Ubezpieczenie jako instrument zabezpieczenia bankowych wierzytelności kredytowych / Dawid Rogoziński

W publikacji omówiono konstrukcję prawną zabezpieczeń z wykorzystaniem zarówno ubezpieczeń majątkowych, jak i na życie. Wyjaśniono treść praw i obowiązków stron stosunków prawnych nawiązywanych w związku z funkcjonowaniem ubezpieczeń spłaty kredytu. Wskazano, w jaki sposób może dojść do skorzystania z zabezpieczeń tego rodzaju, jakie mogą być konsekwencje biernej postawy banku jako zabezpieczonego wierzyciela oraz jak postępować w przypadku odmowy wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego.

Autor przedstawił także problemy związane z wadliwymi sposobami powiązań ochrony ubezpieczeniowej ze stosunkiem kredytowym w treści ogólnych warunków ubezpieczeń życiowych oraz sposobami finansowania kosztów ochrony ubezpieczeniowej.

W opracowaniu uwzględniono treść nowej Rekomendacji U, do której stosowania banki zobowiązane są od lipca 2024 r. Odwołano się też obszernie do orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Sądu Najwyższego i sądów powszechnych.

Publikacja zainteresuje adwokatów, radców prawnych i sędziów w następujących sprawach:

• spory dotyczące sankcji kredytu darmowego lub abuzywności postanowień umów kredytów i pożyczek bankowych w zakresie dotyczącym finansowania ochrony ubezpieczeniowej
• spory sądowe dotyczące rozliczenia umów kredytowych w przypadku aktualizacji ubezpieczeniowych metod zabezpieczeń spłaty kredytu;
• spory dotyczące roszczeń o zapłatę odszkodowania lub sumy ubezpieczenia z tytułu ubezpieczenia spłaty kredytu (przeciwko zakładom ubezpieczeń);

Jako pomoc dla prawników praktyków zatrudnionych w bankach książka będzie mieć wartość nieocenioną, zwłaszcza dla dyrektorów departamentów w bankach odpowiedzialnych za:

• - zabezpieczenie akcji kredytowej;
• - monitoring zabezpieczeń;
• - realizację polityki bancassurance i wewnętrzny monitoring stosowania Rekomendacji U

Wykaz skrótów | str. 11
Wprowadzenie | str. 15
Rozdział I. Fenomen współpracy bankowo-ubezpieczeniowej w obszarze ubezpieczeń spłaty kredytu | str. 21

1. Ramy współpracy bankowo-ubezpieczeniowej w obszarze ubezpieczeń spłaty kredytu | str. 21
   1.1. Zjawisko bancassurance | str. 21
   1.2. Podmioty stosunków prawnych nawiązywanych w ramach współpracy bankowo-ubezpieczeniowej w obszarze zabezpieczeń spłaty kredytu | str. 26
   1.3. Obowiązujące regulacje dotyczące współpracy bankowo-ubezpieczeniowej | str. 29
   1.4. Specyfika ubezpieczeń spłaty kredytu w kontekście współpracy bankowo-ubezpieczeniowej | str. 34
2. Ryzyka działalności kredytowej | str. 36
3. Zarządzanie ryzykiem kredytowym z wykorzystaniem ubezpieczeń spłaty kredytu | str. 39
   3.1. Analiza zdolności kredytowej | str. 39
   3.2. Identyfikacja ryzyka a zabezpieczenie spłaty kredytu | str. 41
   3.3. Walory ubezpieczeń jako instrumentu zabezpieczenia spłaty kredytu | str. 42
4. Rola banku w nawiązywaniu stosunków ubezpieczenia spłaty kredytu | str. 45
5. Podsumowanie | str. 48

Rozdział II. Konstrukcja zabezpieczenia spłaty kredytu z wykorzystaniem umowy ubezpieczenia | str. 51

1. Umowa kredytu i zabezpieczenie jego spłaty | str. 51
   1.1. Umowa kredytu | str. 51
   1.2. Zabezpieczenie spłaty kredytu | str. 55
   1.3. Zabezpieczenie spłaty kredytu sensu stricto | str. 57
2. Podstawy ustanowienia zabezpieczenia z wykorzystaniem umowy ubezpieczenia | str. 60
   2.1. Ustanowienie zabezpieczenia spłaty kredytu jako obowiązek kredytobiorcy | str. 60
   2.2. Specyfika ubezpieczeń jako form zabezpieczenia spłaty kredytu | str. 66
   2.3. Umowa o ustanowienie zabezpieczenia | str. 69
   2.4. Umowa zobowiązująca do ustanowienia zabezpieczenia w systemie prawnym RPA | str. 73
3. Zaspokojenie kredytodawcy przez ubezpieczyciela i jego konsekwencje dla stosunku kredytowego | str. 76
4. Spełnienie świadczenia przez ubezpieczyciela a wygaśnięcie zobowiązania z umowy kredytu | str. 88
   4.1. Powierniczy charakter usytuowania banku w roli wierzyciela zakładu ubezpieczeń | str. 88
   4.2. Wypłata świadczenia ubezpieczeniowego a przedterminowa spłata kredytu | str. 91
5. Obowiązek banku zaspokojenia się z przedmiotu zabezpieczenia | str. 95
6. Odpowiedzialność banku za realizację praw z przedmiotu zabezpieczenia | str. 101
7. Nieważność umowy kredytu a los prawny ubezpieczenia jego spłaty | str. 110
8. Podsumowanie | str. 116

