Postępowanie odwoławcze w sprawach karnych. Komentarz. Orzecznictwo. Wydanie 6 / Dariusz Świecki

W publikacji przedstawiono szczegółową analizę przepisów regulujących postępowanie odwoławcze. Książka zawiera wiele praktycznych uwag na temat sposobu rozumienia oraz stosowania omawianych przepisów. Szczególny nacisk został położony na zagadnienia dotyczące środka odwoławczego, a zwłaszcza apelacji.

Autor wskazuje i omawia poszczególne elementy budowy środka odwoławczego, przedstawia metodykę stawiania zarzutów odwoławczych oraz podaje przykłady i wzory formułowania zarzutów na podstawie każdej z podstaw odwoławczych z art. 438 k.p.k. W publikacji szczegółowo zaprezentowano także przebieg postępowania odwoławczego, a zwłaszcza rozprawy apelacyjnej.

Publikacja podzielona jest na dwie części.

Pierwsza zawiera klasyczny komentarz do wybranych artykułów Kodeksu postępowania karnego opatrzony dodatkowo wyborem orzecznictwa (ze wskazaniem linii orzeczniczych i orzeczeń odmiennych) i wskazaniem przepisów powiązanych.

W drugiej umieszczono suplement zawierający wzory apelacji uwzględniające poszczególne podstawy odwoławcze, w tym w sprawach o wykroczenia i w sprawach karnych skarbowych.

Książka zawiera również schematy ułatwiające Czytelnikowi poruszanie się po postępowaniu odwoławczym.
Nowe wydanie zawiera obszerną analizę zmienionych lub nowych przepisów postępowania odwoławczego wprowadzonych w wyniku nowelizacji w latach 2019–2021, m.in. na mocy ustaw: z 20.04.2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1023), z 19.06.2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz uproszczonym postępowaniem o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz.U. poz. 1086).

Publikacja będzie przydatna praktykom: sędziom, prokuratorom, adwokatom i radcom prawnym, a także aplikantom poszukującym pomocy przy rozwiązywaniu kazusów z postępowania odwoławczego.

Wykaz skrótów | str. 15

Od Autora | str. 17

Rozdział I
Zagadnienia ogólne | str. 21

Art. 425. [Podmioty uprawnione, zakres zaskarżenia, gravamen] | str. 21
Przepisy powiązane | str. 21
1. Zasada kontroli, rodzaje środków odwoławczych, strony i inne podmioty uprawnione do zaskarżenia orzeczenia | str. 22
2. Zakres zaskarżenia orzeczenia | str. 23
3. Zaskarżenie braku rozstrzygnięcia | str. 27
4. Zaskarżenie uzasadnienia orzeczenia | str. 27
Orzecznictwo | str. 28
5. Gravamen | str. 28
Orzecznictwo | str. 29
6. Kierunek zaskarżania | str. 32
Orzecznictwo | str. 33

Art. 426. [Zaskarżanie orzeczeń wydanych w postępowaniu odwoławczym] | str. 33
Przepisy powiązane | str. 34
Zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego | str. 34
Orzecznictwo | str. 36

Rozdział II
Warunki skutecznego wniesienia środka odwoławczego | str. 39

Art. 427. [Elementy środka odwoławczego. Prekluzja dowodowa] | str. 39
Przepisy powiązane | str. 40
1. Budowa środka odwoławczego | str. 40
2. Wskazanie na nowe fakty lub dowody, jeżeli odwołujący się nie mógł powołać ich w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji | str. 47
3. Zakaz stawiania zarzutów odwoławczych nieprzeprowadzenia dowodu z urzędu | str. 50
Orzecznictwo | str. 51

Art. 428. [Wniesienie środka odwoławczego] | str. 55
Przepisy powiązane | str. 55
1. Forma środka odwoławczego | str. 55
2. Adresat środka odwoławczego | str. 56
3. Odpowiedź na środek odwoławczy | str. 57
Orzecznictwo | str. 58

Art. 429. [Odmowa przyjęcia środka odwoławczego] | str. 59
Przepisy powiązane | str. 59
Kontrola środka odwoławczego | str. 59
Orzecznictwo | str. 69

Art. 430. [Pozostawienie bez rozpoznania środka odwoławczego] | str. 75
Przepisy powiązane | str. 76
Orzecznictwo | str. 78
Art. 431. [Cofnięcie środka odwoławczego] | str. 80
Przepisy powiązane | str. 81
1. Warunki skutecznego cofnięcia środka odwoławczego | str. 81
2. Częściowe cofnięcie środka odwoławczego | str. 82
3. Modyfikacja środka odwoławczego | str. 84
Orzecznictwo | str. 85

