Wyniki prac badawczych w obrocie cywilnoprawnym / Adrian Niewęgłowski

Prezentowana monografia jest pierwszym kompleksowym opracowaniem problematyki cywilnoprawnego obrotu wynikami prac badawczych. Zawiera analizę wielu ważnych zagadnień prawnych, takich jak status wyników prac badawczych w prawie własności intelektualnej, realizacja prac badawczych na podstawie umów o prace badawcze i porozumień kooperacyjnych czy konkursy i udzielanie zamówień publicznych na prace badawcze. Autor, analizując te zagadnienia w świetle polskiego ustawodawstwa, nie pomija również kwestii związanych ze specyfi ką obrotu pracami badawczymi w prawie Unii Europejskiej. Praca uwzględnia przygotowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego tzw. pakiet ustaw reformujących naukę, które wchodzą w życie w październiku 2010 r. W książce wykorzystano nie tylko literaturę dotyczącą poruszanych kwestii, ale również orzecznictwo polskich sądów cywilnych, administracyjnych, Trybunału Konstytucyjnego i Urzędu Patentowego, co stanowi ważną ilustrację przedstawianych problemów praktycznych. Publikacja jest jednak nie tylko wynikiem analizy teoretycznej, lecz także empirycznych badań autora, przede wszystkim nad umownym obrotem pracami badawczymi. Może ona stanowić interesującą propozycję tak dla teoretyków, jak i praktyków prawa, a także zainteresować przedstawicieli środowisk akademickich oraz przedsiębiorców, którzy stykają się w codziennej pracy z zagadnieniami obrotu wynikami prac badawczych.

Wykaz skrótów 13
Wstęp 19
Rozdział I Funkcjonowanie pojęcia "prace badawcze" w doktrynie i przepisach prawa 27
1. Uwagi ogólne 27
2. Pozaprawne pojęcie prac badawczych 29 2.1. Praca badawcza jako czynność i przedmiot 29 2.2. Prace badawcze a prace naukowe 32 2.3. Znaczenie pozaprawnego pojęcia "prace badawcze" dla terminologii prawniczej 35
3. Ochrona prac badawczych jako twórczości naukowej 37 3.1. Zakres ochrony twórczości naukowej w ramach przepisów kodeksu cywilnego o dobrach osobistych 37 3.2. Zasada wolności badań naukowych w Konstytucji RP 43 3.3. Dorobek naukowy w świetle przepisów o dobrach osobistych 48
4. Rodzaje prac badawczych 50 4.1. Normatywne rodzaje prac badawczych 50 4.2. Doktrynalne rozróżnienia w ramach pojęcia "prace badawcze" 54
5. Prace badawcze a pokrewne rodzaje prac 62 5.1. Prace badawcze a prace projektowe 62 5.2. Prace badawcze a prace wdrożeniowe 64
Rozdział II Działalność badawczo-rozwojowa jednostek naukowych 66
1. Uwagi ogólne 66
2. Jednostki naukowe w prawie polskim 68 2.1. Pojęcie prawne jednostki naukowej 68 2.2. Charakterystyka poszczególnych jednostek naukowych 70 2.2.1. Podstawowe jednostki organizacyjne uczelni 70 2.2.2. Placówki naukowe/jednostki naukowe Polskiej Akademii Nauk 72 2.2.3. Jednostki badawczo-rozwojowe/instytuty badawcze 74 2.2.4. Międzynarodowe instytuty naukowe 77 2.2.5. Jednostki organizacyjne posiadające status jednostki badawczo-rozwojowej 79 2.2.6. Polska Akademia Umiejętności 80 2.2.7. Centra badawczo-rozwojowe 81 2.2.8. Inne jednostki naukowe 85
3. Geneza i ewolucja podstaw prawnych i ekonomicznych działalności badawczej 89 3.1. Kształtowanie się modeli działalności badawczej na świecie 89 3.1.1. Amerykański model działalności badawczej 89 3.1.2. Europejski model działalności badawczej 92 3.2. Działalność badawcza w Polsce 97 3.2.1. Rozwój zaplecza badawczego w Polsce 97 3.2.2. Aktualny stan działalności badawczej w Polsce 100
4. Działalność badawcza a działalność gospodarcza jednostek naukowych 103 4.1. Zakres działalności badawczej jednostek naukowych 103 4.2. Działalność gospodarcza jednostek naukowych 107 4.2.1. Pojęcie działalności gospodarczej 107 4.2.2. Formy uczestnictwa jednostek naukowych w wykonywaniu działalności gospodarczej 112 4.2.3. Działalność gospodarcza jednostek naukowych a status przedsiębiorcy 117
5. Eksperymentalne wykorzystanie cudzej własności przemysłowej w działalności badawczej 120
Rozdział III Status wyników prac badawczych w prawie własności intelektualnej 123
1. Uwagi ogólne 123
2. Wynik prac badawczych jako dobro prawne 128 2.1. Wynik prac badawczych a konstrukcje cywilistyczne dóbr niematerialnych 128 2.2. Wynik prac badawczych jako przedmiot o charakterze intelektualnym 139 2.3. Pozytywny wynik prac badawczych 140 2.3.1. Twórczy charakter rozwiązań naukowych 143 2.3.2. Nowość rozwiązań naukowych 147 2.3.3. Zupełność rozwiązań naukowych 148 2.3.4. Zdolność do komercjalizacji rozwiązań naukowych a zakazy prac badawczych 149
3. Wynik prac badawczych a osiągnięcie naukowe 154
