Spadek i testament. Poradnik praktyczny / Opracowanie zbiorowe

Publikacja w sposób kompleksowy omawia regulacje dotyczące spadku i dziedziczenia w prawie polskim. Książka ma charakter interdyscyplinarny – bazując na Kodeksie cywilnym sięga do różnych dziedzin prawa prywatnego i publicznego. Autorzy starali się w ten sposób przedstawić możliwie najpełniejszy obraz sytuacji prawnej wywołanej przez śmierć człowieka i odpowiedzieć na najczęściej pojawiające się w takim przypadku pytania prawne.

Opracowanie ma za zadanie przedstawić prawo spadkowe w sposób praktyczny i przystępny. Poradnik został przygotowany w oparciu o analizę aktualnych poglądów wyrażanych w literaturze, ale przede wszystkim – kilkuset orzeczeń, które zostały wydane przez organy władzy sądowniczej na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Książka zawiera przy tym duża ilość przykładów (kazusów), które ułatwiają zrozumienie i przyswojenie analizowanych zagadnień. Publikację wzbogacają istotnie zamieszczone w niej wzory pism procesowych i pozaprocesowych związanych z podjętą tematyką.

Poradnik został przygotowany z myślą o osobach, które chcą, bądź zwyczajnie potrzebują posiąść wiedzę umożliwiającą im relatywnie biegłe posługiwanie się przepisami prawa spadkowego. Książka może z powodzeniem służyć także jako literatura uzupełniająca do nauki prawa spadkowego dla studentów i aplikantów aplikacji prawniczych. Autorzy wyrażają przy tym przekonanie, że informacje i poglądy w niej zamieszczone, staną się przydatne i zainteresują również prawników – praktyków oraz przedstawicieli nauki prawa cywilnego.

Wprowadzenie

ROZDZIAŁ 1. SPADEK
Agnieszka Wagemann-Smolańska, Artur Szczepaniak, Anna Zagierska

1.1. Pojęcie spadku

1.1.1. Aktywa spadku

1.1.2. Pasywa spadku

1.1.3. Prawa wyłączone z dziedziczenia

1.2. Inne obciążenia finansowe powstające wraz ze śmiercią spadkodawcy

1.2.1. Sukcesja podatkowa

1.2.2. Odpowiedzialność zapisobiercy – art. 106 UOP

1.2.3. Obowiązek zapłaty składek ZUS, składek na Fundusz Pracy i na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

1.3. Śmierć spadkodawcy a wybrane stosunki prawne

1.3.1. Umowa zlecenia

1.3.2. Umowa o dzieło

1.3.3. Pełnomocnictwo

1.3.4. Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu

1.3.5. Najem lokalu mieszkalnego

1.3.6. Zapis bankowy (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci – art. 56 UPB)

1.3.7. Zapis w SKOKu (Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej)

1.3.8. Ubezpieczenie na życie lub NNW

1.3.9. Środki zgromadzone na rachunkach w Otwartych Funduszach Emerytalnych (OFE)

1.3.10. Środki zgromadzone w pracowniczym funduszu emerytalnym

1.3.11. Środki zgromadzone na indywidualnych kontach emerytalnych oraz na indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego

1.3.12. Prawa majątkowe wynikające ze stosunku pracy

1.4. Zabezpieczenie spadku

1.4.1. Uwagi ogólne

1.4.2. Środki zabezpieczenia

1.4.3. Postępowanie

1.5. Podatek od spadków

ROZDZIAŁ 2. DZIEDZICZENIE USTAWOWE
Agnieszka Wagemann-Smolańska, Anna Zagierska

2.1. Uwagi ogólne

2.1.1. Zdolność dziedziczenia

2.1.1.1. Dziecko nienarodzone (nasciturus)

2.1.1.2. Jednoczesna śmierć osób, które mogłyby po sobie dziedziczyć

2.1.1.3. Cudzoziemiec

2.1.1.4. Osoby prawne i jednostki nieposiadające osobowości prawnej

2.1.2. Rodzaje dziedziczenia

2.1.3. Uznanie za niegodnego dziedziczenia

2.1.3.1. Uwagi ogólne

2.1.3.2. Przesłanki

2.1.3.2.1. Uwagi ogólne

2.1.3.2.2. Ciężkie przestępstwo przeciwko spadkodawcy

2.1.3.2.3. Nakłonienie spadkodawcy do sporządzenia testamentu

2.1.3.2.4. Ingerencja w porządek dziedziczenia testamentowego po spadkodawcy

2.1.3.3. Postępowanie

2.1.3.4. Skutki wyroku uznającego za niegodnego

2.1.3.5. Przebaczenie

2.2. Porządek dziedziczenia ustawowego

2.2.1. Kolejność dziedziczenia od dnia 28 czerwca 2009 roku

2.2.1.1. Grupa I – małżonek i zstępni spadkodawcy

2.2.1.1.1. Dzieci i dalsi zstępni biologiczni

2.2.1.1.2. Dzieci i dalsi zstępni przysposobieni (adoptowani)

2.2.1.1.3. Małżonek spadkodawcy

2.2.1.1.3.1. Uwagi ogólne

2.2.1.1.3.2. Wyłączenie małżonka spadkodawcy od dziedziczenia

2.2.1.2. Grupa II – małżonek, rodzice, rodzeństwo spadkodawcy i zstępni rodzeństwa

2.2.1.2.1. Rodzice spadkodawcy

2.2.1.2.2. Dziedziczenie przysposabiającego oraz dziedziczenie rodziców biologicznych dziecka przysposobionego

2.2.1.2.3. Rodzeństwo spadkodawcy i ich zstępni

2.2.1.3. Grupa III – dziadkowie spadkodawcy i ich zstępni

2.2.1.4. Grupa IV – pasierbowie (dzieci małżonka spadkodawcy)

2.2.1.5. Grupa V – Gmina i Skarb Państwa

2.2.2. Kolejność dziedziczenia do dnia 27 czerwca 2009 roku

2.2.2.1. Grupa I – małżonek i zstępni spadkodawcy

2.2.2.2. Grupa II – małżonek, rodzice, rodzeństwo spadkodawcy i zstępni rodzeństwa

2.2.2.3. Grupa III – Gmina i Skarb Państwa

2.3. Szczególne zasady dziedziczenia gospodarstw rolnych

2.3.1. Gospodarstwo rolne

2.3.2. Zasady dziedziczenia

2.3.2.1. Śmierć spadkodawcy nastąpiła po dniu 13 lutego 2001 roku

2.3.2.2. Śmierć spadkodawcy nastąpiła między 1 października 1990 roku a 13 lutego 2001 roku

2.3.2.3. Śmierć spadkodawcy nastąpiła w okresie między 30 września 1990 roku a 6 kwietnia 1982 roku