Art. 432. [Obowiązek rozpoznania cofniętego środka odwoławczego] | str. 88
Przepisy powiązane | str. 88
Orzecznictwo | str. 89

Rozdział III
Granice kontroli odwoławczej | str. 90

Art. 433. [Granice rozpoznania środka odwoławczego] | str. 90
Przepisy powiązane | str. 90
1. Elementy wyznaczające granice środka odwoławczego | str. 91
2. Orzekanie poza granicami środka odwoławczego | str. 94
3. Obowiązek rozważenia wniosków i zarzutów odwoławczych | str. 95
Orzecznictwo | str. 96

Art. 434. [Zakaz reformationis in peius] | str. 99
Przepisy powiązane | str. 100
1. Zakres stosowania zakazu reformationis in peius | str. 100
2. Przełamanie kierunku zaskarżenia na korzyść oskarżonego | str. 108
3. Odstępstwo od zakazu reformationis in peius | str. 109
Orzecznictwo | str. 110

Art. 435. [Orzekanie na rzecz współoskarżonych] | str. 118
Przepisy powiązane | str. 118
Orzecznictwo | str. 120

Art. 436. [Ograniczenie zakresu rozpoznania] | str. 121
Przepisy powiązane | str. 121
Orzecznictwo | str. 123
Art. 437. [Rodzaje rozstrzygnięć sądu odwoławczego] | str. 125
Przepisy powiązane | str. 125
1. Rozstrzygnięcia w przedmiocie zaskarżonego orzeczenia | str. 125
2. Zmiana zaskarżonego orzeczenia | str. 126
3. Uchylenie zaskarżonego orzeczenia | str. 127
Orzecznictwo | str. 132

Rozdział IV
Przyczyny odwoławcze | str. 136

Art. 438. [Względne przyczyny odwoławcze] | str. 136
Przepisy powiązane | str. 136
1. Istota względnych przyczyn odwoławczych | str. 137
2. Metodyka stawiania zarzutów odwoławczych | str. 139
3. Budowa zarzutu odwoławczego | str. 141
4. Obraza przepisów prawa materialnego (art. 438 pkt 1 i 1a k.p.k.) | str. 146
Orzecznictwo | str. 164
5. Obraza przepisów postępowania (art. 438 pkt 2 k.p.k.) | str. 169
Orzecznictwo | str. 191
6. Błąd w ustaleniach faktycznych (art. 438 pkt 3 k.p.k.) | str. 207
Orzecznictwo | str. 214
7. Zarzut rażącej niewspółmierności kary, środka karnego,nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka (art. 438 pkt 4 k.p.k.) | str. 217
Orzecznictwo | str. 225

Art. 439. [Bezwzględne przyczyny odwoławcze] | str. 228
Przepisy powiązane | str. 229
1. Charakter i skutki wystąpienia bezwzględnych przyczyn odwoławczych | str. 229
Orzecznictwo | str. 238
2. Ograniczenie skutków wystąpienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej | str. 266
Orzecznictwo | str. 270
3. Zasady udziału stron w posiedzeniu sądu odwoławczego w związku z wystąpieniem bezwzględnej przyczyny odwoławczej | str. 271
Art. 439a. [Rozpoznanie sprawy o wykroczenie w postępowaniu karnym] | str. 273
Przepisy powiązane | str. 273
Orzecznictwo | str. 275

Art. 440. [Rażąca niesprawiedliwość orzeczenia] | str. 276
Przepisy powiązane | str. 276
Orzecznictwo | str. 279
Art. 441. [Przedstawienie zagadnienia prawnego Sądowi Najwyższemu] | str. 282
Przepisy powiązane | str. 283
Orzecznictwo | str. 285

Rozdział V
Ponowne rozpoznanie sprawy | str. 289

Art. 442. [Postępowanie ponowne po uchyleniu orzeczenia] | str. 289
Przepisy powiązane | str. 290
1. Uwagi ogólne | str. 290
2. Zakres ponownego rozpoznania sprawy | str. 290
Orzecznictwo | str. 293
3. Odstąpienie od zasady bezpośredniości w postępowaniu ponownym | str. 295
Orzecznictwo | str. 296
4. Treść uzasadnienia orzeczenia sądu odwoławczego przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania | str. 297
Orzecznictwo | str. 298

