Ochrona danych osobowych. Ocena ryzyka i skutków. Metody i praktyczne przykłady

Książka omawia wszystkie aspekty oceny ryzyka ujętego w RODO, w tym fazę projektowania, ocenę skutków i przypadek incydentu bezpieczeństwa.

W pierwszej części publikacji przedstawiono mechanizm oceny ryzyka i wątpliwości interpretacyjne, które się z nim łączą. Uwzględniono orzecznictwo oraz wytyczne wyrażone w stanowiskach organów nadzorczych (w tym polskiego organu). Kwestie sporne zostały omówione na przykładach przeprowadzonych analiz ryzyka (np. przez administratorów z sektora publicznego), a także wytycznych opublikowanych m.in. przez organy nadzorcze.

W drugiej części książki za pomocą praktycznych przykładów przedstawiono różne sposoby oceny ryzyka. W każdym z nich autorzy prowadzą czytelnika krok po kroku przez cały proces analizy ryzyka, m.in. za pomocą list kontrolnych.

Autorzy zadbali o to, aby ocena ryzyka mieściła się w kryteriach wynikających z RODO, a jednocześnie była rozliczalna, czyli na przykład, aby można było prześledzić i zrozumieć, dlaczego został zdefiniowany konkretny poziom ryzyka oraz z jakiego powodu przyjęto takie, a nie inne metody jego minimalizacji.

   Zamieszczone w publikacji kazusy dotyczą m.in.:
• przechowywania dokumentacji medycznej,
• rezerwacji wizyty lekarskiej za pomocą chatbota,
• procesu rekrutacji,
• pracy zdalnej.

Wykaz skrótów | str. 9

Część 1
Pojęcie ryzyka naruszenia praw lub wolności

Rozdział 1. Wstęp – pojęcie ryzyka naruszenia praw lub wolności | str. 13

1. Przypadki oceny ryzyka w RODO – informacje ogólne | str. 13
Przepisy dotyczące oceny ryzyka | str. 13
A. Ogólny wymóg monitorowania ryzyka dla praw lub wolności (art. 24 ust. 1 RODO) | str. 14
B. Ocena ryzyka w fazie projektowania (art. 25 ust. 1 i 2 RODO) | str. 14
C. Ocena ryzyka pod kątem obowiązku prowadzenia rejestru czynności (art. 30 ust. 5 RODO) | str. 18
D. Ocena ryzyka w ramach oceny środków służących bezpieczeństwu (art. 32 ust. 1 RODO) | str. 18
E. Ocena ryzyka w ramach oceny incydentów bezpieczeństwa danych osobowych w kontekście obowiązku zgłaszania naruszenia ochrony danych osobowych organowi nadzorczemu (art. 33 ust. 1 RODO) | str. 22
F. Ocena ryzyka w ramach weryfikacji potrzeby zawiadamiania osoby, której dane są przetwarzane, w związku z incydentem bezpieczeństwa (art. 34 ust. 1 RODO) | str. 24
G. Ocena ryzyka w ramach oceny skutków dla ochrony danych osobowych (art. 35 ust. 1 RODO) | str. 27
H. Ocena ryzyka dokonywana w ramach uprzednich konsultacji (art. 36 RODO) | str. 30
I. Ocena ryzyka dokonywana w kontekście sposobu realizacji zadań IOD (art. 39 ust. 2 RODO) | str. 31
J. Ocena ryzyka w kontekście transferu danych poza EOG | str. 33
K. Obowiązek informacyjny dotyczący ryzyka w kontekście transferu danych poza EOG | str. 34
L. Problem oceny ryzyka dla praw lub wolności w kontekście zadań organu nadzorczego (art. 57 ust. 1 lit. b RODO) | str. 35
M. Ocena ryzyka a zadania EROD (art. 64 ust. 1 lit. a) | str. 36
Szczególne przypadki oceny ryzyka | str. 36
N. Ocena ryzyka w kontekście stosowania RODO | str. 36
O. Ocena procesora (podmiotu przetwarzającego) | str. 37
P. Przetwarzanie danych osobowych w celach wskazanych w treści art. 89 ust. 1 RODO | str. 38
Q. Uzasadniony interes | str. 39
R. Zmiana celu przetwarzania danych | str. 40
2. Ramy regulacyjne oceny ryzyka – wstępne wnioski | str. 41
3. Jak rozumieć samo ryzyko? | str. 45
4. Problem identyfikacji przyczyn (źródeł) ryzyka | str. 46
Przyczyny ryzyka potencjalnego | str. 46
Przyczyny ryzyka zaistniałego | str. 48
Przyczyny ryzyka brane pod uwagę przez inspektora ochrony danych | str. 48
5. Jak należy rozumieć prawa lub wolności osób, których dane dotyczą, w kontekście oceny ryzyka? | str. 49
6. Jaki jest cel i uzasadnienie wprowadzenia regulacji opartej na risk based approach? | str. 51
7. Czym jest ryzyko naruszenia praw lub wolności osób, których dane dotyczą? | str. 52
8. Wymogi i „metawymogi”  | str. 54
9. Czy naruszenie wymogu oceny ryzyka stanowi przetwarzanie niezgodne z prawem w rozumieniu RODO? | str. 56
10. Czy można uzyskać dostęp do dokumentacji oceny ryzyka w ramach dostępu do informacji publicznej? | str. 57
11. Elementy tła oceny ryzyka | str. 58
Ogólne (wspólne) elementy tła oceny ryzyka | str. 59
12. Co to jest systematyczny opis operacji przetwarzania danych osobowych? | str. 61

