Opodatkowanie sektora energetycznego w Polsce / Mateusz Lewandowski

W publikacji przedstawiono prawne aspekty opodatkowania polskiego sektora energetycznego w kontekście bezpieczeństwa energetycznego, ochrony środowiska oraz zrównoważonego rozwoju.

Omówiono m.in.:
• system podatków obciążających sektor energetyczny;
• cele energetyczno-klimatyczne Unii Europejskiej i ich wpływ na kształtowanie unijnej polityki podatkowej;
• zmiany podatkowe realizujące założenia Europejskiego Zielonego Ładu zaproponowane w pakiecie „Fit for 55”;
• sposób opodatkowania: dochodów (przychodów) przedsiębiorców energetycznych, produktów energetycznych i energii elektrycznej, emisji dwutlenku węgla oraz infrastruktury energetycznej.

Ponadto ukazano wpływ zasad konstytucyjnych na wykładnię prawa podatkowego oraz przeanalizowano orzecznictwo TSUE i polskich sądów administracyjnych w zakresie podatków energetycznych i środowiskowych.

Publikacja przeznaczona jest dla praktyków prawa podatkowego, w szczególności adwokatów, radców prawnych, doradców podatkowych, a także sędziów i referendarzy sądowych orzekających w sądach administracyjnych. Zainteresuje również pracowników administracji rządowej i samorządowej, pracowników naukowych oraz przedsiębiorców branży energetycznej.

Wykaz skrótów  | str. 11

Przedmowa  | str. 15

Wstęp  | str. 17

Rozdział I

Prawne aspekty funkcjonowania polskiego sektora energetycznego  | str. 25

1. Uwagi wprowadzające | str. 25
2. Pojęcie sektora energetycznego | str. 26
3. Charakterystyka polskiego sektora energetycznego | str. 29

3.1. Uwagi ogólne  | str. 29

3.2. Charakterystyka podsektora elektroenergetycznego  | str. 29

3.3. Charakterystyka podsektora gazowniczego  | str. 32

3.4. Charakterystyka podsektora ciepłowniczego  | str. 36

3.5. Charakterystyka podsektora paliwowego  | str. 38

4. Pojęcie energii | str. 40

4.1. Pojęcie energii pierwotnej, wtórnej (końcowej), bezpośredniej i użytkowej  | str. 40

4.2. Pojęcie energii odnawialnej  | str. 42

5. Cele energetyczno-klimatyczne Unii Europejskiej | str. 45

5.1. Uwagi ogólne  | str. 45

5.2. Pakiet energetyczno-klimatyczny 20-20-20  | str. 45

5.3. Pakiet energetyczno-klimatyczny „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”  | str. 47

5.4. Europejski Zielony Ład i pakiet „Gotowi na 55”  | str. 48

6. Wnioski | str. 50

Rozdział II

Prawne aspekty bezpieczeństwa energetycznego, ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju  | str. 53

1. Uwagi wprowadzające  | str. 53
2. Pojęcie wartości, zasad oraz celów  | str. 54

2.1. Pojęcie wartości  | str. 54

2.2. Pojęcie zasad  | str. 59

2.3. Normy programowe i cele w Konstytucji RP  | str. 62

3. Bezpieczeństwo energetyczne, ochrona środowiska i zrównoważony rozwój jako konstytucyjne wartości, zasady i cele  | str. 65
4. Bezpieczeństwo energetyczne  | str. 67