2.3.2.4. Śmierć spadkodawcy nastąpiła przed 6 kwietnia 1982 roku

ROZDZIAŁ 3. TESTAMENT
Mariusz Zelek

3.1. Zagadnienia ogólne

3.1.1. Istota testamentu

3.1.2. Pozatestamentowa dyspozycja majątkiem na wypadek śmierci

3.1.3. Zdolność do sporządzenia i odwołania testamentu

3.1.4. Wady oświadczenia woli przy sporządzaniu i odwoływaniu testamentu

3.1.5. Język testamentu

3.1.6. Kwalifi kacja dokumentu jako testament

3.1.7. Interpretacja testamentu

3.1.8. Sporządzenie testamentu wspólnie z inną osobą

3.1.9. Odwołanie albo zmiana testamentu

3.1.10. Problem istnienia kilku testamentów

3.1.11. Dziedziczenie częściowo na podstawie testamentu i częściowo na podstawie ustawy

3.1.12. Zagubienie, utrata, zniszczenie, ukrycie testamentu a dziedziczenie na jego podstawie

3.1.13. Testament negatywny

3.1.14. Otwarcie i ogłoszenie testamentu

3.1.15. Koszty sporządzenia i odwołania testamentu

3.1.16. Notarialny Rejestr Testamentów

3.1.17. Prawo właściwe czasowo w przypadku zmiany przepisów

3.1.18. Prawo właściwe miejscowo dla testamentów z elementem zagranicznym

3.2. Forma testamentu

3.2.1. Uwagi ogólne

3.2.2. Świadkowie testamentu

3.2.2.1. Bezwzględna niezdolność do bycia świadkiem

3.2.2.2. Względna niezdolność do bycia świadkiem

3.2.3. Testamenty zwykłe

3.2.3.1. Testament własnoręczny (holograficzny)

3.2.3.1.1. Własnoręczność pisma

3.2.3.1.2. Podpis

3.2.3.1.3. Data

3.2.3.2. Testament notarialny

3.2.3.3. Testament allograficzny

3.2.4. Testamenty szczególne

3.2.4.1. Testament ustny

3.2.4.1.1. Dopuszczalność sporządzenia testamentu ustnego

3.2.4.1.2. Procedura sporządzenia testamentu ustnego

3.2.4.1.3. Stwierdzenie treści testamentu ustnego

3.2.4.2. Testament podróżny

3.2.4.3. Testament wojskowy

3.3. Treść testamentu

3.3.1. Uwagi ogólne

3.3.2. Powołanie spadkobiercy

3.3.2.1. Sposób ustanowienia spadkobiercy

3.3.2.2. Określenie udziału spadkowego

3.3.2.3. Podstawienie

3.3.2.4. Wyłączenie przyrostu

3.3.3. Wydziedziczenie

3.3.3.1. Przyczyny

3.3.3.2. Skutki

3.3.4. Zapis

3.3.4.1. Zapis zwykły

3.3.4.2. Zapis windykacyjny

3.3.5. Polecenie

3.3.6. Ustanowienie wykonawcy testamentu

3.3.7. Inne możliwe rozrządzenia testamentowe

ROZDZIAŁ 4. ZACHOWEK
Mariusz Zelek

4.1. Istota zachowku

4.2. Podmioty uprawnione do zachowku

4.2.1. Zachowek w wypadku dziedziczenia ustawowego

4.2.2. Podmioty wyłączone od zachowku

4.2.3. Ustalenie kręgu uprawnionych do zachowku w konkretnej sprawie

4.3. Wysokość zachowku

4.3.1. Udział spadkowy

4.3.2. Ułamek

4.3.3. Substrat zachowku

4.3.3.1. Czysta wartość spadku

4.3.3.2. Doliczanie darowizn izapisów windykacyjnych

4.3.3.2.1. Przysporzenia podlegające doliczeniu

4.3.3.2.2. Przysporzenia niepodlegające doliczeniu

4.3.4. Sposoby pokrycia zachowku

4.3.5. Ustalenie wysokości roszczenia o zachowek w konkretnej sprawie

4.4. Podmioty zobowiązane z zachowku

4.4.1. Odpowiedzialność spadkobierców

4.4.2. Odpowiedzialność benefi cjentów zapisów windykacyjnych

4.4.3. Odpowiedzialność obdarowanych

4.4.4. Ustalenie kręgu zobowiązanych z zachowku w konkretnej sprawie

4.5. Wymagalność roszczeń z tytułu zachowku i ich przedawnienie

4.6. Dziedziczenie roszczenia o zachowek

4.7. Sądowe dochodzenie roszczenia o zachowek

4.8. Opodatkowanie zachowku

ROZDZIAŁ 5. PRZYJĘCIE I ODRZUCENIE SPADKU ORAZ ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA DŁUGI SPADKOWE
Anna Zagierska