Rozdział III. Umowa ubezpieczenia na życie jako instrument zabezpieczenia spłaty kredytu | str. 121

1. Umowa ubezpieczenia na życie kredytobiorcy | str. 121
   1.1. Funkcje ochrony ubezpieczeniowej w umowie ubezpieczenia na życie kredytobiorcy | str. 121
   1.2. Warunki adekwatności ochrony ubezpieczeniowej | str. 124
   1.3. Charakter prawny umowy ubezpieczenia na życie jako ubezpieczenia spłaty kredytu na tle prawno-porównawczym | str. 131
2. Wskazanie uposażonego jako prawne zabezpieczenie spłaty kredytu | str. 138
   2.1. Charakter prawny wskazania uposażonego | str. 138
   2.2. Wskazanie uposażonego a przelew praw z umowy ubezpieczenia na życie | str. 141
   2.3. Wskazanie uposażonego jako zabezpieczenie wierzytelności | str. 144
   2.4. Postulaty de lege ferenda dotyczące wskazania zabezpieczającego | str. 147
3. Skutki prawne świadczenia uposażonemu kredytodawcy dla stosunku kredytowego | str. 150
4. Ochrona praw spadkobierców wobec realizacji prawnego zabezpieczenia wierzytelności kredytowej z wykorzystaniem umowy ubezpieczenia na życie | str. 156
5. Rozmiar zabezpieczonej wierzytelności kredytowej a sposób określenia sumy ubezpieczenia | str. 165
   5.1. Suma ubezpieczenia a blankietowe odesłanie do salda kredytu | str. 165
   5.2. Problem niedozwolonego charakteru postanowień umowy kredytu dla określenia wysokości sumy ubezpieczenia | str. 170
6. Podsumowanie | str. 184

Rozdział IV. Umowa ubezpieczenia majątkowego jako instrument zabezpieczenia spłaty kredytu | str. 187

1. Ubezpieczenie nieruchomości | str. 187
   1.1. Ubezpieczenie od ognia i innych zdarzeń losowych | str. 187
   1.2. Ubezpieczenie od utraty wartości nieruchomości | str. 191
   1.3. Ubezpieczenie nieruchomości a ubezpieczenie przedmiotu zabezpieczenia hipotecznego | str. 194
2. Inne ubezpieczenia majątkowe charakterystyczne dla stosunków kredytowych | str. 200
   2.1. Ubezpieczenie niskiego wkładu własnego | str. 200
   2.2. Ubezpieczenie pomostowe | str. 205
   2.3. Ubezpieczenie płatności (spłaty bieżących rat kredytu) | str. 210
3. Przelew wierzytelności z umowy ubezpieczenia majątkowego jako prawne zabezpieczenie spłaty kredytu | str. 214
   3.1. Przedmiot przelewu | str. 214
   3.2. Szczególne cechy przelewu wierzytelności ubezpieczeniowej | str. 221
   3.3. Uwagi prawnoporównawcze na tle systemu prawnego RPA | str. 227
4. Regres ubezpieczeniowy w przypadku ubezpieczeń ryzyk własnych banku | str. 233
   4.1. Niewykonanie umowy kredytu a regres ubezpieczeniowy | str. 233
   4.2. Finansowanie kosztów ochrony ubezpieczeniowej przez kredytobiorcę a regres ubezpieczeniowy | str. 239
5. Podsumowanie | str. 246

Rozdział V. Dystrybucja i finansowanie ubezpieczeń spłaty kredytu | str. 251

1. Bank jako dystrybutor ubezpieczeń spłaty kredytu | str. 251
   1.1. Dystrybucja krzyżowa umowy ubezpieczenia | str. 251
   1.2. Analiza wymagań i potrzeb ubezpieczającego kredytobiorcy | str. 258
   1.3. Bank jako pośrednik ubezpieczeniowy i zleceniobiorca usług płatniczych | str. 265
2. Ubezpieczenia ochrony spłaty kredytu (PPI) na rynku brytyjskim | str. 273
   2.1. Payment protection insurance | str. 273
   2.2. Działania nadzorczo-regulacyjne organów ochrony prawa w Wielkiej Brytanii | str. 276
3. Finansowanie kosztów ochrony ubezpieczeniowej przez kredytobiorcę | str. 282
   3.1. Świadczenia należne bankowi z tytułu umowy kredytu | str. 282
   3.2. Ubezpieczenia indywidualne kredytobiorcy | str. 285
   3.3. Problem wysokości prowizji pośrednika w orzecznictwie brytyjskim | str. 287
   3.4. Ubezpieczenia grupowe (na cudzy rachunek) | str. 293
   3.5. Ubezpieczenia ryzyk własnych banku | str. 296
4. Finansowanie ochrony ubezpieczeniowej jako cel kredytu | str. 301
   4.1. Mechanizm finansowania ochrony ubezpieczeniowej a stosunek ubezpieczenia | str. 301
   4.2. Opłata na sfinansowanie składki ubezpieczeniowej zapłaconej przez ubezpieczający bank jako cel kredytu | str. 302
   4.3. Kredytowanie kosztów składki ubezpieczeniowej sensu stricto | str. 308
   4.4. Problem kredytowania składki ubezpieczeniowej w praktyce i orzecznictwie brytyjskim | str. 312
5. Podsumowanie | str. 315

Bibliografia | str. 321