Test trójstopniowy w prawie autorskim. Paradygmaty prawa autorskiego / Piotr Niezgódka

Rozważania zawarte w książce wpisują się w aktualną dyskusję na temat istoty prawa autorskiego, a więc pytania, czy jego celem jest ochrona interesów autorów, czy też może zapewnienie równowagi tych interesów i interesu publicznego.

Publikacja zawiera szczegółową analizę testu trójstopniowego, który wiąże możliwość korzystania z cudzego utworu chronionego autorskimi prawami majątkowymi bez zgody uprawnionego (dozwolony użytek) z wymogiem spełnienia trzech ogólnych przesłanek:

• ograniczenia do określonych szczególnych przypadków,
• braku sprzeczności z normalnym korzystaniem z utworu oraz
• braku bezzasadnej ingerencji w uzasadnione interesy twórcy.

Publikacja pomoże rozstrzygać wątpliwości dotyczące stosowania art. 35 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych w sporach z obszaru dozwolonego użytku.

   Adresaci:
Zainteresuje zarówno adwokatów, radców prawnych i sędziów, jak i pracowników naukowych.

Wykaz skrótów | str. 13

Wstęp | str. 19

Rozdział 1
Paradygmaty prawa autorskiego | str. 31
1.1. Wprowadzenie | str. 31
1.2. Teoretyczne modele określania treści prawa autorskiego | str. 32
1.2.1. Własnościowy model określania treści prawa autorskiego | str. 32
1.2.1.1. Geneza | str. 32
1.2.1.2. Prawo autorskie a prawo własności rzeczy | str. 50
1.2.1.3. Założenia własnościowego modelu określania treści prawa autorskiego | str. 66
1.2.1.4. Konstytucyjne gwarancje prawa autorskiego | str. 74
1.2.2. Koncepcja „monopolu” autorskiego | str. 79
1.2.3. Porównanie koncepcji własnościowej oraz koncepcji „monopolu” autorskiego | str. 82
1.2.4. Inne koncepcje | str. 85
1.3. Funkcje prawa autorskiego | str. 87
1.3.1. Rys historyczny | str. 87
1.3.2. Funkcja ochrony interesów twórcy | str. 91
1.3.3. Funkcja stymulowania twórczości | str. 93
1.3.4. Prawne wyrazy funkcji prawa autorskiego | str. 100
1.4. Aktualny paradygmat prawa autorskiego | str. 107
1.5. Podsumowanie | str. 111

Rozdział 2
Równoważenie interesów w prawie autorskim | str. 115
2.1. Wprowadzenie | str. 115
2.2. Kategorie interesu w prawie autorskim | str. 115
2.3. Określenie zakresu sfery wyłączności autorskiej | str. 120
2.3.1. Strona pozytywna | str. 121
2.3.1.1. Przedmiot prawa | str. 121
2.3.1.2. Czasowy zasięg prawa (czas ochrony) | str. 126
2.3.1.3. Treść prawa | str. 127
2.3.2. Strona negatywna | str. 128
2.3.2.1. Kwalifikacja relewantnych rozwiązań prawnych | str. 128
2.3.2.2. Formy ograniczeń wyłączności w prawie autorskim | str. 135
2.4. Problem braku elastyczności zamkniętego katalogu ograniczeń wyłączności | str. 139
2.5. Aktualność dyrektywy exceptiones non sunt extendendae w odniesieniu do ograniczeń wyłączności | str. 152
2.6. Podsumowanie | str. 159

Rozdział 3
Test trójstopniowy w prawie międzynarodowym. Miejsce i funkcje | str. 161
3.1. Wprowadzenie | str. 161
3.2. Konwencja berneńska | str. 163
3.2.1. Doktryna drobnych wyjątków (minor exceptions doctrine) | str. 163
3.2.1.1. Założenia | str. 163
3.2.1.2. Status prawny | str. 168
3.2.2. Akt sztokholmski Konwencji berneńskiej | str. 169
3.2.2.1. Geneza i założenia testu trójstopniowego | str. 169
3.2.2.2. Relacja testu trójstopniowego z art. 9 ust. 2 Konwencji berneńskiej do katalogu określonych ograniczeń wyłączności | str. 174
3.2.3. Porozumienie TRIPS | str. 177
3.2.3.1. Geneza i założenia testu trójstopniowego | str. 177
3.2.3.2. Katalog praw objętych testem z art. 13 TRIPS. Funkcje testu z art. 13 TRIPS | str. 180
3.2.4. Traktat WIPO o prawie autorskim | str. 186
3.2.4.1. Geneza i założenia testu trójstopniowego | str. 186
3.2.4.2. Katalog praw objętych testem z art. 10 ust. 1 WCT. Funkcje testu z art. 10 ust. 1 WCT | str. 188
3.2.4.3. Katalog praw objętych testem z art. 10 ust. 2 WCT. Funkcje testu z art. 10 ust. 2 WCT | str. 189
3.3. Relacja między doktryną drobnych wyjątków a testem trójstopniowym | str. 197
3.4. Testy z art. 13 TRIPS i art. 10 ust. 2 WCT a test z art. 9 ust. 2 Konwencji berneńskiej | str. 201
3.5. Skutki niezgodności rozwiązania krajowego z testem trójstopniowym | str. 203
3.5.1. Uwagi wstępne | str. 203
3.5.2. Konsekwencje na gruncie prawa publicznego | str. 205
3.5.3. Konsekwencje na gruncie prawa prywatnego. Zasada asymilacji i konwencyjne minimum ochrony a ograniczenia wyłączności autorskiej | str. 207
3.6. Status prawny dozwolonego cytowania | str. 210
3.7. Formuła testu trójstopniowego w Traktacie z Marrakeszu | str. 218
3.8. Podsumowanie | str. 220

