Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz / Bogdan Artymowicz, Anna Kościńska-Paszkowska, Krzysztof Subocz, Maciej Tomczak, Karol Szmaj

Komentarz zawiera kompleksowe omówienie problematyki prawnej odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, w tym orzecznictwa organów orzekających w tych sprawach oraz orzecznictwa sądów.

W publikacji omówiono m.in. następujące zagadnienia:
• podmiotowy i przedmiotowy zakres odpowiedzialności,
• kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych,
• postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych,
• zasady powoływania organów właściwych w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych, ich uprawnienia i obowiązki,
• nadzór nad działalnością organów właściwych w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych,
• obowiązki organów, przy których powołano rzeczników dyscypliny finansów publicznych i ich zastępców oraz komisje orzekające,
• terminy, doręczenia, zasady udostępniania dokumentów.

W zrozumiały sposób przedstawiono przebieg postępowania i uprawnienia osoby, której ono dotyczy, np. jak składać zażalenia i odwołania, jak bronić się przed zarzutami naruszenia dyscypliny finansów publicznych nie tylko w trakcie postępowania o jej naruszenie, ale także wcześniej w trakcie kontroli NIK czy RIO.

- jak składać zawiadomienia o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych w jednostkach nadzorowanych,
- czym różni się zawiadomienie o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych od informacji o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych,
- jak prawidłowo powierzyć obowiązki pracownikom jednostki, aby uniknąć zarzutów naruszenia dyscypliny finansów publicznych,
- za co w jednostce odpowiada skarbnik oraz główny księgowy;
- jak w świetle orzecznictwa wygląda odpowiedzialność za sprawozdawczość budżetową i inwentaryzację,
- odpowiedzialność za zamówienia publiczne w świetle nowego PZP

Autorami opracowania są praktycy pełniący funkcje w organach powołanych do dochodzenia odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (rzecznicy, członkowie organów orzekających).

Książka przeznaczona jest dla kierowników, głównych księgowych i pracowników wszystkich jednostek sektora finansów publicznych oraz osób gospodarujących środkami publicznymi w innych jednostkach na podstawie umów o dotację lub umów określających zasady i procedury gospodarowania środkami z budżetu UE. Będzie cennym źródłem wiedzy dla pracowników organów kontroli i komórek kontroli we wszystkich urzędach administracji publicznej, a także rzeczników dyscypliny finansów publicznych i członków organów orzekających w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Wykaz skrótów .............................................................................. 17
USTAWA z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialnościza naruszenie dyscypliny finansów publicznych ................. 23
DZIAŁ I. Przepisy ogólne ................................................................. 25
Art. 1. [Zakres stosowania ustawy] ...................................... 25
Art. 2. [Odesłanie do definicji określonych w ustawie
o finansach publicznych] .......................................... 33
Art. 3. [Wyłączenie stosowania ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych] ..... 38
Art. 3a. [Zasady przetwarzania danych osobowych w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów
publicznych] ............................................................. 50
DZIAŁ II. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ....................... 58
Rozdział 1. Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych .................... 58
Art. 4. [Podmiotowy zakres odpowiedzialności] .................. 58
Art. 4a. [Zakres podmiotowy odpowiedzialności za nieprawidłowości w gospodarowaniu środkami unijnymi lub zagranicznymi] ..................................... 59
Art. 5. [Naruszenia w zakresie ustalania, pobierania, dochodzenia i umarzania należności] ....................... 75
Art. 6. [Naruszenia w zakresie przekazywania dochodów] ............................................................... 97
Art. 7. [Naruszenie polegające na przeznaczeniu dochodów uzyskiwanych przez jednostkę budżetową na jej wydatki] .......................................................... 109
Art. 8. [Naruszenia związane z udzieleniem dotacji] ............ 114
Art. 9. [Wydatkowanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem] .................................................... 119
Art. 9a. [Naruszenie związane z subwencjami dla podmiotów szkolnictwa wyższego] .................... 123
Art. 10. [Niezgodne z planem dokonanie zmian w budżecie lub planie finansowym] ............................................ 126
Art. 11. [Przekroczenie zakresu upoważnienia do dokonywania wydatków] .................................... 139
Art. 12. [Przeznaczenie środków z rezerwy na inny cel] ......... 151
Art. 12a. [Zaciągnięcie zobowiązania w związku z realizacją polityki zdrowotnej] .................................................. 156
