Obrót powszechny i gospodarczy. Problemy podatkowoprawne / mgr Iwona Ramus

Monografia ta porusza w szerokim zakresie zagadnienia związane ze stosowaniem przepisów prawa podatkowego zarówno ogólnego, jak i szczegółowego. Przedmiotem rozważań są problemy wzbudzające bardzo duże kontrowersje w związku ze zdarzającym się często odmiennym rozumieniem przepisów przez organy podatkowe i przez podatników. Rozdziały pierwszej części poświęcono zagadnieniom ogólnego prawa podatkowego. Omówione w tym miejscu zostały zagadnienia obejścia prawa podatkowego, łącznie ze sposobami przeciwdziałania mu za pomocą przepisów prawa podatkowego poprzez klauzulę obejścia tego prawa. Wskazano też na instytucje finansowe jako podstawowe źródło informacji organów podatkowych, dzięki czemu organy mogą szybko wejść w posiadanie dużej wiedzy na temat zasobów pieniężnych podatnika i źródeł ich pochodzenia. Pokazano również przyznawane przez organy podatkowe ulgi uznaniowe w spłacie podatków w kontekście przyznawanej podatnikom pomocy publicznej. Omówiono również zasady ponoszenia odpowiedzialności przez osoby trzecie za niewykonane przez podatnika, a ciążące na nim, zobowiązania podatkowe. W drugiej części poruszono wybrane problemy funkcjonowania podatku od towarów i usług. Kolejne rozdziały monografii obejmują zagadnienia podatków dochodowych. Omówiono tu kwestie: opodatkowania dochodów z nieujawnionych źródeł przychodów w świetle najnowszego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, wykładni przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych z uwzględnieniem prawa Unii Europejskiej, zasady konstrukcji ulg w podatku dochodowym od osób fizycznych, a także ulgi meldunkowej w podatku dochodowym od osób fizycznych w kontekście zasady równości wobec prawa. W ostatniej części zostały omówione zagadnienia związane z funkcjonowaniem systemu podatkowego samorządu terytorialnego: działalność gospodarcza jako determinanta podatku od nieruchomości, zwolnienie pojazdów specjalnych z podatku od środków transportowych. Sankcyjną stawkę w podatku od czynności cywilnoprawnych oraz w podatku od spadków i darowizn zaprezentowano jako odpowiedź organów podatkowych na wykrycie nieujawnionych dochodów podatnika i zamiaru uniknięcia zapłaty podatku dochodowego o również sankcyjnym charakterze, poprzez wykazanie środków mających swe źródło w pożyczce czy nabyciu praw majątkowych tytułem np. darowizny. Duże znaczenie w podatkach lokalnych ma również możliwość określenia wartości rynkowej rzeczy i praw majątkowych z uwzględnieniem opinii biegłego w podatkach lokalnych. W prawie podatkowym występują przypadki zarówno fakultatywnego, jak i obligatoryjnego korzystania przez organ podatkowy z opinii biegłego. Część samorządową kończy rozdział poświęcony pozycji prawnej samorządowych kolegiów odwoławczych jako organów podatkowych o specyficznym charakterze. Uwagę zwraca ich kolegialność w połączeniu ze swoistą „autonomią” w systemie organów podatkowych, co ułatwia w znacznym stopniu ustalenie prawdy obiektywnej, niezależnej przecież od bieżących perspektyw budżetowych władzy publicznej. Każde z wymienionych wyżej zagadnień zostało precyzyjnie omówione w oparciu o najnowszą literaturę, orzecznictwo sądów oraz badania naukowe.

