Wolność pracy i władza / Arkadiusz Sobczyk

"...ukazanie się książki Profesora Arkadiusza Sobczyka stanowić będzie z pewnością wydarzenie w środowisku przedstawicieli nauki prawa pracy (i nie tylko), budzić spory i prowokować do polemik, rodzić pytania i wskazywać nowe wyzwania badawcze".


"Krytyka dominującej w nauce prawa pracy koncepcji umowy o pracę i wolności pracy jest przeprowadzana z perspektywy nieliberalnej, w tym zwłaszcza komunitarystycznej. Porzucenie narracji liberalnej na rzecz narracji wspólnotowej prowadzi Autora do niezwykle interesujących i poddających się naukowej weryfi kacji tez i uogólnień. (...) Narracja komunitarystyczna służy jednak nie tyle krytyce podejścia liberalnego w prawie pracy (...), lecz jest postawą badawczą, która umożliwia wydobycie z materiału normatywnego całkowicie nowych treści i tendencji, niedostrzeganych lub pomijanych w dotychczasowych opracowaniach naukowych z zakresu prawa pracy. (...) Opublikowanie recenzowanej monografi i uważam nie tylko za uzasadnione, ale i konieczne".


"Pracę (...) Wolność pracy i władza uważam za bardzo wartościową. Oby było więcej tego typu opracowań. Wyróżnia się ona zdecydowanie na tle obecnych publikacji naukowych. Pokazuje samodzielność myślenia Autora, śmiałość formułowania tez, ale co ważne - uargumentowanych, pokazujących myślenie Autora, jego wątpliwości, nieunikającego rewizji swoich poprzednio wyrażanych poglądów. Zawiera duży potencjał myśli, i zapewne przyczyni się do ożywienia dyskusji naukowej w prawie pracy, ale jak przypuszczam, nie tylko w nim. I o to właśnie chodzi w uprawianiu nauki prawa".


"Z pewnością ukazanie się recenzowanej monografii należeć będzie do wydarzeń o dużej randze dla środowiska nauki prawa pracy; niezbyt często zdarzają się przecież prace, w których dokonuje się tak zasadniczych przewartościowań fundamentów danej dziedziny (...). Spodziewać się należy dużego fermentu i zainicjowania głębokiej debaty na temat stanu prawa pracy, tym bardziej, że Autor nie unikał ani kontrowersyjnych tematów, ani odważnych tez".