Art. 13. [Naruszenia związane z gospodarowaniem środkami europejskimi] ............................ 159
Art. 14. [Nieopłacenie składek i wpłat] .................................. 170
Art. 15. [Zaciągnięcie zobowiązania bez upoważnienia lub z przekroczeniem jego zakresu] .......................... 174
Art. 16. [Nieterminowe wykonywanie zobowiązań] .............. 181
Art. 17. [Przedmiotowy zakres odpowiedzialności za naruszenia w zakresie zamówień publicznych] ......... 189
Art. 17a. [Naruszenia w zakresie umów koncesyjnych na roboty budowlane lub usługi] .............................. 239
Art. 18. [Inwentaryzacja, sprawozdawczość] ......................... 255
Art. 18a. [Zaniechanie prowadzenia audytu wewnętrznego] ......................................................... 285
Art. 18b. [Odpowiedzialność za nienależyte wykonywanie wstępnej kontroli przez Głównego Księgowego] ...... 290
Art. 18c. [Niewykonanie lub nienależyte wykonanie kontroli zarządczej] ................................................................ 299
Art. 18d. [Zastosowanie przepisów odrębnych] ....................... 305
Rozdział 2. Zasady odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych .................... 306
Art. 19. [Warunki odpowiedzialności – wina] ........................ 306
Art. 20. [Odpowiedzialność w przypadku niezgłoszenia sprzeciwu do uchwały] ............................................. 320
Art. 21. [Czas naruszenia] ...................................................... 321
Art. 22. (uchylony). ................................................................ 323
Art. 23. [Brak świadomości naruszenia] ................................. 323
Art. 24. [Zasada stosowania ustawy względniejszej dla sprawcy] ............................................................. 328
Art. 25. [Niezależność odpowiedzialności. Zawieszenie i umorzenie postępowania] ...................................... 335
Art. 26. [Wyłączenie odpowiedzialności – kwota minimalna] ............................................................... 344
Art. 27. [Zdarzenie losowe] .................................................... 354
Art. 28. [Znikoma szkodliwość] .............................................. 356
Art. 29. [Wyłączenie odpowiedzialności] ............................... 362
Art. 30. [Odrębność odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych od odpowiedzialności odszkodowawczej] ................ 364
Rozdział 3. Kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych oraz ich wymiar ........................ 365
Art. 31. [Rodzaje kar] ............................................................. 365
Art. 32. [Skutki ukarania karą nagany lub karą pieniężną] ..... 371
Art. 33. [Zasady wymiaru kary] .............................................. 374
Art. 34. [Kara zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi] ................ 379
Art. 34a. [Dyrektywy wymiaru kary nagany i kary pieniężnej] ................................................................ 381
Art. 35. [Upomnienie] ............................................................ 385
Art. 36. [Odstąpienie od wymierzenia kary] ........................... 388
Art. 37. [Kara łączna] ............................................................. 395
Rozdział 4. Przedawnienie oraz zatarcie ukarania ............................. 396
Art. 38. [Przedawnienie karalności] ........................................ 396
Art. 39. [Przedawnienie wykonania kary] ............................... 401
Art. 40. [Zatarcie ukarania z mocy prawa] ............................. 401
Art. 41. [Zatarcie kary przed terminem] ................................. 402
DZIAŁ III. Organy właściwe w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych ................. 404
Rozdział 1. Organy orzekające w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych ............. 404
Art. 42. [Organy orzekające] .................................................. 404
Art. 43. [Skład komisji orzekającej] ........................................ 406
Art. 44. [Obowiązki przewodniczącego i członków komisji] ..................................................................... 408
Art. 44a. [Zapewnienie jednolitego stosowania przepisów o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych] .............................................. 409
Art. 45. [Zasada niezawisłości członków organów orzekających] ............................................................ 410
Rozdział 2. Komisje orzekające i ich właściwość ............................... 412
Art. 46. [Rodzaje komisji orzekających] .................................. 412
Art. 47. [Zadania wspólnej komisji orzekającej] ..................... 413
Art. 48. [Właściwość międzyresortowej komisji orzekającej przy Ministrze Finansów] .......................................... 415
Art. 49. [Właściwość komisji orzekającej przy ministrze do spraw administracji publicznej] ........................... 417
Art. 49a. [Właściwość komisji orzekającej przy Ministrze Sprawiedliwości] ....................................................... 419
