Realizacja zasady dobra dziecka w mediacji w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów

Dziecko, nie będąc stroną sporu sądowego w kwestiach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów, jest bez wątpienia jego centralną postacią, dlatego naczelną wartością podlegającą ochronie powinno być jego dobro. W książce przeanalizowano, czy obowiązujące przepisy oraz praktyka mediacyjna realizują tę zasadę. Wyjaśniono m.in.:
• czy do mediacji powinno się przenosić regulacje wykorzystywane w postępowaniu sądowym, np. przesłanki przemawiające za wysłuchaniem dziecka, zasady przeprowadzania przesłuchania dziecka;
• kto powinien decydować o udziale (czynnym) dziecka w mediacji – sąd, mediator, przedstawiciele ustawowi;
• czy mediator powinien pełnić rolę gwaranta dobra dziecka czy też przypisanie mu takiej funkcji kłóciłoby się z zasadami prowadzenia mediacji, w tym zwłaszcza z zasadą bezstronności;
• czy dziecko jest stroną ugody w sprawach dotyczących władzy rodzicielskiej i kontaktów.

Publikacja zawiera także rekomendacje pod adresem ustawodawcy co do wprowadzenia albo zmodyfikowania określonych instytucji prawnych w celu pełniejszego uwzględniania zasady dobra dziecka w toku mediacji.

Książka jest przeznaczona przede wszystkim dla sędziów i mediatorów, dla których może stanowić bazę do wypracowania tzw. standardów prowadzenia mediacji z udziałem dzieci w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów. Zainteresuje także adwokatów i radców prawnych oraz pracowników nauk społecznych zajmujących się prawem rodzinnym, postępowaniem cywilnym czy alternatywnymi metodami rozwiązywania sporów, w tym zwłaszcza mediacją.

Autorami opracowania są nie tylko prawnicy, lecz także psycholodzy i mediatorzy, dzięki czemu książka zyskała również perspektywę psychologiczną i pedagogiczną, nawiązującą do sytuacji dziecka w rozstaniu rodziców.