Art. 443. [Zakaz reformationis in peius w postępowaniu ponownym] | str. 300
Przepisy powiązane | str. 300
Orzecznictwo | str. 303
Art. 443a [Zaskarżenie uzasadnienia orzeczenia] | str. 309
Przepisy powiązane | str. 309
Orzecznictwo | str. 313

Rozdział VI
Apelacja | str. 314

Art. 444. [Podmioty uprawnione] | str. 314
Przepisy powiązane | str. 314
1. Zasady wnoszenia apelacji | str. 314
2. Wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku | str. 316
Orzecznictwo | str. 318

Art. 445. [Termin wniesienia apelacji] | str. 319
Przepisy powiązane | str. 319
Orzecznictwo | str. 323

Art. 446. [Przymus adwokacko-radcowski, odpisy apelacji] | str. 325
Przepisy powiązane | str. 326
1. Uwagi ogólne | str. 326
2. Przymus adwokacko-radcowski przy wnoszeniu apelacji | str. 326
Orzecznictwo | str. 329
3. Zasady dołączania do apelacji odpisów dla stron przeciwnych | str. 332
Orzecznictwo | str. 333

Art. 447. [Zakres zaskarżenia, podnoszenie zarzutów odwoławczych] | str. 333
Przepisy powiązane | str. 334
1. Uwagi ogólne | str. 334
2. Domniemanie co do winy | str. 336
Orzecznictwo | str. 340
3. Domniemanie co do kary | str. 341
Orzecznictwo | str. 342
4. Domniemanie co do środka karnego, środka kompensacyjnego albo przepadku | str. 342
5. Zarzuty dotyczące rozstrzygnięć incydentalnych | str. 343
Orzecznictwo | str. 343
6. Ograniczenie podstaw odwoławczych w trybach konsensualnych | str. 344
Orzecznictwo | str. 345
7. Niedopuszczalność zarzutów odwoławczych co do uchybień podlegających usunięciu w innym trybie | str. 345
Orzecznictwo | str. 347

Art. 448. [Postępowanie międzyinstancyjne] | str. 348
Przepisy powiązane | str. 348
Orzecznictwo | str. 350

Art. 449. [Forum rozpoznania apelacji, skład sądu odwoławczego] | str. 351
Przepisy powiązane | str. 351
Orzecznictwo | str. 354

Art. 449a. [Uzupełnienie uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji] | str. 354
Przepisy powiązane | str. 355
Orzecznictwo | str. 362

Art. 450. [Zasady udziału stron w rozprawie apelacyjnej] | str. 364
Przepisy powiązane | str. 364
1. Uwagi ogólne | str. 364
2. Udział prokuratora | str. 364
3. Nieprokuratorscy oskarżyciele publiczni | str. 365
4. Udział obrońcy | str. 366
5. Udział pozostałych stron i ich przedstawicieli procesowych oraz innych uczestników postępowania w rozprawie apelacyjnej | str. 367
Orzecznictwo | str. 369
6. Niestawiennictwo stron i ich przedstawicieli procesowych na rozprawie apelacyjnej | str. 369
Orzecznictwo | str. 375

Art. 451. [Zasady udziału w rozprawie apelacyjnej oskarżonego pozbawionego wolności] | str. 379
Przepisy powiązane | str. 379
Orzecznictwo | str. 384

Art. 452. [Przeprowadzanie dowodów przed sądem odwoławczym] | str. 389
Przepisy powiązane | str. 389
Warunki przeprowadzenia dowodów na rozprawie apelacyjnej | str. 389
Orzecznictwo | str. 393

Art. 453. [Przebieg rozprawy apelacyjnej] | str. 395
Przepisy powiązane | str. 395
1. Uwagi ogólne | str. 396
2. Rozpoczęcie rozprawy apelacyjnej | str. 396
Orzecznictwo | str. 397
3. Apelacyjny przewód sądowy | str. 397
Orzecznictwo | str. 403

Art. 454. [Reguła ne peius] | str. 407
Przepisy | str. 407
1. Uwagi ogólne | str. 407
2. Zakaz skazania oskarżonego przez sąd odwoławczy | str. 409
Orzecznictwo 4 | str. 10

Art. 455. [Poprawienie błędnej kwalifi kacji prawnej] | str. 412
Przepisy powiązane | str. 412
Orzecznictwo | str. 416

Art. 455a. [Zakaz uchylania wyroku z powodu uzasadnienia niespełniającego wymogów ustawowych] | str. 418