Art. 49b. [Właściwość międzyresortowej komisji orzekającej] ............................................................... 420
Art. 50. [Właściwość komisji orzekającej przy Szefie KPRM] ....................................................................... 420
Art. 51. [Właściwość regionalnej komisji orzekającej] ............ 422
Art. 51a. [Ustalenie właściwości komisji orzekającej] ............... 423
Rozdział 3. Zasady powoływania komisji orzekających i Głównej Komisji Orzekającej .................. 425
Art. 52. [Powołanie wspólnej komisji orzekającej] ................. 425
Art. 53. [Tryb powoływania pozostałych komisji orzekających] ............................................................ 426
Art. 54. [Tryb powołania przewodniczącego GKO] ................ 429
Art. 55. [Wymagania wobec członków komisji orzekających i GKO] ....................................................................... 430
Art. 56. [Wygaśnięcie członkostwa przed upływem kadencji] ................................................................... 433
Rozdział 4. Organy właściwe do wypełniania funkcji oskarżyciela .... 436
Art. 57. [Rzecznicy dyscypliny finansów publicznych] ............ 436
Art. 58. [Główny Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych] .............................................................. 438
Art. 59. [Obszar reprezentacji] ............................................... 439
Art. 59a. [Informacja o potrzebie przeprowadzenia kontroli] .................................................................... 441
Rozdział 5. Zasady powoływania Głównego Rzecznika i rzeczników dyscypliny ........................... 442
Art. 60. [Tryb powołania i odwołania Głównego Rzecznika] ................................................................. 442
Art. 61. [Powołanie i odwołanie rzecznika właściwego w sprawach rozpatrywanych przez wspólną komisję orzekającą] ............................................................... 443
Art. 62. [Tryb powołania i odwołania rzecznika] .................... 444
Art. 62a. [Spory o właściwość] ................................................ 446
Art. 63. [Wymagania wobec rzeczników] .............................. 447
Art. 64. [Obowiązek powiadamiania o powołaniu i odwołaniu rzecznika] .............................................. 449
Rozdział 6. Uprawnienia członków organów orzekających i rzeczników oraz funkcjonowanie i obsługa komisji i rzeczników .......................... 450
Art. 65. [Miesięczne wynagrodzenie ryczałtowe] ................... 450
Art. 66. [Wynagrodzenie ryczałtowe za udział w rozprawie lub posiedzeniu] ....................................................... 452
Art. 67. [Zawiadomienie o powołaniu, wypowiedzenie stosunku pracy] ........................................................ 454
Art. 68. [Zwolnienie ze świadczenia pracy] ............................ 456
Art. 69. [Zwrot kosztów przejazu i noclegów] ....................... 457
Art. 70. [Obsługa prawna i organizacyjna komisji i rzeczników] ............................................................. 457
Art. 71. [Delegacja ustawowa] ............................................... 459
DZIAŁ IV. Postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych ............. 460
Rozdział 1. Zasady postępowania w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych .................. 460
Art. 72. [Postępowanie w sprawie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych] ......................... 460
Art. 73. [Strony postępowania] ............................................. 462
Art. 74. [Prawo do obrony] .................................................... 462
Art. 75. [Obrońca obwinionego] ............................................ 465
Art. 76. [Zasady postępowania] ............................................. 469
Art. 77. [Uprawnienia osoby, wobec której wszczęto postępowanie wyjaśniające] ..................................... 474
Art. 78. [Przesłanki procesowe] ............................................. 475
Art. 78a. [Zawieszenie postępowania] ..................................... 481
Art. 79. [Łączne rozpoznawanie spraw] ................................. 483
Art. 80. [Zasada ustalania prawdy obiektywnej i informowania uczestników postępowania] ............. 484
Art. 81. [Zasady kierowania wniosków o ukaranie i rozstrzygania sporów o właściwość] ....................... 486
Art. 82. [Skierowanie sprawy do innej komisji orzekającej] .... 488
Art. 83. [Wyłączenie członka komisji lub rzecznika] ............... 489
Art. 84. [Organy uprawnione do wyłączenia z rozpoznawania sprawy] ......................................... 491
Art. 85. [Postanowienie] ........................................................ 492
Art. 85a. [Obowiązek sygnalizacji] ........................................... 495
Art. 86. [Pomoc specjalistyczna] ............................................ 497
Rozdział 2. Dowody .......................................................................... 499
Art. 87. [Fakty mające znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy] ..................................................................... 499