Rozdział 4
Kryteria testu trójstopniowego | str. 223
4.1. Wprowadzenie | str. 223
4.2. Raport panelu WTO w sprawie DS160 | str. 224
4.3. Kryterium określonych szczególnych przypadków (certain special cases) | str. 227
4.3.1. Uwagi wstępne | str. 227
4.3.2. Wymóg określoności (certain) | str. 228
4.3.3. Wymóg szczególnego charakteru (special) | str. 231
4.3.4. Uwagi praktyczne | str. 235
4.4. Kryterium braku sprzeczności z normalnym wykorzystaniem utworu | str. 236
4.4.1. Uwagi wstępne | str. 236
4.4.2. Pojęcie eksploatacji | str. 238
4.4.3. Pojęcie normalności | str. 239
4.4.4. Metodologia badania pod kątem ustalenia sprzeczności z normalną eksploatacją | str. 240
4.4.5. Ekonomiczny wymiar normalności eksploatacji | str. 244
4.4.6. Uwagi praktyczne | str. 250
4.4.7. Relewantność motywów legislacyjnych na poziomie drugiego stopnia | str. 253
4.5. Brak nieuzasadnionej ingerencji w słuszne interesy | str. 256
4.5.1. Uwagi wstępne | str. 256
4.5.2. Pojęcie interesów | str. 258
4.5.3. Podmiot interesów badanych w ramach trzeciego stopnia | str. 259
4.5.4. Kryterium słuszności interesów | str. 263
4.5.5. Relacja do kryterium nienaruszania normalnego korzystania z utworu | str. 266
4.5.6. Zakaz bezzasadnej ingerencji | str. 267
4.5.7. Uwagi praktyczne | str. 272
4.6. Podsumowanie | str. 274

Rozdział 5
Test trójstopniowy w prawie Unii Europejskiej | str. 277
5.1. Wprowadzenie | str. 277
5.2. Geneza i założenia testu trójstopniowego w prawie Unii Europejskiej | str. 278
5.3. Test trójstopniowy w dyrektywie 2001/29 | str. 282
5.3.1. Relacja do określonych ograniczeń wyłączności | str. 282
5.3.2. Adresaci testu | str. 287
5.3.3. Test trójstopniowy w dyrektywie 2001/29 a prawo międzynarodowe | str. 293
5.3.3.1. Podniesienie poziomu ochrony w oparciu o test trójstopniowy | str. 293
5.3.3.2. Test trójstopniowy a dozwolone cytowanie | str. 296
5.3.3.3. Test trójstopniowy a wymóg określoności | str. 298
5.3.4. Test trójstopniowy w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej | str. 300
5.3.4.1. Analiza orzecznictwa | str. 300
5.3.4.2. Wnioski | str. 311
5.4. Dyrektywa 2006/115 (wcześniej dyrektywa 92/100) | str. 313
5.5. Test „dwustopniowy” | str. 313
5.5.1. Uwagi wstępne | str. 313
5.5.2. Dyrektywa 2009/24 (wcześniej dyrektywa 91/250) | str. 314
5.5.3. Dyrektywa 96/9 | str. 316
5.6. Podsumowanie | str. 321