4. Porównanie pozytywnych wyników prac badawczych z dobrami niematerialnymi 160 4.1. Pozytywny wynik prac badawczych a wynalazek 161 4.1.1. Rozwiązanie naukowe a wynalazek w znaczeniu ogólnym 161 4.1.2. Rozwiązanie naukowe a przesłanki zdolności patentowej 165 4.2. Pozytywne wyniki prac badawczych a niektóre przedmioty prawa autorskiego 170 4.2.1. Rozwiązanie naukowe a utwór naukowy 170 4.2.2. Rozwiązanie naukowe a program komputerowy 177 4.2.3. Rozwiązanie naukowe a wydanie naukowe i krytyczne 180 4.3. Pozytywny wynik prac badawczych a know-how 183
Rozdział IV Obrót pracami badawczymi na podstawie umowy 187
1. Uwagi ogólne 187
2. Wykonawca jako strona umowy o prace badawcze 189 2.1. Wykonawca prac badawczych jako profesjonalista 189 2.2. Wielość podmiotów po stronie wykonawcy prac badawczych 192 2.2.1. Znaczenie prawne wielości podmiotów w zobowiązaniu 192 2.2.2. Charakter prawny więzi cywilnoprawnej między wykonawcami 193
3. Świadczenie wykonawcy w umowie o prace badawcze 194 3.1. Istota świadczenia prac badawczych 194 3.1.1. Pojęcie świadczenia 194 3.1.2. Świadczenie wykonawcy na tle ogólnych warunków umów o prace badawcze 196 3.1.3. Świadczenie wykonawcy prac badawczych w świetle obowiązujących przepisów prawnych 199 3.1.4. Osobisty charakter świadczenia prac badawczych 205 3.2. Przedmiot świadczenia w umowie o prace badawcze 209 3.2.1. Dokumentacja techniczna jako przedmiot świadczenia wykonawcy prac badawczych 209 3.2.2. Dokumentacja techniczna a przedmiot świadczenia w umowie o dzieło 211
4. Należyte wykonanie prac badawczych 216
5. Odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie prac badawczych 219 5.1. Zakres odpowiedzialności wykonawcy prac badawczych 219 5.2. Zakres obowiązku odszkodowawczego wykonawcy prac badawczych 223 5.3. Odpowiedzialność za nieterminowe wykonanie prac badawczych 224 5.4. Odpowiedzialność wykonawcy za wady fizyczne i prawne prac badawczych 228 5.4.1. Pojęcie wady prac badawczych 228 5.4.2. Zasady odpowiedzialności za wady prac badawczych 233 5.5. Odpowiedzialność wykonawcy prac badawczych z tytułu kar umownych 237 5.6. Odpowiedzialność wykonawcy prac badawczych za pomocników i podwykonawców 238
6. Zamawiający jako strona umowy o prace badawcze 241
7. Świadczenie zamawiającego prace badawcze 242 7.1. Obowiązek współdziałania zamawiającego z wykonawcą przy realizacji prac badawczych 242 7.2. Obowiązek odbioru i rozliczenia wykonanych prac badawczych 244 7.2.1. Wynagrodzenie jako świadczenie pieniężne zamawiającego 244 7.2.2. Charakterystyka odbioru prac badawczych 246
8. Odpowiedzialność kontraktowa zamawiającego prace badawcze 248
9. Uprawnienie zamawiającego do korzystania z wynalazków zawartych w dokumentacji 252
Rozdział V Charakter prawny umowy o prace badawcze 259
1. Uwagi ogólne 259
2. Rozważenie możliwości uznania umowy o prace badawcze za normatywnie wyodrębniony typ kontraktu 263
3. Umowy o prace badawcze jako nienazwane umowy o świadczenie usług 266
4. Umowa o prace badawcze a kategoria umów mieszanych 273
5. Próba wykorzystania rozróżnienia umów starannego działania i rezultatu do kwalifikacji stosunku zobowiązaniowego wynikającego z umowy o prace badawcze 280 5.1. Podział na zobowiązania rezultatu i starannego działania 281 5.2. Zobowiązania rezultatu i starannego działania a treść umowy o prace badawcze 288
Rozdział VI Porozumienia kooperacyjne w dziedzinie prac badawczych 290
1. Uwagi ogólne 290
2. Normatywne podstawy porozumień w dziedzinie prac badawczych 293
3. Umowa kooperacyjna jako forma organizowania współpracy w zakresie prac badawczych 297 3.1. Pojęcie umowy kooperacyjnej 297 3.2. Umowa ramowa 301 3.3. Inne rodzaje umów kooperacyjnych 305
4. Porozumienie badawcze jako szczególna forma kooperacji gospodarczej 307
5. Rodzaje porozumień badawczych 312
6. Porozumienia ograniczające konkurencję w dziedzinie prac badawczych 314 6.1. Wyłączenie porozumień badawczych spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję 314 6.2. Niedozwolone klauzule w porozumieniach badawczych 320 6.3. Cywilnoprawne skutki niedozwolonych porozumień badawczych 323
Rozdział VII Inne niż umowne cywilnoprawne instrumenty obrotu wynikami prac badawczych 327
1. Uwagi ogólne 327
2. (Zwykłe) przyrzeczenie publiczne nagrody za wykonanie prac badawczych 328
3. Konkursy na realizację prac badawczych 338
4. Udzielenie zamówienia publicznego na prace badawcze 350
Zakończenie 358
Results of research in civil law transactions (summary) 377
Bibliografia 387
Wykaz ważniejszych orzeczeń 409
Indeks rzeczowy 411