Art. 456. [Forma rozstrzygnięcia sądu odwoławczego] | str. 420
Przepisy powiązane | str. 420
Orzecznictwo | str. 424

Art. 457. [Sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego] | str. 425
Przepisy powiązane | str. 425
1. Sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego z urzędu | str. 425
2. Sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego na wniosek | str. 426
3. Treść uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego | str. 430
Orzecznictwo | str. 433

Art. 458. [Odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących pierwszej instancji] | str. 440
Przepisy powiązane | str. 440
Orzecznictwo | str. 442

Rozdział VII
Zażalenie i sprzeciw | str. 443

Art. 459. [Postanowienia podlegające zaskarżeniu] | str. 443
Przepisy powiązane | str. 443
1. Dopuszczalność wniesienia zażalenia | str. 443
Orzecznictwo | str. 445
2. Podmioty uprawnione do wniesienia zażalenia | str. 447
Orzecznictwo | str. 47

Art. 460. [Termin wniesienia zażalenia i sprzeciwu] | str. 448
Przepisy powiązane | str. 448
1. Charakter terminu | str. 449
2. Ogłaszanie i doręczanie postanowień oraz zarządzeń | str. 449
Orzecznictwo | str. 457
3. Obliczanie biegu terminu wniesienia zażalenia | str. 457
Orzecznictwo | str. 458
4. Pouczenie uprawnionych osób o przysługującym im prawie, terminie i sposobie wniesienia zażalenia | str. 461
Orzecznictwo | str. 461
5. Zaskarżanie rozstrzygnięć o kosztach lub opłatach | str. 461

Art. 461. [Odpisy, zawiadomienie osób, których dotyczy zaskarżone postanowienie] | str. 464
Przepisy powiązane | str. 464

Art. 462. [Względna suspensywność zażalenia] | str. 466
Przepisy powiązane | str. 467

Art. 463. [Względna dewolutywność zażalenia] | str. 469
Przepisy powiązane | str. 470
1. Warunki rozpoznania zażalenia przez organ a quo | str. 470
2. Rozstrzygnięcie uwzględniające zażalenie | str. 471
3. Przekazanie zażalenia do rozpoznania sądowi odwoławczemu | str. 473
Orzecznictwo | str. 73

Art. 464. [Posiedzenie zażaleniowe] | str. 475
Przepisy powiązane | str. 475
1. Zasady udziału osób uprawnionych w posiedzeniu zażaleniowym | str. 475
2. Obowiązek zawiadomienia o posiedzeniu zażaleniowym | str. 479
3. Przebieg posiedzenia zażaleniowego | str. 480
4. Łączne rozpoznanie zażaleń | str. 481
Orzecznictwo | str. 481

Art. 465. [Zażalenia na postanowienia organów postępowania przygotowawczego] | str. 482
Przepisy powiązane | str. 482
Orzecznictwo | str. 485

Art. 466. [Zażalenia i sprzeciw wobec zarządzeń] | str. 486
Przepisy powiązane | str. 486
Orzecznictwo | str. 88

Art. 467. [Zażalenia na czynności lub zaniechanie czynności] | str. 489
Przepisy powiązane | str. 489

SUPLEMENT

Wzory

I. Zarzuty obrazy prawa materialnego VII

A. Wzory apelacji obrońcy VII
Wzór nr 1. Zarzut obrazy przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu (art. 438 pkt 1 k.p.k.) VII
Wzór nr 2. Zarzut obrazy prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w pkt 1, chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu – zarzut obrazy art. 46 § 1 k.k. (art. 438 pkt 1a k.p.k.) XII
Wzór nr 3. Zarzut obrazy przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu – zarzut obrazy art. 86 § 1 k.w. (art. 438 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 k.p.w.) XVI
B. Wzory apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego XX
Wzór nr 4. Zarzut obrazy prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu (art. 438 pkt 1 k.p.k.) XX
Wzór nr 5. Zarzut obrazy prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w pkt 1, chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu – zarzut obrazy art. 42 § 2 k.k. (art. 438 pkt 1a k.p.k.) XXIII