4.1. Pojęcie bezpieczeństwa energetycznego  | str. 67

4.2. Bezpieczeństwo energetyczne a Konstytucja RP  | str. 72

4.3. Bezpieczeństwo energetyczne a prawo Unii Europejskiej  | str. 73

5. Ochrona środowiska  | str. 74

5.1. Ochrona środowiska a Konstytucja RP  | str. 74

5.2. Ochrona środowiska a prawo Unii Europejskiej  | str. 76

5.3. Ochrona środowiska a Prawo ochrony środowiska  | str. 77

6. Zrównoważony rozwój  | str. 79

6.1. Pojęcie zrównoważonego rozwoju  | str. 79

6.2. Kształtowanie się zrównoważonego rozwoju na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych  | str. 80

6.3. Zrównoważony rozwój a Konstytucja RP  | str. 86

6.4. Zrównoważony rozwój a prawo Unii Europejskiej  | str. 88

7. Wnioski  | str. 91

Rozdział III

Ewolucja systemu opodatkowania sektora energetycznego  | str. 95

1. Uwagi wprowadzające  | str. 95
2. Kształtowanie się systemu akcyz i innych danin publicznych obciążających sektor energetyczny w Polsce w latach 1918–1939  | str. 96
3. Opodatkowanie sektora energetycznego w latach 1944–1989  | str. 102
4. Kształtowanie się podatków środowiskowych w Europie  | str. 106

4.1. Pierwsze podatki od energii  | str. 106

4.2. Ewolucja podatków środowiskowych w Europie  | str. 107

4.3. Środowiskowe reformy podatkowe  | str. 110

5. Kształtowanie się podatków energetycznych w Unii Europejskiej (Wspólnocie Europejskiej)  | str. 112

5.1. Cele harmonizacji podatków energetycznych w Unii Europejskiej (Wspólnocie Europejskiej)  | str. 112

5.2. Pierwsze etapy harmonizacji podatków energetycznych w Unii Europejskiej (Wspólnocie Europejskiej)  | str. 114

5.3. Harmonizacja akcyz w ramach dyrektyw 92/12/EWG, 92/81/EWG oraz 92/82/EWG  | str. 117

5.4. Harmonizacja akcyz w ramach dyrektywy 2003/96/WE  | str. 121

5.5. Próby pełniejszej harmonizacji akcyz od produktów energetycznych w Unii Europejskiej (Wspólnocie Europejskiej)  | str. 126

5.5.1. Pierwsza próba pełniejszej harmonizacji akcyz od produktów energetycznych  | str. 126

5.5.2. Druga próba pełniejszej harmonizacji akcyz od produktów energetycznych  | str. 128

5.5.3. Trzecia próba pełniejszej harmonizacji akcyz od produktów energetycznych  | str. 130

5.5.4. Czwarta próba pełniejszej harmonizacji akcyz od produktów energetycznych (Europejski Zielony Ład i pakiet „Gotowi na 55”)  | str. 132

6. Harmonizacja prawa polskiego z prawem Unii Europejskiej w zakresie podatków energetycznych  | str. 136
7. Wnioski  | str. 145

Rozdział IV

Klasyfikacja ciężarów fiskalnych obciążających sektor energetyczny  | str. 149

1. Uwagi wprowadzające  | str. 149
2. Ciężary i świadczenia publiczne  | str. 151
3. Daniny publiczne  | str. 156

3.1. Uwagi ogólne  | str. 156

3.2. Cele danin publicznych związanych z ochroną środowiska  | str. 158

4. Konstrukcja prawna podatków  | str. 162

4.1. Uwagi ogólne  | str. 162

4.2. Konstrukcja prawna podatków celowych  | str. 168

5. Konstrukcja prawna opłat  | str. 169
6. Ogólna charakterystyka danin publicznych obciążających sektor energetyczny  | str. 174

6.1. Problematyka regulacji sektora energetycznego  | str. 174

6.2. Klasyfikacja obciążeń publicznych sektora energetycznego  | str. 175

6.3. System podatków i opłat obciążających sektor energetyczny  | str. 175

6.4. Podatkowy charakter opłat obciążających sektor energetyczny  | str. 178

6.5. Beneficjenci danin publicznych obciążających sektor energetyczny  | str. 185

7. Podatki środowiskowe  | str. 187

7.1. Uwagi ogólne  | str. 187

7.2. Doktrynalne próby definicji podatków środowiskowych  | str. 189

7.3. Podatki środowiskowe a Konstytucja RP  | str. 191

7.4. Definicje podatków środowiskowych zaproponowane przez organizacje międzynarodowe i w prawie Unii Europejskiej  | str. 193

