Konkurencja regulacyjna w prawie spółek / Marek Szydło

Przedmiotem niniejszej monografii jest zjawisko konkurencji regulacyjnej w prawie spółek. Autor przyjął w niej założenie, że konkurencja regulacyjna w prawie spółek może rzeczywiście zaistnieć i że może być przy tym konkurencją efektywną, tzn. prowadzącą do efektywnych ekonomicznie oraz sprawiedliwych społecznie rezultatów, pod tym wszakże warunkiem, że uprzednio zostanie stworzony określony metaporządek prawny, który będzie rządził zarówno postępowaniem poszczególnych państw tworzących prawo spółek, jak też zachowaniami poszczególnych spółek, ich założycieli oraz wspólników, i który będzie tym samym nadawał tejże konkurencji regulacyjnej stosowne ramy prawne (tzw. porządek konkurencyjny).
Celem autora niniejszej pracy stało się zidentyfikowanie i wskazanie tych właśnie konstytutywnych elementów metaporządku prawnego, które mogą sprawić, że konkurencja regulacyjna w prawie spółek stanie się konkurencją w pełni efektywną.

Wykaz skrótów 11
Wprowadzenie 13
Rozdział I Konkurencja regulacyjna jako zjawisko ekonomiczne 17
1. Konkurencja gospodarcza (w działalności gospodarczej) 17 2. Analogie pomiędzy konkurencją gospodarczą a konkurencją regulacyjną 22
Rozdział II Konkurencja regulacyjna (konkurencja porządków prawnych) jako paradygmat rozwojowy wspólnotowego porządku prawnego 33
1. Dwie płaszczyzny konkurencji we Wspólnocie Europejskiej 33 2. Czy konkurencja pomiędzy przedsiębiorstwami jest domeną wyłącznie wspólnotowego prawa gospodarczego, zaś konkurencja pomiędzy państwami wyłącznie domeną wspólnotowego prawa konstytucyjnego? 36 3. Wzajemne relacje pomiędzy ujednolicaniem i harmonizowaniem prawa państw członkowskich przez wspólnotowy porządek prawny a procesem konkurencji krajowych porządków prawnych 42 3.1. Uwagi wprowadzające 42 3.2. Aksjologiczne i prawne podstawy ujednolicania oraz harmonizacji prawa państw członkowskich 43 3.3. Czynniki ograniczające działalność ustawodawcy wspólnotowego i wpływające tym samym na poszerzenie zakresu konkurencji krajowych porządków prawnych 48 4. Zasada państwa pochodzenia (zasada wzajemnego uznawania) jako podstawa konkurencji porządków prawnych we Wspólnocie 52 4.1. Znaczenie zasady państwa pochodzenia (zasady wzajemnego uznawania) dla zaistnienia konkurencji krajowych porządków prawnych 52 4.2. Obowiązywanie zasady państwa pochodzenia (zasady wzajemnego uznawania) we wspólnotowym porządku prawnym 57 4.3. Ryzyko obniżania się standardów w następstwie obowiązywania zasady państwa pochodzenia (zasady wzajemnego uznawania) 60 4.4. Wzajemne uznawanie aktów administracyjnych uprawniających do wykonywania działalności gospodarczej i jego wpływ na konkurencję krajowych porządków prawnych 64 5. Istotne zniekształcenia warunków konkurowania pomiędzy państwami członkowskimi, jako następstwo konkurencji krajowych porządków prawnych oraz możliwość podejmowania w związku z tym przez Wspólnotę aktów prawnych, zbliżających prawo państw członkowskich 70 6. Brak implementacji lub niewłaściwa implementacja przez państwa członkowskie dyrektyw wspólnotowych, jako przejaw nieuczciwej konkurencji regulacyjnej 76
Rozdział III Konkurencja regulacyjna w prawie spółek Stanów Zjednoczonych 80
1. Konstytucyjne kompetencje do tworzenia prawa spółek przysługujące poszczególnym stanom w USA oraz federacji 80 2. Uznawanie przez poszczególne stany spółek inkorporowanych zgodnie z prawem innego stanu. Zakres uprawnień prawodawczych przysługujących stanom w odniesieniu do takich spółek 84 3. Konstytucyjne kompetencje stanów w zakresie tworzenia prawa spółek oraz uprawnienia stanów względem spółek obcych a konkurencja regulacyjna w zakresie prawa spółek 89 4. Początki (geneza) konkurencji regulacyjnej w zakresie prawa spółek w USA 91 5. Dominacja stanu Delaware na amerykańskim rynku prawa spółek 99 6. Podstawowe cechy prawa spółek stanu Delaware oraz podatek koncesyjny za korzystanie z niego 103 7. Konkurencja regulacyjna w USA w zakresie spółek LLC 107
Rozdział IV Wybrane teorie wyjaśniające oraz opisujące fenomen konkurencji regulacyjnej w prawie spółek 109