Wprowadzenie do cyklu monografii „Obrót powszechny i gospodarczy – problemy prawne i rynkowe”

Wstęp (Iwona Ramus, Bogdan Rutkowski)

Część I

WYBRANE PROBLEMY PRAWA PODATKOWEGO OGÓLNEGO

Rozdział 1: Ciężar dowodzenia w prawie podatkowym (Adam Nita)

1. Wstęp

2. Orzecznicze i doktrynalne koncepcje nakładania ciężaru dowodu na stronę postępowania podatkowego

3. Organ podatkowy jako podmiot obciążony powinnością dowodzenia

Rozdział 2: Obejście prawa podatkowego – zarys regulacji (Mariusz Macudziński)

1. Wstęp

2. Charakterystyka i znaczenie pojęcia – definicje

3. Klauzula In fraudem tributum legis, sens regulacji, rola organów podatkowych

4. Wnioski

Rozdział 3: Instytucje finansowe jako źródło informacji organów podatkowych (Bogdan Rutkowski)

1. Wstęp

2. Finansowa tajemnica zawodowa

3. Organy podatkowe

4. Uprawnienia i kompetencje organów podatkowych związane z żądaniem udzielenia informacji przez instytucje finansowe w oparciu o art. 82 o.p.

5. Art. 182–185 o.p. jako podstawa żądania informacji przez organy podatkowe od instytucji finansowych

6. Informacje instytucji finansowych w trakcie czynności sprawdzających

7. Instrumenty ochrony informacji otrzymanych od instytucji finansowych

8. Wnioski

Rozdział 4: Normatywne uwarunkowania ponoszenia odpowiedzialności przez osoby trzecie w prawie podatkowym na przykładzie odpowiedzialności za zobowiązania spółek (Paweł Marek Woroniecki)

1. Wstęp

2. Kategorie należności objętych odpowiedzialnością podatkową osób trzecich oraz sposób rozstrzygania o niej

3. Podmioty odpowiedzialne i szczegółowe warunki ich odpowiedzialności za należności podatkowe spółek wymienionych w art. 115 O.p.

4. Odpowiedzialność za należności podatkowe pozostałych spółek

5. Pozostałe (wspólne) uwarunkowania ponoszenia odpowiedzialności za należności podatkowe spółek

6. Wnioski

Rozdział 5: Sprzeciw przedsiębiorcy na czynności kontrolne. Uwagi de lege lata i de lege ferenda (Małgorzata Futera)

1. Wstęp

2. Charakter i istota kontroli oraz nadzoru

3. Regulacje prawne dotyczące instytucji sprzeciwu w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej

4. Sprzeciw jako środek ochrony praw kontrolowanego przedsiębiorcy i spór o charakter procesowy sprzeciwu

5. Zarzuty w odniesieniu do instytucji sprzeciwu i jej skuteczności. Postulaty de lege ferenda

6. Wnioski

Rozdział 6: Zmiany w regulacji ogólnych interpretacji prawa podatkowego (Kamil Kruszewski)

1. Wstęp

2. Istota i funkcje interpretacji ogólnych

3. Zakres dokonanych zmian

3.1. Wprowadzenie

3.2. Podmioty uprawnione do złożenia wniosku o wydanie interpretacji ogólnej

3.3. Treść wniosku

3.4. Tryb zaskarżania

4. Poprawność legislacyjna dokonanych zmian

5. Wnioski

Część 2

PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG – WYBRANE ASPEKTY

Rozdział 7: Gmina jako podatnik podatku od towarów i usług – podmiot mający prawo do odliczenia podatku naliczonego (Adam Bartosiewicz)

1. Prawo do odliczenia podatku naliczonego w jednostkach samorządu terytorialnego oraz gminnych jednostkach organizacyjnych