5.1. Oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku

5.1.1. Ogólne warunki złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku

5.1.2. Forma

5.1.2.1. Uwagi ogólne

5.1.2.2. Złożenie oświadczenia przed sądem

5.1.2.3. Oświadczenie złożone przed notariuszem

5.1.3. Terminy

5.1.4. Skutki braku złożenia oświadczenia – (milczenia)

5.1.5. Szczególne kategorie podmiotowe spadkobierców

5.1.5.1. Małoletni

5.1.5.2. Ubezwłasnowolniony

5.1.5.3. Dziecko poczęte (nasciturus)

5.1.5.4. Podmioty inne niż osoby fizyczne

5.1.5.4.1. Gmina i Skarb Państwa

5.1.5.4.2. Inne osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi

5.1.5.5. Podmiot w upadłości

5.1.6. Transmisja spadku

5.2. Przyjęcie spadku

5.2.1. Uwagi ogólne

5.2.2. Przyjęcie spadku wprost

5.2.3. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza

5.2.3.1. Uwagi ogólne

5.2.3.2. Dobrodziejstwo inwentarza

5.2.3.3. Spis inwentarza

5.2.3.3.1. Uwagi ogólne

5.2.3.3.2. Koszty

5.2.3.4. Wyjawienie przedmiotów spadkowych

5.3. Odrzucenie spadku

5.3.1. Uwagi ogólne

5.3.2. Częściowe odrzucenie spadku

5.3.3. Oświadczenia dotyczące różnych podstaw dziedziczenia – art. 1022 KC

5.3.4. Rozliczenia ze spadkobiercą, który odrzucił spadek

5.3.5. Odrzucenie spadku z pokrzywdzeniem wierzycieli

5.4. Uchylenie się od skutków złożenia albo niezłożenia oświadczenia w terminie

5.4.1. Uwagi ogólne

5.4.2. Błąd

5.4.3. Groźba

5.4.4. Postępowanie w przedmiocie uchylenia się od skutków oświadczenia

5.5. Odpowiedzialność za długi spadkowe

5.5.1. Zagadnienia ogólne

5.5.2. Odpowiedzialność benefi cjentów zapisu windykacyjnego, zapisu zwykłego, polecenia oraz zapisu windykacyjnego .

5.5.3. Odpowiedzialność małżonka spadkobiercy

5.5.4. Odpowiedzialność za długi spadkowe związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego

5.5.5. Egzekucja

ROZDZIAŁ 6. STWIERDZENIA NABYCIA SPADKU I NOTARIALNE POŚWIADCZENIE DZIEDZICZENIA
Anna Zagierska

6.1. Uwagi ogólne

6.2. Stwierdzenie nabycia spadku przez sąd

6.2.1. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku

6.2.2. Postępowanie

6.2.3. Uczestnicy postępowania

6.2.4. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku

6.2.5. Koszty

6.3. Notarialne poświadczenie dziedziczenia

6.3.1. Uwagi ogólne

6.3.2. Etapy sporządzania aktu poświadczenia dziedziczenia

6.3.3. Rejestr aktów poświadczenia dziedziczenia

6.3.4. Koszty

6.4. Znaczenie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku

6.4.1. Uwagi ogólne

6.4.2. Domniemanie wynikające z udokumentowania nabycia spadku – art. 1025 KC

6.4.3. Ochrona osób trzecich na mocy art. 1028 KC

6.4.4. Roszczenia spadkodawcy wobec osób władających przedmiotami spadkowymi – art. 1029 KC

6.5. Uchylenie i zmiana postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia

6.5.1. Uwagi ogólne

6.5.2. Skutki uchylenia orzeczenia o uznaniu za zmarłego lub stwierdzającego zgon

ROZDZIAŁ 7. DZIAŁ SPADKU
Artur Szczepaniak

7.1. Uwagi ogólne

7.1.1. Podstawa normatywna

7.1.2. Istota działu spadku

7.1.3. Substancja majątku spadkowego, długi spadkodawcy

7.1.4. Zmiana substancji majątku spadkowego

7.1.5. Sposób podziału a wola spadkodawcy

7.1.6. Wpływ zapisu zwykłego, polecenia i zapisu naddziałowego na skład majątku spadkowego