1. Teoria rynkowa (neoklasyczna) 109 1.1. Uwagi wprowadzające 109 1.2. Wyróżnianie poszczególnych rynków produktowych na rynku regulacji prawnych z zakresu prawa spółek 111 1.3. Krajowe prawo spółek jako dobro publiczne. Problem dyfuzji krajowego prawa spółek oraz ochrona przed jego imitacją przez inne państwa 115 1.4. Strategia różnicowania produktu w postaci krajowego prawa spółek 119 1.5. Rola środowisk prawniczych (sędziów i adwokatów) w ramach konkurencji regulacyjnej 122 2. Teoria wyboru publicznego 128 2.1. Podstawowe założenia teorii wyboru publicznego oraz możliwość ich zastosowania do konkurencji regulacyjnej w prawie spółek 128 2.2. Podatność krajowego prawodawcy tworzącego prawo spółek na naciski grup interesów a wielkość danego państwa 130 2.3. Charakterystyka poszczególnych grup interesów wywierających wpływ na kształt krajowego prawa spółek 134 2.4. Występowanie tzw. zewnętrznych negatywnych kosztów konkurencji regulacyjnej w prawie spółek, pod wpływem nacisku menedżerów spółek oraz ich wspólników 139 2.4.1. Uwagi wprowadzające 139 2.4.2. Hipoteza pierwsza: występujący w warunkach konkurencji regulacyjnej race to the bottom w zakresie ochrony interesów podmiotów trzecich 140 2.4.3. Hipoteza druga: występujący w warunkach konkurencji regulacyjnej race to the top w zakresie ochrony interesów podmiotów trzecich 150 2.5. Wzajemne relacje pomiędzy interesami wspólników (z jednej strony) i menedżerów spółek (z drugiej strony) oraz ich wpływ na konkurencję regulacyjną w prawie spółek 158 2.5.1. Zbieżność interesów wspólników i menedżerów spółek oraz hipoteza race to the top 158 2.5.2. Rozbieżność interesów wspólników i menedżerów spółek oraz hipoteza race to the bottom 162 2.5.3. Hipoteza kompromisowa 167 3. Teoria (fenomen) tzw. zależności ścieżki w ramach konkurencji regulacyjnej w prawie spółek 173 3.1. Ogólne uwagi na temat fenomenu zależności ścieżki oraz na temat technologicznych paradygmatów i ich stabilności 173 3.2. Zastosowanie koncepcji zależności ścieżki oraz koncepcji (stabilnych) technologicznych paradygmatów w odniesieniu do zjawiska konkurencji regulacyjnej w prawie spółek 177
Rozdział V Konstytutywne elementy metaporządku prawnego warunkujące zaistnienie efektywnej konkurencji regulacyjnej w prawie spółek 188
1. Metaporządek prawny (porządek konkurencyjny) 188 2. Swoboda prawodawcy krajowego w zakresie tworzenia prawa spółek 189 3. Posiadanie stosownych kompetencji prawotwórczych przez prawodawcę centralnego (federalnego) 193 4. Podatek koncesyjny (franchise tax) jako bodziec motywujący państwa do uczestniczenia w konkurencji regulacyjnej 195 5. Kolizyjnoprawna teoria założenia (inkorporacji) 198 6. Możliwość reinkorporowania się przez spółkę w ramy innego porządku prawnego 202 7. Przysługująca sędziom oraz adwokatom swoboda transgranicznego przemieszczania się i osiedlania w innych państwach w celach zawodowych 205
Rozdział VI Konstytutywne elementy metaporządku prawnego rządzące konkurencją regulacyjną a wspólnotowy porządek prawny 207
1. Swoboda państw członkowskich w zakresie tworzenia prawa spółek 207 1.1. Konkurencyjne kompetencje prawodawcze Wspólnoty oraz państw członkowskich w zakresie tworzenia prawa spółek 207 1.2. Faktyczny (rzeczywisty) zakres ograniczenia we Wspólnocie konkurencji regulacyjnej w prawie spółek przez akty wspólnotowego prawa spółek 213 2. Kompetencje prawodawcy wspólnotowego w zakresie przeciwdziałania niepożądanemu rozwojowi konkurencji regulacyjnej w prawie spółek 219 3. Możliwość pobierania przez państwa członkowskie podatku koncesyjnego (i innych opłat) z tytułu (re)inkorporacji spółek 224 4. Kolizyjnoprawna teoria założenia (inkorporacji) w prawie wspólnotowym 228 5. Możliwość reinkorporowania się przez spółki założone zgodnie z prawem państwa członkowskiego w ramy prawa spółek obowiązującego w innym państwie członkowskim 230 6. Przysługująca sędziom oraz adwokatom na podstawie przepisów TWE swoboda transgranicznego przemieszczania się i osiedlania w innych państwach w celach zawodowych 237 7. Perspektywy faktycznego zaistnienia konkurencji regulacyjnej w prawie spółek we Wspólnocie Europejskiej 238 7.1. Gwarancja konkurencji regulacyjnej de iure a faktyczne jej zaistnienie 238 7.2. Podejście sceptyczne do perspektywy faktycznego zaistnienia we Wspólnocie konkurencji regulacyjnej 240 7.3. Optymistyczne podejście do perspektywy faktycznego zaistnienia we Wspólnocie konkurencji regulacyjnej 259 7.4. Próba bilansu 274 8. Wertykalna konkurencja regulacyjna w zakresie prawa spółek we Wspólnocie Europejskiej 279
Wykaz literatury 287