Art. 88. [Fakty powszechnie znane] ....................................... 500
Art. 89. [Zebranie i ocena dowodów] .................................... 501
Art. 90. [Obowiązek wskazania faktów i świadków] .............. 505
Art. 91. [Wezwanie świadka; prawo odmowy zeznań] .......... 505
Art. 91a. [Zwolnienie świadka z kosztów przejazdu i świadczenia pracy] .................................................. 508
Art. 91b. [Kara porządkowa] ................................................... 509
Art. 91c. [Wezwanie do przedstawienia informacji mających znaczenie dla sprawy] ............................................... 512
Art. 92. [Dodatkowe opinie organów lub instytucji] .............. 513
Rozdział 3. Zawiadomienie o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych ........................... 514
Art. 93. [Uprawnieni do złożenia zawiadomienia o naruszeniu dyscypliny] ........................................... 514
Art. 94. [Treść zawiadomienia. uzupełnienie braków formalnych] .............................................................. 522
Art. 95. [Postępowanie z informacją o naruszeniu] ............... 532
Rozdział 4. Czynności sprawdzające i postępowanie wyjaśniające .... 545
Art. 96. [Istota czynności sprawdzających. Wezwanie do złożenia wyjaśnień i dokumentów] ...................... 545
Art. 96a. [Badanie właściwości. Przekazanie sprawy] .............. 550
Art. 97. [Postanowienie o wszczęciu albo odmowie wszczęcia postępowania wyjaśniającego] ................. 554
Art. 98. [Treść postanowienia o wszczęciu postępowania wyjaśniającego] ........................................................ 561
Art. 99. [Rozszerzenie postępowania wyjaśniającego] ........... 566
Art. 100. [Odmowa wszczęcia postępowania wyjaśniającego] ........................................................ 570
Art. 101. [Zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania wyjaśniającego] ................................. 577
Art. 101a. [Sposób postępowania z informacjami niestanowiącymi zawiadomienia o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych] ............................. 581
Art. 102. [Doręczenie stronie postanowienia o wszczęciu postępowania wyjaśniającego] ................................. 583
Art. 103. [Obowiązek sporządzenia protokołu] ....................... 584
Art. 103a. [Zmiana postanowienia w zakresie kwalifikacji prawnej naruszenia] ................................................. 586
Art. 104. [Terminy prowadzenia czynności sprawdzających i postępowania wyjaśniającego] ............................... 586
Art. 105. [Poinformowanie zawiadamiającego o złożeniu wniosku o ukaranie] ................................................. 588
Art. 106. [Postanowienie o umorzeniu postępowania wyjaśniającego] ........................................................ 588
Art. 107. [Zakończenie postępowania wyjaśniającego wobec osób nieobjętych wnioskiem o ukaranie] ............ 590
Art. 108. [Zaskarżenie postanowienia o umorzeniu postępowania wyjaśniającego] ................................. 591
Rozdział 5. Wniosek o ukaranie ........................................................ 593
Art. 109. [Podmiot uprawniony do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie] ............................................................... 593
Art. 110. [Wniosek o ukaranie] ................................................ 594
Rozdział 6. Postępowanie przed komisją orzekającą ......................... 599
Art. 111. [Badanie właściwości komisji orzekającej] ................. 599
Art. 112. [Wstępna kontrola wniosku o ukaranie] ................... 600
Art. 113. [Skierowanie wniosku do rozpoznania] .................... 602
Art. 113a. [Rozstrzygnięcia procesowe przewodniczącego komisji] ........................................... 605
Art. 114. (uchylony). ................................................................ 606
Rozdział 7. Posiedzenie ..................................................................... 606
Art. 115. [Posiedzenie] ............................................................. 606
Art. 116. [Przebieg posiedzenia] .............................................. 607
Rozdział 8. Rozprawa ....................................................................... 611
Art. 117. [Rozprawa] ............................................................... 611
Art. 118. [Wyznaczenie terminu rozprawy i składu orzekającego] ........................................................... 613
Art. 119. [Jawność i wyłączenie jawności] ............................... 615
Art. 120. [Organy uprawnione do wyłączenia jawności i dostęp do informacji niejawnych] ........................... 618
Art. 121. [Obecność obwinionego na rozprawie] .................... 619
Art. 122. [Obowiązki przewodniczącego składu] ..................... 621
Art. 123. [Protokół] .................................................................. 622
Art. 124. [Forma działania stron i dopuszczalność wniosków dowodowych] ........................................................... 626
Art. 125. [Odroczenie rozprawy] .............................................. 627