Rozdział 6
Kryteria testu trójstopniowego w prawie polskim | str. 325
6.1. Wprowadzenie | str. 325
6.2. Struktura testu | str. 328
6.3. Specyfika regulacji trzeciego stopnia w art. 35 pr. aut. | str. 330
6.4. Przedmiotowy zakres testu z art. 35 pr. aut. | str. 338
6.5. Podmiotowy zakres testu z art. 35 pr. aut | str. 339
6.6. Funkcje testu z art. 35 pr. aut. | str. 340
6.7. Przyjęty w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych sposób uwzględnienia interesu publicznego | str. 349
6.8. Test z art. 35 pr. aut. a instytucja nadużycia prawa z art. 5 k.c. | str. 352
6.8.1. Uwagi wstępne | str. 352
6.8.2. Status prawny dozwolonego użytku | str. 353
6.8.2.1. Koncepcja kwalifikacji dozwolonego użytku jako prawa podmiotowego | str. 353
6.8.2.2. Powództwo o ustalenie działania w granicach dozwolonego użytku | str. 367
6.8.2.3. Powództwo o ochronę dóbr osobistych | str. 369
6.8.2.4. Wnioski | str. 381
6.8.2.5. Dozwolony użytek w prawie autorskim a prawo używacza w Prawie własności przemysłowej | str. 382
6.8.3. Ochrona dozwolonego użytku w oparciu o konstrukcję nadużycia prawa podmiotowego (art. 5 k.c.) | str. 385
6.9. Test dwustopniowy w odniesieniu do baz danych | str. 386
6.10. Podsumowanie | str. 391

Rozdział 7
Fair use jako przykład otwartej regulacji ograniczeń wyłączności autorskiej | str. 393
7.1. Wprowadzenie | str. 393
7.2. Kryteria oceny słuszności w ramach instytucji fair use | str. 400
7.2.1. Uwagi wstępne | str. 400
7.2.2. Sądowa interpretacja kryteriów z § 107 Copyright Act | str. 402
7.2.2.1. Kryterium celu oraz specyfiki danego aktu eksploatacji | str. 402
7.2.2.2. Specyfika utworu | str. 405
7.2.2.3. Skala eksploatacji utworu | str. 407
7.2.2.4. Wpływ na potencjalny rynek lub wartość danego utworu | str. 410
7.3. Konsekwencje otwartego charakteru klauzuli fair use | str. 414
7.3.1. Uwagi wstępne | str. 414
7.3.2. Sprawa Vorschaubilder (BGH) a sprawa Perfect 10 v. Google (U.S. Court of Appeals) | str. 417
7.4. Fair use a standardy testu trójstopniowego | str. 423
7.4.1. Uwagi wstępne | str. 423
7.4.2. Kryteria fair use a kryteria testu trójstopniowego | str. 425
7.4.2.1. Kryterium szczególnych przypadków | str. 425
7.4.2.2. Brak sprzeczności z normalnym wykorzystaniem utworu oraz brak bezzasadnej ingerencji w sferę słusznych interesów twórcy | str. 430
7.4.2.3. Metodologia badania w ramach fair use | str. 435
7.4.2.4. Odmienności badań w ramach fair use oraz w oparciu o test trójstopniowy | str. 437
7.4.2.5. Fair use a ograniczająca funkcja testu trójstopniowego | str. 442
7.5. Fair use a ograniczenia wyłączności sformułowane w prawie międzynarodowym | str. 443
7.6. Podsumowanie | str. 444

Rozdział 8
Ewolucja wykładni oraz metodologii stosowania testu trójstopniowego | str. 447
8.1. Wprowadzenie | str. 447
8.2. Czynnik elastyczności de lege lata | str. 449
8.2.1. Określone ograniczenia wyłączności | str. 449
8.2.2. Test trójstopniowy z art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29 | str. 455
8.3. Postulat elastycznego stosowania testu trójstopniowego | str. 456
8.3.1. Uwagi ogólne | str. 456
8.3.2. Test trójstopniowy jako narzędzie ochrony konkurencji | str. 465
8.3.3. Test trójstopniowy jako narzędzie ochrony praw podstawowych | str. 474
8.3.3.1. Prawa podstawowe w kontekście trzeciego stopnia testu trójstopniowego | str. 474
8.3.3.2. Status prawny dostępu do utworów w kontekście praw podstawowych | str. 476
8.3.4. Znaczenie innych kategorii interesu publicznego | str. 484
8.4. Ocena de lege lata możliwości realizacji postulatów deklaracji | str. 487
8.4.1. Uwagi wstępne | str. 487
8.4.2. Metodologia stosowania testu | str. 488
8.4.3. Sądowe tworzenie nowych ograniczeń wyłączności autorskiej | str. 500
8.5. Test trójstopniowy w projekcie Europejskiego kodeksu prawa autorskiego | str. 510
8.6. Podsumowanie | str. 513

Wnioski | str. 517

Wykaz aktów prawnych i dokumentów urzędowych | str. 525
Międzynarodowe akty prawne | str. 525
Polskie akty prawne | str. 526
Inne dokumenty | str. 526

Wykaz orzecznictwa sądowego | str. 529
Orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka | str. 529
Orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej | str. 529
Orzeczenia polskich sądów | str. 531
Orzeczenia zagranicznych sądów | str. 532

Bibliografia | str. 535