2. Status podatnika

3. Podatnikiem – gmina czy urząd gminy?

4. Samorządowe jednostki organizacyjne jako odrębni podatnicy podatku od towarów i usług

5. Samorządowe jednostki budżetowe a kwestia podmiotowości w podatku od towarów i usług

6. Czynności gminy jako organu władzy publicznej a obrót w świetle u.p.t.u.

7. Prawo do odliczenia – związek ze sprzedażą opodatkowaną

8. Problem odliczeń częściowych – liczenie struktury a „obrót” niepodlegający podatkowi od towarów i usług

9. Problem odliczeń częściowych od wytworzenia (zakupu) budowli i budynków – odliczenia częściowe

10. Zakupy (w których zawarty jest podatek naliczony) sfinansowane z dotacji

Rozdział 8: Ewolucja instytucji „ulgi na złe długi” w ustawie o podatku od towarów i usług w aspekcie przepisów wspólnotowych (Anna Maria Kolasa)

1. Wstęp

2. Istota „złego długu” w prawie podatkowym

3. „Ulga na złe długi” w odniesieniu do zasad konstrukcyjnych wspólnotowego systemu VAT

4. Funkcjonowanie „ulgi na złe długi” w ustawie o podatku od towarów i usług

4.1. Mechanizm korekty z tytułu „złych długów”

4.2. Warunki skorzystania z „ulgi na złe długi”

5. Wnioski

Rozdział 9: Zastosowanie klauzuli dobrej wiary w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w zakresie podatku VAT. Wybrane zagadnienia (Paweł Mikuła)

1. Wstęp

2. Pojęcie dobrej wiary w prawie prywatnym – wybrane zagadnienia

3. Analiza wybranych orzeczeń Trybunału dotyczących dobrej wiary w opodatkowaniu VAT

3.1. Wyrok w sprawie Optigen z 2006 r.

3.2. Wyrok w sprawie Axel Kittel z 2006 r.

3.3. Wyrok w sprawie Teleos z 2007 r.

3.4. Wyrok w sprawie Netto Supermarkt z 2008 r.

3.5. Wyrok w sprawie Mahageben z 2012 r.

3.6. Wyrok w sprawie R. z 2010 r.

3.7. Inne wyroki

4. Podsumowanie z orzecznictwa Trybunału

5. Wnioski

Rozdział 10: Dysfunkcyjność ekonomiczna podatku od wartości dodanej w transakcjach wewnątrzwspólnotowych Unii Europejskiej (Jacek Adam Pastuszka)

1. Wstęp

2. Ocena sytemu VAT

3. Propozycje zmian

4. Wnioski

Rozdział 11: Przesłanki i warunki rozliczania podatku od towarów i usług przez gminy a kwalifikowalność podatku VAT w projektach unijnych (Stanisław Sarzyński)

1. Wstęp

2. Przesłanki opodatkowania czynności wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego

3. Powody rozliczania podatku od towarów i usług przez gminę

4. Warunki rozliczania podatku od towarów i usług przez gminę

5. Czynności opodatkowane wykonywane przez jednostki samorządu terytorialnego oraz ich jednostki organizacyjne

6. Warianty rozliczeń podatku od towarów i usług przez gminę

7. Kwalifikowalność podatku VAT

8. Wpływ uchwały siedmiu sędziów NSA z 24 czerwca 2013 roku na ocenę kwalifikowalności podatku VAT

9. Wnioski

Część 3

WYBRANE ASPEKTY OPODATKOWANIA DOCHODÓW OSÓB

FIZYCZNYCH I PRAWNYCH

Rozdział 12: „Ulga meldunkowa” w podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości a zasada równości wobec prawa – uwagi w zakresie konstytucyjności przepisów ustawy podatkowej (Leszek Bielecki)

1. Zasada równości – kwestie zasadnicze

2. Opodatkowanie odpłatnego zbycia nieruchomości nabytych lub wybudowanych do 31 grudnia 2006 r.

3. Opodatkowanie odpłatnego zbycia nieruchomości nabytych lub wybudowanych w okresie od 1 stycznia 2009 r.

4. Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości w zakresie „ulgi meldunkowej” (2007–2008)

5. Konstytucyjność przepisów ustawy podatkowej – próba analizy

6. Wnioski

Rozdział 13: Opodatkowanie dochodów z nieujawnionych źródeł przychodów w świetle wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 lipca 2013 roku (Iwona Biernat-Baran)