7.5. Propozycja nowej definicji podatków środowiskowych  | str. 197

7.6. Problematyka klasyfikacji podatku od towarów i usług jako podatku środowiskowego  | str. 199

8. Podatki energetyczne  | str. 200

8.1. Charakterystyka podatków energetycznych w Unii Europejskiej  | str. 200

8.2. Modele podatków energetycznych  | str. 210

8.2.1. Uwagi ogólne  | str. 210

8.2.2. Model tradycyjnych podatków energetycznych  | str. 211

8.2.3. Model podatku energetycznego opartego na zawartości energetycznej produktu  | str. 213

8.2.4. Model podatku energetycznego opartego na ilości emitowanych gazów cieplarnianych  | str. 215

8.3. Podatki węglowe  | str. 216

9. Wnioski  | str. 220

Rozdział V

Założenia konstrukcyjne i cele podatków obciążających sektor energetyczny  | str. 225

1. Uwagi wprowadzające  | str. 225
2. Koncepcja „zanieczyszczający płaci”  | str. 226

2.1. Pojęcie „zanieczyszczający płaci”  | str. 226

2.2. Koncepcja „zanieczyszczający płaci” w polskim prawie  | str. 231

2.3. Koncepcja „zanieczyszczający płaci” w prawie Unii Europejskiej  | str. 232

2.4. Koncepcja „zanieczyszczający płaci” a opodatkowanie sektora energetycznego  | str. 234

2.5. Koncepcja „zanieczyszczający płaci” jako dyrektywa wykładni prawa podatkowego  | str. 237

3. Cele podatków obciążających sektor energetyczny  | str. 239

3.1. Uwagi ogólne  | str. 239

3.2. Bezpieczeństwo energetyczne jako niefiskalny cel podatków  | str. 245

3.3. Ochrona środowiska jako niefiskalny cel podatków  | str. 253

3.4. Zrównoważony rozwój jako niefiskalny cel podatków  | str. 260

4. Modele regulacji podatków obciążających sektor energetyczny  | str. 263

4.1. Uwagi ogólne  | str. 263

4.2. Pierwszy model regulacji podatków obciążających sektor energetyczny  | str. 265

4.3. Drugi model regulacji podatków obciążających sektor energetyczny  | str. 269

4.4. Uwagi dotyczące modelu regulacji podatków obciążających sektor energetyczny w Polsce  | str. 272

5. Wnioski  | str. 274

Rozdział VI

System opodatkowania sektora energetycznego w Polsce  | str. 277

1. Uwagi wprowadzające  | str. 277
2. Pojęcie systemu podatkowego  | str. 279
3. Opodatkowanie dochodów (przychodów) przedsiębiorców energetycznych  | str. 284

3.1. Uwagi ogólne  | str. 284

3.2. Podatek dochodowy od osób prawnych  | str. 285

3.3. Opłata koncesyjna  | str. 290

3.3.1. Charakter prawny opłaty koncesyjnej  | str. 290

3.3.2. Opłata koncesyjna w świetle celów Prawa energetycznego  | str. 293

3.3.3. Konstrukcja prawna opłaty koncesyjnej  | str. 294

3.3.4. Opłata koncesyjna a morska energetyka wiatrowa  | str. 298

4. Opodatkowanie produktów energetycznych  | str. 299

4.1. Uwagi ogólne  | str. 299

4.2. Podatek akcyzowy od produktów energetycznych  | str. 302

4.3. Opłata paliwowa  | str. 307

4.4. Opłata emisyjna  | str. 309

5. Opodatkowanie energii cieplnej  | str. 311
6. Opodatkowanie energii elektrycznej  | str. 314

6.1. Uwagi ogólne  | str. 314

6.2. Podatek akcyzowy od energii elektrycznej  | str. 315

6.3. Podatek od towarów i usług w przypadku dostaw energii elektrycznej  | str. 319

6.4. Dwukrotne opodatkowanie energii elektrycznej  | str. 320

7. Opodatkowanie emisji dwutlenku węgla  | str. 321
8. Carbon Border Adjustment Mechanism  | str. 323
9. Opodatkowanie infrastruktury energetycznej  | str. 324
10. Wnioski  | str. 334

Zakończenie  | str. 339

Bibliografia  | str. 353

Orzecznictwo  | str. 365