Nowe zasady obliczania i pobierania składki na ubezpieczenie zdrowotne / prof. dr hab. Witold Modzelewski

Składka na ubezpieczenie zdrowotne stanowi podstawę finansowania świadczeń opieki zdrowotnej w Polsce. Od momentu jej wprowadzenia do systemu ochrony zdrowia, co nastąpiło na mocy ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, konstrukcja prawna składki zmieniała się w zależności od przyjmowanego organizacyjnego modelu ochrony zdrowia. Omawiana składka, jako świadczenie publiczne mające charakter powszechny, cechuje się specyficzną konstrukcją prawną, która jest powiązana z różnymi gałęziami prawa.

Szczególnie intensywne zmiany w zakresie składki na ubezpieczenie zdrowotne następowały w roku 2022 w wyniku kolejnych nowelizacji ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r., w tym w szczególności nowelizacji, która weszła w życie z dniem 1 lipca 2022 r.

Niniejsze opracowanie zawiera analizę nowych zasad obliczania i pobierania składki na ubezpieczenie zdrowotne w stanie prawnym na dzień 1 stycznia 2023 r., dotyczących przede wszystkim osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.

W początkowych rozdziałach autorzy poruszają zagadnienia ogólne, odnoszące się do podstawy wymiaru omawianej składki w powiązaniu ze sposobem opodatkowania, oraz opisują nowe kategorie podmiotów obowiązanych do jej opłacania. Odrębnie zostało przedstawione zagadnienie rozliczenia rocznego składek na ubezpieczenie zdrowotne. Z uwagi na praktyczne znaczenie została przybliżona problematyka odpowiedzialności za niewłaściwe ustalanie, rozliczanie i opłacanie składki ze wskazaniem konsekwencji, które może ponieść płatnik. W szczególności została omówiona kwestia odpowiedzialności karnej. Niniejsze opracowanie zawiera również rozdział dotyczący ochrony należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne na podstawie przepisów prawa cywilnego.

Spis treści

Wykaz skrótów........................................................................................ 9

Wstęp .................................................................................................. 11

Rozdział 1

Zagadnienia wstępne............................................................................... 12

Rozdział 2

Obliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne............................................. 15

2.1. Zagadnienia ogólne............................................................................ 15

2.2. Podstawa wymiaru składki................................................................... 15

2.3. Zasady ogólne opodatkowania.............................................................. 18

2.3.1. Opodatkowanie na zasadach ogólnych (skala podatkowa)...................... 18

2.3.2. Miesięczna podstawa wymiaru........................................................... 18

2.3.3. Roczna podstawa wymiaru................................................................. 19

2.4. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.............................................. 20

2.5. Karta podatkowa................................................................................... 24

2.5.1. Zagadnienia ogólne............................................................................. 24

2.5.2. Wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne........................................ 25

2.6. Opodatkowanie podatkiem liniowym......................................................... 25

2.7. Składka na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu sprzedaży środków trwałych..... 28

2.7.1. Podstawa naliczania składki na ubezpieczenie zdrowotne.......................... 28

2.7.2. Wyłączenie odpisów amortyzacyjnych zaliczonych do kosztów uzyskania przychodu przed dniem 1 stycznia 2022 r........................................................................ 29

2.7.3. Sprzedaż środków trwałych w okresie zawieszenia działalności gospodarczej 30

2.8. Rozliczenia roczne składek na ubezpieczenie zdrowotne................................ 30

5

2.8.1. Roczne rozliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność albo korzystających z ulgi na start, opłacających podatek dochodowy na zasadach ogólnych...................................................................... 30

2.8.2. Roczna minimalna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność albo korzystających z ulgi na start, opłacających podatek dochodowy na zasadach ogólnych.......................................................... 31

2.8.3. Roczne rozliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność albo korzystających z ulgi na start, które są opodatkowane w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.............................................. 32

2.8.4. Ustalanie rocznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących kilka pozarolniczych działalności, rozliczających podatek na zasadach ogólnych......................................................................................................... 33

2.8.5. Ustalanie rocznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących kilka pozarolniczych działalności, opodatkowanych w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych........................................................................ 34

2.9. Moment powstania obowiązku poboru składki na ubezpieczenie zdrowotne w świetle interpretacji ZUS............................................................................................. 34

2.10. Przedawnienie składek na ubezpieczenia społeczne...................................... 38

Rozdział 3

Nowe grupy podmiotów obowiązanych do opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne..41

3.1. Zagadnienia wstępne...................................................................................................... 41

3.2. Powstanie i wygaśnięcie obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego u innych osób....42

3.3. Wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne członka zarządu.................... 43

3.4. Rozbieżności odnośnie do prokurentów.................................................... 43

3.5. Powołanie prokurenta/ustanowienie aktem powołania prokurenta................. 46

3.5.1. Ustanowienie a udzielenie w terminologii prawniczej ................................ 46

6

3.5.2. Nowa grupa osób zwolnionych z opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne46

3.6. Wynagrodzenie wspólników na podstawie art. 176 k.s.h.............................. 47

Rozdział 4

Składka na ubezpieczenie zdrowotne w przypadku prowadzenia kilku rodzajów działalności (zbieg tytułów ubezpieczenia).......................................................................... 49

Rozdział 5

Składka na ubezpieczenie zdrowotne pobierana przez płatnika............................. 55

5.1. Definicja płatnika składek......................................................................... 55

5.2. Obowiązki płatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne...................... 55

Rozdział 6

Dokumenty rozliczeniowe.......................................................................... 59

6.1. Rodzaje dokumentów rozliczeniowych.....................................................59

6.2. Terminy przekazywania dokumentów rozliczeniowych................................61

Zasady finansowania składek od wynagrodzeń z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz wynagrodzeń nieujawnionych ..................................................................... 65

Rozdział 8

Odpowiedzialność za niewłaściwe ustalanie, rozliczanie i opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne............................................................................................... 67

8.1. Zasady ogólne.................................................................................. 67

8.2. Nieopłacenie składki w terminie............................................................ 68

8.3. Zaległości składkowe płatnika................................................................ 69

8.4. Odsetki za zwłokę.............................................................................. 71

8.5. Nienależne opłacenie składki............................................................... 72

8.6. Odpowiedzialność spółki z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne 73

8.7. Kontrola wykonywania obowiązków przez płatnika................................... 76

Rozdział 9

Odpowiedzialność karna płatników za niewłaściwe ustalenie, rozliczenie i opłacenie składki na ubezpieczenie zdrowotne..................................................................... 77

9.1. Zasady ogólne................................................................................. 77

9.2. Odpowiedzialność za wykroczenia.......................................................78

7

9.3. Odpowiedzialność za przestępstwa.................................................... 79

9.4. Odpowiedzialność karna na gruncie Kodeksu karnego skarbowego.............. 81

Rozdział 10

Ochrona należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne na podstawie przepisów prawa cywilnego…………………………………………………………………………………….. 85

Bibliografia...........................................................................................88