Art. 126. [Przeprowadzenie dowodu pomimo odroczenia rozprawy] ................................................................. 630
Art. 127. [Czynności w ramach rozprawy] ............................... 632
Art. 128. [Zasady przesłuchiwania świadków, uzupełnienie postępowania dowodowego] ................................... 634
Art. 129. [Ujawnienie dowodów] ............................................. 636
Art. 130. [Rozszerzenie postępowania] .................................... 637
Art. 131. [Zmiana kwalifikacji prawnej naruszenia podczas rozprawy] ................................................................. 639
Art. 132. [Ciągłość rozprawy] .................................................. 641
Art. 133. [Przebieg rozprawy] .................................................. 642
Art. 134. [Głosowanie] ............................................................ 643
Art. 135. [Orzeczenie] .............................................................. 645
Art. 136. [Ogłoszenie orzeczenia] ............................................ 651
Art. 137. [Uzasadnienie] .......................................................... 653
Rozdział 9. Zażalenia i odwołania ..................................................... 661
Art. 138. [Wnoszenie środków zaskarżenia] ............................ 661
Art. 139. [Czynności po otrzymaniu zaskarżenia – kontrola międzyinstancyjna] ................................................... 663
Art. 139a. [Odmowa przyjęcia środka zaskarżenia przez organ drugiej instancji] ....................................................... 666
Art. 139b. [Zawieszenie postępowania i wyłączenie sprawy do odrębnego postępowania przez organy drugiej instancji] ................................................................... 666
Art. 140. [Cofnięcie środka zaskarżenia] .................................. 667
Art. 140a. [Rozpoznanie zażalenia] ........................................... 669
Art. 141. [Prawomocność rozstrzygnięć komisji orzekającej pierwszej instancji] ................................................... 670
Art. 142. [Prawomocność rozstrzygnięć GKO] ......................... 671
Rozdział 10. Postępowanie odwoławcze przed Główną Komisją Orzekającą .............................. 672
Art. 143. [Obowiązki przewodniczącego GKO związane ze złożeniem odwołania] .......................................... 672
Art. 144. [Posiedzenie GKO] .................................................... 674
Art. 145. [Zasady rozpatrywania odwołań] .............................. 676
Art. 146. [Zakaz zaostrzenia kary] ............................................ 676
Art. 147. [Orzeczenie GKO] ...................................................... 678
Art. 148. [Uzasadnienie orzeczenia GKO] ................................. 686
Art. 149. [Odpowiednie stosowanie przepisów] ...................... 688
Rozdział 11. Ponowne rozpoznanie sprawy ...................................... 689
Art. 150. [Granice przekazania sprawy do ponownego rozpoznania] ............................................................. 689
Art. 151. [Pośredni zakaz orzekania na niekorzyść obwinionego] ........................................................... 691
Art. 152. [Odpowiednie stosowanie przepisów w postępowaniu obejmującym ponowne rozpoznanie sprawy] ..... 693
Rozdział 12. Wykonywanie prawomocnych orzeczeń w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych ........ 694
Art. 153. [Przekazanie prawomocnego orzeczenia] ................. 694
Art. 154. [Odpis i rozpoczęcie wykonywania kary zakazu pełnienia funkcji] ...................................................... 696
Art. 155. [Wezwanie do uiszczenia kosztów postępowania i orzeczonych kar] ..................................................... 697
Art. 156. [Zakaz pełnienia funkcji] ........................................... 698
Rozdział 13. Stwierdzenie nieważności prawomocnych postanowień i orzeczeń ................................... 702
Art. 157. [Przesłanki nieważności. inicjatywa wszczęcia postępowania] .......................................................... 702
Art. 158. [Postanowienie w przedmiocie nieważności] ............ 715
Art. 159. [Zakres stosowania przepisów o postępowaniu odwoławczym] ......................................................... 719
Art. 160. [Przedawnienie stwierdzenia nieważności] ............... 722
Art. 161. [Zwrot kosztów lub kary pieniężnej] ......................... 728
Rozdział 14. Wznowienie postępowania .......................................... 730
Art. 162. [Przesłanki wznowieniowe] ....................................... 730
Art. 163. [Wniosek o wznowienie postępowania] .................... 745
Art. 164. [Postanowienie o odmowie wznowienia postępowania albo o wznowieniu postępowania] .... 747
Art. 165. [Zakres stosowania przepisów o postępowaniu odwoławczym] ......................................................... 750
Art. 166. [Przedawnienie wznowienia postępowania] ............. 752
Rozdział 15. Koszty postępowania, egzekwowanie kosztów postępowania i kar pieniężnych ................ 754
Art. 167. [Koszty postępowania] ........................................