Rozdział 2. Źródło ryzyka naruszenia praw lub wolności | str. 66
1. Co może być źródłem ryzyka naruszenia praw lub wolności? | str. 66
2. Jak identyfikować zagrożenia? Jakie znaczenie ma zidentyfikowanie operacji na danych? | str. 67
3. Identyfikacja zagrożeń (źródeł ryzyka) metody | str. 68
4. Przykłady zagrożeń – identyfikacja w ramach naruszeń poszczególnych wymogów | str. 71
5. Przykłady zagrożeń – identyfikacja dla typowych procesów przetwarzania danych | str. 79

Rozdział 3. Szacowanie ryzyka naruszenia praw lub wolności | str. 82
1. Poziom ryzyka naruszenia praw lub wolności jako kombinacja dwóch elementów: prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia i wagi tego zagrożenia | str. 82
Źródło czy skutek? | str. 82
Waga źródła ryzyka czy jego negatywnych skutków? | str. 83
Jedno zagrożenie – wiele negatywnych skutków. Jaka ocenić parametr wagi ryzyka? | str. 84
Prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia czy wystąpienia jego skutków? | str. 85
Wiele zagrożeń – jedno ryzyko? | str. 86
Punkt odniesienia szacowania ryzyka. Proces? Operacja? Zagrożenie? | str. 89
2. Waga ryzyka naruszenia praw lub wolności | str. 89
3. Prawdopodobieństwo ryzyka | str. 90
Szacowanie prawdopodobieństwa ryzyka – różne podejścia | str. 90
Czynniki wystąpienia zagrożenia | str. 94
Czy można mówić o ryzyku, kiedy jego wystąpienie jest mało prawdopodobne? | str. 94
Ekspozycja ryzyka a wpływ na prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia | str. 95
4. Podejście zagregowane czy cząstkowe – przykłady z metodyk | str. 95
5. Poziom ryzyka naruszenia praw lub wolności | str. 98
6. Postępowanie z ryzykiem na określonym poziomie | str. 101
Obszar niepewności | str. 101
Możliwe podejścia | str. 102

Rozdział 4. Wdrożenie środków technicznych lub organizacyjnych (zabezpieczeń) | str. 104
1. Poziom ryzyka a wdrożenie środków jego redukcji | str. 104
2. Wątpliwości wynikające z RODO | str. 105
3. Adekwatna reakcja | str. 105
4. Stan wiedzy i koszt wdrożenia | str. 106
5. ENISA – przykład innego podejścia | str. 106
6. Uwzględnienie obecnych środków i planowanie nowych | str. 107
7. Środki systemowe i zasada privacy by design | str. 108

Rozdział 5. Ocena skutków i uprzednie konsultacje | str. 114
1. Ocena skutków dla ochrony danych i uprzednie konsultacje | str. 114
2. Kiedy ocena skutków może być wymagana? | str. 116
3. Wątpliwości | str. 117
4. Wdrożenie środków mitygujących ryzyko | str. 122
5. Ocena proporcjonalności i niezbędności | str. 124
6. Konsultacje IOD | str. 128
7. Kiedy należy się konsultować z organem nadzorczym? | str. 129
8. Ustawa o ochronie danych osobowych | str. 130
9. Realizacja obowiązku i działanie w interesie publicznym | str. 131

Rozdział 6. Omówienie wpływu wystąpienia zagrożenia na prawa lub wolności osób fizycznych na przykładzie naruszenia zasad ogólnych | str. 132
1. Jak zmienia się ryzyko w przypadku braku realizacji zasad ogólnych przetwarzania danych osobowych?  | str. 132
2. Które ryzyka w przypadku braku realizacji zasad przetwarzania danych osobowych z art. 5 RODO mogą wpływać bardziej na osoby fizyczne? | str. 144

Rozdział 7. Wykorzystanie norm ISO przy ocenie ryzyka i doborze środków  | str. 146
1. Możliwość wykorzystania norm ISO | str. 146
2. Zarządzanie ryzykiem i wdrożenie środków mitygujących ryzyko | str. 148
3. Bezpieczeństwo i prywatność | str. 149
4. Bezpieczeństwo i prywatność ISO a NIST | str. 150

Część 2
Praktyczne przykłady

Praktyczny przykład nr 1. Świadczenie usług drogą elektroniczną, w tym zapłata danymi za usługę | str. 153
Praktyczny przykład nr 2. Chatbot | str. 180
Praktyczny przykład nr 3. System do zgłaszania wniosków | str. 196
Praktyczny przykład nr 4. Wizyty lekarskie | str. 202
Praktyczny przykład nr 5. Aplikacja mobilna | str. 208
Praktyczny przykład nr 6. Inteligentne zegarki | str. 215
Praktyczny przykład nr 7. Aplikacja do monitorowania aktywności | str. 221
Praktyczny przykład nr 8. System zarządzania wypożyczeniami samochodów | str. 231
Praktyczny przykład nr 9. Przechowywanie danych w systemach IT | str. 237
Praktyczny przykład nr 10. Dokumentacja medyczna | str. 260
Praktyczny przykład nr 11. Zarządzanie flotą | str. 280
Praktyczny przykład nr 12. Praca zdalna | str. 326
Praktyczny przykład nr 13. Rekrutacja | str. 346
Praktyczny przykład nr 14. Metoda analizy ryzyka DAPR – studium przypadku | str. 370

Bibliografia | str. 423

O autorach | str. 429