Wstęp
Rozdział I. Rozstanie rodziców w życiu dziecka – perspektywa psychologiczna Monika Zielona-Jenek
1. Uwagi wstępne
2. Dziecko rozstających się rodziców jako osoba rozwijająca się
3. Dziecko wobec konieczności adaptacji do procesu kryzysu w jego rodzinie
4. Dziecko jako podmiot ustaleń rodzinnych
5. Psychologiczna sytuacja dziecka rozstających się rodziców a jego dobrostan i potrzeby w mediacji rodzinnej – wnioski
Rozdział II. Ocena przydatności mediacji jako formy rozwiązywania konfliktów rodzinnych. Analiza z perspektywy pedagogiki rodziny Anna Jakoniuk-Diallo
1. Uwagi wstępne
2. Współczesna rodzina jako miejsce konfliktu
3. Charakterystyka przebiegu mediacji
4. Związki nieformalne w mediacji
5. Ocena skuteczności mediacji jako formy rozwiązania konfliktu rodzinnego
6. Wskaźniki przydatności mediacji w rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych
7. Sposoby radzenia sobie z oporem w mediacjach rodzinnych
8. Podsumowanie
Rozdział III. Podmiotowość dziecka w mediacjach rodzinnych w sprawach dotyczących kontaktów i opieki. Aksjologia podmiotowości dziecka w mediacjach Magdalena Tabernacka
1. Uwagi wstępne
2. Podmiotowość dziecka w systemie rodziny
3. Władza rodzicielska a podmiotowość dziecka – implikacje dla mediacji
4. Istota praw podmiotowych przysługujących dzieciom w mediacjach
5. Mediacje a prawo dziecka do tożsamości
6. Prawo dziecka do informacji w mediacjach
7. Prawo dziecka do przedstawienia własnego stanowiska - implikacje dla mediacji
8. Prawo dziecka do powoływania przedstawicieli w sprawach jego dotyczących, w tym w mediacjach
9. Podsumowanie
Rozdział IV. Zasada dobra dziecka w mediacji w wybranych systemach prawnych innych państw
1. Brevi osservazioni su ruolo, partecipazione e tutela dei figli nei procedimenti giudiziali e alternativi alla giurisdizione (ADR) in ambito familiare nel panorama italiano Federico Ferraris
2. Towards the best interests of the child principle implementation in judicial and extrajudicial matters: Ukraine experience Iryna Izarova, Anzhela Krychyna
2.1. Introduction: Understanding of the best interests of the child principle and legislative regulation
2.2. Child according to the legislation of Ukraine
2.3. Protection of the rights of the child in the implementation of the principle of ensuring the best interests of the child
2.4. The place of mediation in the system of bodies supporting the best interests of the child principle
2.5. Conclusions
Rozdział V. Dobro dziecka jako wartość podlegająca szczególnej ochronie w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem Joanna Zajączkowska-Burtowy
1. Uwagi wstępne
2. Treść dobra dziecka w sprawach dotyczących władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem
2.1. Pojęcie dobra dziecka w prawie polskim i międzynarodowym
2.2. Dobro dziecka w judykaturze
2.3. Dobro dziecka w doktrynie
2.4. Pojęcie dobra dziecka w sprawach o wykonywanie władzy rodzicielskiej i kontakty z dzieckiem
2.4.1. Władza rodzicielska
2.4.2. Kontakty z dzieckiem
2.5. Elementy pojęcia dobra dziecka – uwagi prawnoporównawcze
2.6. Potrzeba aktualizacji pojęcia dobra dziecka
3. Sposoby uregulowania wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem
3.1. Uwagi wstępne
3.2. Sposoby ustalania kwestii dotyczących władzy rodzicielskiej i kontaktów
3.2.1.Koncyliacyjny (pomiędzy rodzicami)
3.2.2. Mediacyjny (z udziałem mediatora)
3.3.3. Sądowy (z udziałem biegłych)
4. Ustalanie dobra dziecka w mediacji
5. Podsumowanie
Rozdział VI. Zakres przedmiotowy postępowań sądowych i mediacji w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów Joanna Mucha
1. Uwagi wstępne
2. Tryb rozpoznawania spraw dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów
3. Zakres przedmiotowy postępowań dotyczących władzy rodzicielskiej i kontaktów a zakres przedmiotowy mediacji
3.1. Przedmiot postępowań sądowych w sprawach dotyczących władzy rodzicielskiej i kontaktów
3.2. Przedmiot mediacji w sprawach dotyczących władzy rodzicielskiej i kontaktów
3.2.1. Zdatność ugodowa a zdatność mediacyjna
3.2.2. Cel mediacji
3.2.3. Kryteria oceny zdatności ugodowej
3.2.3.4. Uwagi wstępne
3.2.3.2. Sprawy dotyczące wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów jako sprawy cywilne w znaczeniu materialnym oraz dopuszczalność drogi sądowej w tych sprawach
3.2.3.3. Uprawnienie stron do dysponowania przedmiotem sprawy
3.2.3.4. Zakaz zawarcia ugody
3.2.4. Ugoda mediacyjna w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów
3.2.5. Zdatność ugodowa w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów
3.3. Przeciwwskazania do mediacji mimo istnienia zdatności mediacyjnej i ugodowej
4. Podsumowanie
Rozdział VII. Zakres podmiotowy postępowania sądowego i mediacji w sprawach dotyczących władzy rodzicielskiej i kontaktów Joanna Mucha
1. Uwagi wstępne
2. Status dziecka w procesie o rozwód i separację
3. Status dziecka w postępowaniach nieprocesowych w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów
3.1. Uwagi wstępne
3.2. Sprawy dotyczące władzy rodzicielskiej
3.3. Sprawy dotyczące kontaktów
4. Reprezentacja dziecka w postępowaniu sądowym
5. Podmioty mediacji w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów
6. Podsumowanie
Rozdział VIII. Procesowe i psychologiczne gwarancje realizacji zasady dobra dziecka w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów a mediacja Magdalena Skibińska
1. Uwagi wstępne
2. Podstawy prawne uwzględnienia zasady dobra dziecka w mediacji w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów oraz wypływające z nich gwarancje
3. Wysłuchanie dziecka
4. Badanie porozumienia/ugody pod kątem realizacji zasady dobra dziecka
5. Podsumowanie
Rozdział IX. Udział dziecka w mediacji w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów oraz jego reprezentacja Aneta Arkuszewska
1. Uwagi wstępne
2. Pojęcie dziecka
2.1. Powszechna definicja „dziecka”
2.2. Definicje legalne pojęcia „dziecka” w prawie międzynarodowym i europejskim
2.3. Definicje legalne „dziecka” w prawie polskim
2.4. Pojęcie dziecka w mediacji w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów
3. Udział dziecka w mediacji w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów
3.1. Wysłuchanie małoletniego jako forma jego udziału w mediacji
3.1.1. Instytucja wysłuchania dziecka
3.1.2. Regulacja prawna wysłuchania dziecka w mediacji
3.2. Kwalifikacje mediatora prowadzącego mediację z udziałem dziecka
3.3. Przedstawiciel dziecka w mediacji
4. Podsumowanie
Rozdział X. Rola mediatora w mediacji w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów Anna Cybulko
1. Uwagi wstępne
2. Rola mediatora w ujęciu prawa
2.1. Uwagi wstępne
2.2. Rola mediatora – standardy polskie
2.3. Rola mediatora – standardy amerykańskie
3. Przegląd rozwiązań zagranicznych
3.1. Uwagi wstępne
3.2. Australia i Stany Zjednoczone
3.2. Kraje północnoeuropejskie
3.2.1. Finlandia
3.2.2. Norwegia
4. Obowiązki mediatora rodzinnego wobec dziecka
4.1. Dylemat: dobro dziecka czy neutralność
4.2. Pozycja dziecka w mediacji
4.3. Włączanie dziecka do mediacji
5. Rozwiązania przyjęte w Polsce
6. Praktyka pracy mediatora
7. Kwalifikacje mediatora
8. Podsumowanie
Rozdział XI. Dobro dziecka a ugoda zawarta przed mediatorem w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów Joanna May
1. Uwagi wstępne
2. Cele i funkcje postępowania mediacyjnego w sprawach o rozwód
3. Ugoda a porozumienie rodzicielskie
4. Forma ugody zawartej przed mediatorem
5. Treść ugody w sprawach dotyczących wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów
6. Wadliwość ugody
6.1. Uwagi wstępne
6.2. Sprzeczność ugody mediacyjnej z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzanie do obejścia prawa
6.3. Ugoda jest niezrozumiała lub zawiera sprzeczności
6.4. Sprzeczność ugody mediacyjnej z dobrem dziecka
7. Zatwierdzenie ugody
8. Skutki prawne ugody
9. Podsumowanie
Rozdział XII. Badania ankietowe Anna Cybulko, Joanna Mucha
Rozdział XIII. Rozważania podsumowujące Joanna Mucha
1. Wnioski końcowe
2. Uwagi de lege ferenda