W książce omówiono zagadnienia dotyczące pracy radnego w radach gmin, powiatów i sejmików województw, ze szczególnym uwzględnieniem jego statusu prawnego jako funkcjonariusza publicznego. Celem poradnika jest pomoc radnym jednostek samorządu terytorialnego w prawidłowym i efektywnym wykonywaniu mandatu, a wyborcom wskazanie konkretnych środków mających na celu skuteczne egzekwowanie oczekiwań i obietnic przedwyborczych.
Wykaz skrótów 9
Słowo wstępne 13
Rozdział 1 Jednostki samorządu terytorialnego - w kręgu podstawowych pojęć i zasad 15
1.1. Podstawy prawne działania jednostek samorządu terytorialnego 15
1.2. Prawne determinanty wspólnoty samorządowej i podstawowe zasady kształtujące jej ustrój 18
1.3. Formy realizacji zasady jawności w jednostkach samorządu terytorialnego i dostęp do informacji publicznej - wybrane zagadnienia 26
1.4. Organy jednostek samorządu terytorialnego i zakres ich zadań - zagadnienia ustrojowe 34
1.4.1. Uwagi wstępne 34
1.4.2. Kolegialny organ stanowiący i kontrolny 35
1.4.3. Monokratyczny i kolegialny organ wykonawczy 45
Rozdział 2 Mechanizmy uczestnictwa mieszkańców w sprawowaniu władzy we wspólnocie lokalnej 54
2.1. Uwagi wstępne 54
2.2. Młodzieżowa rada gminy 55
2.3. Gminna rada seniorów oraz rada seniorów jednostki pomocniczej 56
2.4. Obligatoryjne i fakultatywne konsultacje społeczne 60
2.5. Budżet partycypacyjny - finansowy mechanizm partycypacji społecznej 64
2.6. Fundusz sołecki w świetle nowych regulacji prawnych 66
2.7. Zarządzanie wspólnotą lokalną w jednostkach pomocniczych gminy 70
2.8. Inicjatywa lokalna i uchwałodawcza 73
2.9. Referendum lokalne - ogólne założenia 78
Rozdział 3 Organizacja wewnętrzna organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego 83
3.1. Przewodniczący organu stanowiącego i jego zastępcy 83
3.1.1. Uwagi wstępne 83
3.1.2. Wybór, odwołanie i rezygnacja z funkcji 87
3.1.3. Zakres zadań i kompetencji przewodniczącego i wiceprzewodniczących rady/sejmiku 93
3.2. Komisje rady/sejmiku 100
3.2.1. Uwagi wstępne 100
3.2.2. Rodzaje komisji - stałe i doraźne 101
3.2.3. Skład osobowy komisji 112
3.2.4. Formy i tryb działania komisji 114
3.2.5. Struktura wewnętrzna komisji 115
3.2.6. Kluby radnych 117
Rozdział 4 Prawa i obowiązki radnego o charakterze ustrojowym 119
4.1. Nabycie i utrata mandatu radnego 119
4.1.1. Uwagi wstępne 119
4.1.2. Wybór radnego 120
4.1.3. Przesłanki, forma i skutki prawne wygaśnięcia mandatu radnego 126
4.1.4. Wybory uzupełniające 133
4.1.5. Ponowne obsadzenie mandatu 133
4.1.6. Wybory przedterminowe 134
4.2. Utrzymywanie stałej więzi z mieszkańcami oraz składanie interpelacji i wniosków 135
4.2.1. Uwagi wstępne 135
4.2.2. Wnioski i interpelacje o charakterze interwencyjnym 136
4.2.3. Dyżury radnych 138
4.2.4. Działania inicjujące 139
4.2.5. Działania opiniodawczo-konsultacyjne 139
4.2.6. Działania o charakterze organizacyjnoprawnym 140
4.2.7. Działania o charakterze informacyjnym 140
4.2.8. Złożenie skargi przez radnego w imieniu mieszkańca 140
4.3. Uczestniczenie radnego w pracach organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz ich organów wewnętrznych 143
4.3.1. Uwagi wstępne 143
4.3.2. Udział w pracach rady/sejmiku 143
4.3.3. Udział radnego w pracach komisji organów stanowiących 153
Rozdział 5 Prawa i obowiązki radnego o charakterze materialno-finansowym oraz przepisy antykorupcyjne 156
5.1. Uwagi wstępne 156
5.2. Diety oraz zwrot kosztów podróży 157
5.3. Ochrona stosunku pracy radnego jednostki samorządu terytorialnego 162
5.4. Status funkcjonariusza publicznego 167
5.5. Oświadczenia majątkowe i lustracyjne radnych 171
5.6. Zakaz zatrudniania radnego i wykonywania określonych funkcji przez radnego 176
5.7. Zakaz podejmowania dodatkowych zajęć, otrzymywania darowizn oraz powoływania się na swój mandat 180
5.8. Zakaz głosowania - interes prawny radnego 181
5.9. Zasada incompatibilitas 185
5.10. Zakazy dotyczące działalności gospodarczej 186
Wzory uchwał 189
Przykładowe schematy działań 261
Bibliografia 273