatację | str. 189

3.4.1. Uwagi ogólne | str. 189

3.4.2. Prawo do proporcjonalnego wynagrodzenia | str. 191

3.4.3. Transpozycja prawa do proporcjonalnego wynagrodzenia do prawa polskiego | str. 192

Rozdział IV

Zasada proporcjonalności wobec pozaunijnych elementów polskiego prawa autorskiego – aneks  | str. 197

Wnioski  | str. 201

Bibliografia  | str. 209