II. Zarzuty obrazy przepisów postępowania XXVII
A. Wzory apelacji obrońcy XXVII
Wzór nr 6. Zarzut obrazy przepisów postępowania – art. 7 k.p.k. (art. 438 pkt 2 k.p.k.) XXVII
Wzór nr 7. Zarzut obrazy przepisów postępowania – art. 410 k.p.k. (art. 438 pkt 2 k.p.k.) XXXII
Wzór nr 8. Zarzut obrazy przepisów postępowania – art. 182 § 1 k.p.k. (art. 438 pkt 2 k.p.k.) XXXVI
Wzór nr 9. Zarzut obrazy przepisów postępowania – art. 193 § 1 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. (art. 438 pkt 2 k.p.k.) – nieprzeprowadzenie z urzędu dowodu z opinii biegłego XL
B. Wzory apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego XLIV
Wzór nr 10. Zarzut obrazy przepisów postępowania – art. 7 k.p.k. (art. 438 pkt 2 k.p.k.) XLIV
Wzór nr 11. Zarzut obrazy przepisów postępowania – art. 410 k.p.k. (art. 438 pkt 2 k.p.k.) XLIX

III. Zarzuty błędów w ustaleniach faktycznych LIV
A. Wzory apelacji obrońcy LIV
Wzór nr 12. Zarzut alternatywny. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia (art. 438 pkt 3 k.p.k.) – tzw. błąd dowolności oraz zarzut rażącej niewspółmierności kary (art. 438 pkt 4 k.p.k.) LIV
Wzór nr 13. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia (art. 438 pkt 3 k.p.k.) – tzw. błąd braku LX
Wzór nr 14. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia (art. 438 pkt 3 k.p.k.) – wniosek dowodowy (art. 427 § 3 k.p.k.) LXV
Wzór nr 15. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia (art. 438 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s.) LXX
B. Wzory apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego LXXIV Wzór nr 16. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia (art. 438 pkt 3 k.p.k.) – tzw. błąd dowolności
w sprawie złożonej podmiotowo (dwóch oskarżonych) LXXIV
Wzór nr 17. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia (art. 438 pkt 3 k.p.k.) – tzw. błąd braku w sprawie złożonej podmiotowo (dwóch oskarżonych) LXXIX

IV. Wielość zarzutów – zarzut obrazy przepisów postępowania oraz zarzut błędu w ustaleniach faktycznych LXXXIII
A. Wzory apelacji obrońcy LXXXIII
Wzór nr 18. Zarzut obrazy przepisów postępowania – art. 7 k.p.k. (art. 438 pkt 2 k.p.k.) oraz zarzut błędu w ustaleniach faktycznych (art. 438 pkt 3 k.p.k.) w sprawie złożonej przedmiotowo (więcej niż jeden czyn) LXXXIII
B. Wzory apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego LXXXIX
Wzór nr 19. Zarzut obrazy prawa materialnego w innym wypadku niż kwalifi kacja prawna czynu – art. 69 § 1 k.k. (art. 438 pkt 1a k.p.k.) oraz zarzut błędu w ustaleniach faktycznych (art. 438 pkt 3 k.p.k.) LXXXIX

V. Zarzuty rażącej niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka XCV
A. Wzory apelacji obrońcy XCV
Wzór nr 20. Zarzut rażącej niewspółmierności kary (art. 438 pkt 4 k.p.k.) XCV
Wzór nr 21. Zarzut niesłusznego zastosowania środka karnego (art. 438 pkt 4 k.p.k.) C
B. Wzory apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego CIV
Wzór nr 22. Zarzut rażącej niewspółmierności kary (art. 438 pkt 4 k.p.k.) CIV
Wzór nr 23. Zarzut niesłusznego niezastosowania środka karnego (art. 438 pkt 4 k.p.k.) CVIII

Schematy
Schemat 1. System środków zaskarżenia (art. 93a § 1–4, art. 425–467, 518–539, 539a–539f, 540–548) CXIV
Schemat 2. Dopuszczalność środka odwoławczego (art. 425, 426, 459, 466) CXVI
Schemat 3. Zakres kontroli odwoławczej (art. 433, 434, 439, 440, 443, 447 § 1–3) CXIX
Schemat 4. Kierunek środka odwoławczego (art. 434, 443) CXXVI
Schemat 5. Zakaz reformationis in peius (art. 434, 443) CXXIX
Schemat 6. Reguła ne peius (art. 454 § 1) CXXXI
Schemat 7. Względne i bezwzględne przyczyny odwoławcze (art. 434 § 4, art. 438–440, 455) CXXXIII
Schemat 8. Postępowanie apelacyjne (art. 425–458) CXXXVII
Schemat 9. Postępowanie ponowne (art. 40 § 1 pkt 7, art. 434 § 4,art. 442, 443) CXLVI