Wykaz skrótów 13
Wstęp 15
Podziękowania 19
CZĘŚĆ I. SPOŁECZNY USTRÓJ PRACY 21
Rozdział 1 Teoria wolności pracy 23 § 1. Uwagi wstępne 23 § 2. Konstytucyjne i międzynarodowe regulacje z zakresu wolności pracy 25 § 3. Wolność czy równość 27 § 4. Wolność pracy w literaturze 31 § 5. Wolność pracy jako kwintesencja aksjologii prawa pracy 33 § 6. Wolność a bezpieczeństwo socjalne - między folwarkiem a społeczeństwem 35 § 7. Czyja jest praca? 42 § 8. Praca nie jest towarem 50 § 9. Wolność a prawo 56 § 10. Wolność w Konstytucji i wolność w ustawie 62 § 11. Zezwolenie (deklaracja) do korzystania z wolności pracy 64 11.1. Nawiązanie stosunku pracy jako relacja horyzontalna? 65 11.2. Nawiązanie stosunku pracy jako relacja wertykalna 68 § 12. Wolność pracy a model employment-at-will 69 § 13. Roszczenie o zatrudnienie 71 § 14. Dobro wspólne i współodpowiedzialność 71 § 15. Uwagi końcowe 76
Rozdział 2 Władza w relacjach zatrudnienia 78 § 1. Uwagi wstępne 78 § 2. Władza pracodawcy a zatrudnianie pracowników 78 § 3. Wolność działalności gospodarczej a wolność pracy 81 § 4. Umowa o pracę jako umowa administracyjna 87 § 5. Uznanie administracyjne a decyzje pracodawcy 99 § 6. Pracodawca jako organ administracji publicznej 102 § 7. Uprawnienia administracyjnoprawne związków zawodowych a wolność pracy 110 § 8. Kontrola sądowa i odpowiedzialność 111 § 9. Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego 113 § 10. Uwagi końcowe 115
Rozdział 3 Wspólnota zakładu pracy 117 § 1. Uwagi wstępne 117 § 2. Współzarządzanie zakładem pracy a jego "własność" 119 § 3. Wspólnotowość wywodzona przez indukcję 121 § 4. Istota wspólnotowości zakładu pracy i jej konsekwencje 125 § 5. Zakładowe akty administracyjne 129 § 6. Dialog społeczny jako udział w sprawowaniu władzy 131 § 7. Czy w zakładach pracy działają związki zawodowe? 133 § 8. Wspólnota a pracodawca kodeksowy 141 § 9. Wspólnota zakładu pracy a komunitaryzm 142 § 10. Uwagi końcowe 145
CZĘŚĆ II. PRAWNE GWARANCJE WOLNOŚCI PRACY 149
Rozdział 1 Postacie wolności pracy 151
Rozdział 2 Wolność pracy a normatywne zezwolenie do korzystania z wolności 153 § 1. Normy zezwalające 153 § 2. Dyskryminacja jako ograniczenie wolności 154 § 3. Dyskryminacja a niesprawiedliwe różnicowanie 155 § 4. Wolność pracy jako dobro osobiste 158 § 5. Skutki prawne naruszenia zezwalającej normy wolnościowej 163
Rozdział 3 Zakazy naruszania wolności pracy 165 § 1. Ochrona przed wypowiedzeniem jako ochrona wolności pracy 165 § 2. Odpowiedzialność kontraktowa czy deliktowa 167 § 3. Judykatura SN i TK a problem roszczeń uzupełniających 170 § 4. Delikt wadliwego aktu władzy publicznej 178 § 5. Wadliwe wypowiedzenie jako delikt naruszenia dobra osobistego 180 § 6. Naruszenie wolności pracy a umowy terminowe 181 § 7. Transfer pracowników a wolność pracy 184 § 8. Szczególna ochrona stosunku pracy 185
Rozdział 4 Nakazy zatrudnienia i obowiązek zaoferowania pracy jako prawo do pracy sensu stricto 187 § 1. Wolność wyboru miejsca pracy oraz jego warunków 187 § 2. Przywrócenie do pracy 188 § 3. Roszczenie o zatrudnienie 189 3.1. Regulacje ustawowe 189 3.2. Kontraktowa koncepcja nakazu zatrudnienia 190 3.3. Ustawowa koncepcja nakazu zatrudnienia 193 § 4. Przymusowe zatrudnienie kobiety w ciąży 195 § 5. Nakaz zapewnienia pracy w wymiarze wcześniej nieumówionym 196 § 6. Nakaz zaoferowania pracy nieumówionej a powrót z urlopów rodzicielskich 197 § 7. Nakaz zaoferowania pracy nieumówionej a redukcja zatrudnienia 198 7.1. Perspektywa spójności aksjologicznej 198 7.2. Obowiązek zaoferowania pracy i umożliwienia przekwalifikowania 199 7.2.1. Dostęp do pracy innego rodzaju 199 7.2.2. Zwolnienia indywidualne 201 7.2.3. Test konieczności wypowiedzenia umowy 201 7.2.4. Aktualne stanowisko judykatury 203 7.2.5. Problem umów terminowych 205
Rozdział 5 Nakazy przeciwdziałania zagrożeniom dla wolności pracy 207 § 1. Wolność formalna czy wolność rzeczywista 207 § 2. Przeciwdziałanie mobbingowi 208 2.1. Przeciwdziałanie mobbingowi a wolność 208 2.2. Mobbing a przeciwdziałanie mobbingowi 208 2.3. Judykatura Sądu Najwyższego a zjawisko mobbingu 210 2.4. Ustawowy nakaz przeciwdziałania jako obowiązek ochrony porządku w grupie społecznej 212 § 3. Przeciwdziałanie dyskryminacji 213
Rozdział 6 Nakaz ułatwienia wyborów dotyczących zatrudnienia poprzez informowanie 216 § 1. Wolność wyboru a wiedza 216 § 2. Przedmiot informowania a jego aksjologia 217 § 3. Charakter prawny obowiązków informacyjnych 218 § 4. Skutki niewykonania ustawowych obowiązków informacyjnych 220 § 5. Problem obowiązku informowania na wniosek 223 § 6. Zakładowe przepisy płacowe 227 § 7. Obowiązek informowania jako akt dbałości o dobra osobiste 231
Rozdział 7 Pierwszeństwo w dostępie do pracy i jego granice 233 § 1. Argumenty dogmatyczne 233 § 2. Uzasadnienie aksjologiczne 234 § 3. Granice prawa do pierwszeństwa 236 § 4. Problem spójności regulacji 238
CZĘŚĆ III. PRAWO PRACY W SYSTEMIE PRAWA 241
Rozdział 1 Aspekt przedmiotowy prawa pracy 243 § 1. Ustawowe czy kontraktowe prawo pracy 243 § 2. Stosunek pracy w kodeksie pracy 245 § 3. Monistyczna koncepcja stosunku pracy 249 § 4. Pluralistyczna (dualistyczna) koncepcja stosunku pracy 252 § 5. Słabości koncepcji kontraktowych w kontekście regulacji karnych i art. 443 k.c. 255 § 6. Administracyjnoprawny stosunek prawa pracy 256 § 7. Przedmiot prawa pracy 257
Rozdział 2 Aspekt podmiotowy prawa pracy 259 § 1. Uwagi wstępne 259 § 2. O dogmacie dominacji pracodawcy 260 § 3. Kapitalista, czyli pracodawca konstytucyjny 263 § 4. Rewolucja managerów, czyli pracodawca "rzeczywisty" 266 § 5. Brygadzista i team leader, czyli syndrom kaprala 269 § 6. Horyzontalne i inne zagrożenia dla wolności pracownika 271 § 7. Relacje podmiotowe w prawie pracy 271 § 8. Pracownik konstytucyjny 272
Rozdział 3 Społeczne podmioty współzarządzające 275 § 1. Kontraktowanie czy współzarządzanie 275 § 2. Zgoda związków zawodowych na uchylenie szczególnej ochrony 276 § 3. Zwolnienia od pracy i czynności doraźne 291 § 4. Strajk 293 § 5. Inne akty administracyjne przedstawicielstw pracowników 296
Zakończenie 297
Abstract 303
Bibliografia 305