7.1.7. Wpływ zapisu windykacyjnego na skład majątku spadkowego

7.1.8. Częściowy i całkowity dział spadku

7.1.9. Tryby działu spadku

7.2. Sposoby podziału majątku spadkowego

7.2.1. Podział fi zyczny spadku

7.2.2. Przejęcie spadku

7.2.3. Podział cywilny spadku

7.2.4. Odrębności związane z podziałem gospodarstw rolnych

7.3. Zarząd (wspólnym) majątkiem spadkowym i jego posiadanie

7.4. Zaliczenie darowizn na schedy spadkowe

7.5. Umowny dział spadku

7.5.1. Umowa działowa jako czynność prawna

7.5.2. Moment zaistnienia skutków umowy działowej

7.5.3. Strony umowy działowej

7.5.4. Termin do zawarcia umowy działowej

7.5.5. Sprzeciw spadkobiercy

7.5.6. Forma umowy o dział spadku

7.5.7. Wady oświadczeń woli

7.5.8. Zawarcie umowy działowej w trakcie postępowania sądowego

7.5.9. Przedwstępna umowa działu spadku

7.5.10. Umowa działowa jako tytuł egzekucyjny

7.5.11. Koszty umowy działowej sporządzonej przez notariusza

7.6. Sądowy dział spadku

7.6.1. Wnioskodawca

7.6.2. Wniosek o dział spadku

7.6.3. Uczestnicy postępowania działowego

7.6.4. Koszty sądowe

7.6.5. Ustalanie przez sąd składu majątku spadkowego

7.6.7. Postanowienie kończące postępowanie

7.6.8. Zaskarżenie postanowienie o dziale spadku

7.7. Skutki działu spadku

ROZDZIAŁ 8. UMOWY DOTYCZĄCE SPADKU
Artur Szczepaniak, Anna Zagierska

8.1. Zagadnienia ogólne

8.2. Umowa zrzeczenia się dziedziczenia

8.2.1. Uwagi wstępne

8.2.2. Przedmiot i strony umowy

8.2.3. Skutki zrzeczenia się dziedziczenia

8.2.4. Uchylenie skutków zrzeczenia się dziedziczenia

8.3. Umowa o zbycie spadku

8.3.1. Informacje ogólne

8.3.2. Strony umowy zbycia spadku

8.3.3. Przedmiot umowy zbycia spadku

8.3.4. Skutki umowy zbycia spadku

8.3.5. Sytuacja nabywcy spadku na podstawie umowy zbycia spadku

ROZDZIAŁ 9. WZORY PISM

9.1. Wniosek o zabezpieczenie spadku

Artur Szczepaniak

9.2. Pozew o uznanie spadkobiercy za niegodnego

Anna Zagierska

9.3. Pozew o wyłączenie małżonka od dziedziczenia

Agnieszka Wagemann-Smolańska

9.4. Wniosek o otwarcie i ogłoszenie testamentu

Mariusz Zelek

9.5. Testament własnoręczny

Mariusz Zelek

9.6. Testament notarialny z zapisem windykacyjnym

Mariusz Zelek

9.7. Protokół testamentu allograficznego

Mariusz Zelek

9.8. Pismo stwierdzające treść testamentu ustnego

Mariusz Zelek

9.9. Pismo stwierdzające treść testamentu podróżnego

9.10. Pozew o zmniejszenie zapisu zwykłego

Mariusz Zelek

9.11. Pozew o zachowek

9.12. Oświadczenie o przyjęciu spadku

Anna Zagierska

9.13. Wniosek do sądu opiekuńczego o zezwolenie rodzicowi na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka

9.14. Oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu spadku z wnioskiem o jego zatwierdzenie

Anna Zagierska

9.15. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku

Anna Zagierska

9.16. Pozew o wydanie spadku oraz wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy

9.17. Wniosek o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku

Anna Zagierska

9.18. Umowa o dział spadku

9.19. Wniosek o dział spadku

Artur Szczepaniak

9.20. Umowa zrzeczenia się dziedziczenia

Artur Szczepaniak

9.21. Umowa o zbycie spadku
Anna Zagierska