1. Wstęp

2. Charakterystyka instytucji opodatkowania dochodów nieujawnionych

3. Sentencja wyroku Trybunału Konstytucyjnego

4. Omówienie rozstrzygnięcia i uzasadnienia Trybunału Konstytucyjnego

5. Konsekwencje wyroku Trybunału Konstytucyjnego

Rozdział 14: Ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych a możliwość skorzystania z nich przez podatników o różnym statusie materialnym (Magdalena Górska)

1. Wstęp

2. Pojęcie ulgi

3. Cele ulg w podatku dochodowym od osób fizycznych

4. Konstrukcja ulg

5. Nieefektywność ulg podatkowych

6. Wnioski

Rozdział 15: Rozliczenie straty zakładu zagranicznego przez podmiot krajowy. Przyczynek do badań nad wykładnią prounijną (Patryk Prus)

1. Wstęp

2. Wykładnia prounijna

3. Swobody traktatowe

4. Pojęcie zakładu zagranicznego na gruncie Modelu Konwencji OECD oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych

5. Rozliczenie straty zakładu zagranicznego na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych

6. Rozliczenie straty zakładu zagranicznego w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE

7. Rozliczenie straty zakładu zagranicznego w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych

8. Wnioski

Część 4

PODATKI SAMORZĄDOWE – WYBRANE PROBLEMY

Rozdział 16: Działalność gospodarcza jako determinanta podatku od nieruchomości (Andrzej Gorgol)

1. Wstęp

2. Definiowanie działalności gospodarczej na potrzeby stosowania prawa podatkowego

3. Definicja działalności gospodarczej sformułowana dla celów stosowania podatków i opłat lokalnych

4. Działalność gospodarcza według przepisów publicznego prawa gospodarczego

5. Podatkowa kwalifikacja prowadzenia działalności gospodarczej przez podatnika podatku od nieruchomości z wykorzystaniem nieruchomości lub obiektów budowlanych

6. Wnioski

Rozdział 17: Zwolnienie od podatku od środków transportowych pojazdów samochodowych i przyczep przeznaczonych do nauki jazdy (Rafał Bucholski)

1. Wstęp

2. Pojazd specjalny w orzecznictwie sądów administracyjnych

3. Ustalanie stanu faktycznego w sprawach opodatkowania

pojazdów przeznaczonych do nauki jazdy

4. Podatkowoprawna wykładnia pojęcia „pojazd specjalny”

5. Wnioski

Rozdział 18: Określenie wartości rynkowej rzeczy i praw majątkowych z uwzględnieniem opinii biegłego w podatkach lokalnych (Ireneusz Nowak)

1. Wstęp

2. Status biegłego w prawie podatkowym

3. Powołanie biegłego

4. Biegły a podatki lokalne

5. Zasada swobodnej oceny dowodów a opinia biegłego

6. Wnioski

Rozdział 19: Samorządowe kolegium odwoławcze jako szczególny organ podatkowy – wybrane zagadnienia (Maciej Pikuła)

1. Wstęp

2. Charakter prawny i pozycja ustrojowa samorządowego kolegium odwoławczego

3. Model orzekania samorządowego kolegium odwoławczego

4. Samorządowe kolegium odwoławcze jako podatkowy organ odwoławczy

5. Wnioski

Rozdział 20: Sankcyjna stawka w podatku od czynności cywilnoprawnych oraz w podatku od spadków i darowizn (Beata Stępień-Świderek)

1. Wstęp

2. Stawka sankcyjna a instytucja przedawnienia w prawie podatkowym

3. Stosowanie sankcyjnej stawki w podatku od czynności cywilnoprawnych

4. Stosowanie sankcyjnej stawki w podatku od spadków i darowizn

5. Wnioski

Zakończenie (Iwona Ramus, Bogdan Rutkowski)

Bibliografia